Zarf Tümleci Nedir? Nasıl Bulunur? Örneklerle Açıklama

Yüklemin anlamını tamamlayan, zamanını, durumunu, miktarını, sebebini, amacını vb. çeşitli yönlerini belirten öğelere zarf tümleci denir. Zarf tümlecini bulmak için yükleme “nasıl, ne zaman, niçin, ne şekilde, ne kadar” gibi sorular sorulur. Cümlede bu sorulara cevap veren öğeler, zarf tümleci olarak adlandırılır.

Örnekler:

• Sonuçları yeterli düzeydeydi, sınıfını geçmesini sağlayacak kadar iyiydi. (ne kadar? sorusuna cevap verir, zarf tümleci)
• Kış aylarında, herkes serbestçe kayak yapabilecek. (ne zaman? sorusuyla bulunur, zarf tümleci)
• Kasabadaki insanlar, bize şaşkın bir biçimde bakıyordu. (nasıl? sorusuna cevap verir, zarf tümleci)

1. Edatlarla oluşturulan zarf tümleçleri de zarf tümleci kategorisinde yer alır.

• Müdür, okulun kapısına kadar bizi takip etti. (zarf tümleci)
• İstanbul’a, uçakla seyahat etti. (zarf tümleci)
• Çalışmak amacıyla başka bir ülkeye gitmiş. (zarf tümleci)
• Problemleri çözmek üzere odasında onu çağırdı. (zarf tümleci)
• Bize karşı hep olumlu duygular besliyordu. (zarf tümleci)
• Sana göre uygun bir çözüm bulamadım. (zarf tümleci)
• Ancak sen, bu sorunu çözebilirsin. (zarf tümleci)
• Beni sadece sen anlayabilirsin. (zarf tümleci)
• Dünden beri yağmur aralıksız yağıyor. (zarf tümleci)
• Bilmesine rağmen, ona söylemedi. (zarf tümleci)
• Çok çalışmasına rağmen, istediği başarıyı elde edemedi. (zarf tümleci)
• Sabaha karşı köye vardılar. (zarf tümleci)
• Geç kaldığı için, sınıfa alınmadı. (zarf tümleci)

2. Bir cümlede aynı türden ya da farklı türlerden birden fazla zarf tümleci bulunabilir.

• Dün, eve arkadaşıyla geldi. (zarf tümleçleri: ne zaman? sorusuna “dün”, nereye? sorusuna “eve”, kimle? sorusuna “arkadaşıyla” cevap verir.)

3. Zarf tümleci, sıfat tamlaması, isim tamlaması, ikileme ya da bir cümle ile oluşturulabilir.

• Sabahın erken saatlerinde beni aradı. (zarf tümleci: belirtili isim tamlaması)
• Her sabah, bize uğrardı. (zarf tümleci: sıfat tamlaması)
• Evlerinin girişinde, tatlı tatlı sohbet ettiler. (zarf tümleci: ikileme)

4. Yer yön bildiren sözcükler yalın halde zarf tümleci olur. Ancak ek aldıklarında farklı öğeler haline gelirler.

• Mehmet, sessizce içeri girdi. (nereye? sorusuna yanıt olarak yer yön bildirir ve zarf tümleci olur.)
• Bahçeye koşarak girdi. (Ek aldığı için dolaylı tümleç olur.)

5. Durum bildiren zarf tümleçleri, cümleye farklı anlamlar katabilir.

• Seni yine arayacak. (Yineleme anlamı katar, zarf tümleci)
• Asla arkadaşlarını terk etmez. (Kesinlik anlamı katar, zarf tümleci)

6. Zarf tümlecini bulmak için sorulan sorular, aynı zamanda zarf tümleci olarak görev yapar. Bu sorular, cümlede eksik olan bir bilgiye işaret eder ve cevapları zarf tümlecini oluşturur.

• Nasıl geldiniz buraya? (Cevap: “Yürüyerek”, zarf tümleci)
• Neden bu kadar geç geldiniz? (Cevap: “Servisi kaçırdığım için”, zarf tümleci)
• Niçin okuldan erken çıktınız? (Cevap: “Sınav bittiği için”, zarf tümleci)
• Ne için böyle düşündünüz? (Cevap: “Doğru olduğunu düşündüğüm için”, zarf tümleci)

7. Zaman bildiren sözcükler yalın halde kullanıldıklarında her zaman zarf tümleci olmayabilir. Bazı durumlarda özne olarak da görev yapabilirler.

• Akşam, kasaba üzerine bir kabus gibi çöktü. (Bu cümlede “akşam” zarf tümleci değil, özne olarak kullanılmıştır.)