Bu yazımızda tüm yazım kurallarını tek başlık altında bölüm bölüm listeledik. alt başlıklar aşağıdadır.
“De” Bağlacı ile “-de, -da” Eklerinin
Yazımı
“Ki”nin Yazımı
“Mi” Soru Ekinin Yazımı
“İle”nin Yazılışı
Mastar Eklerinin Yazılışı
Fiil Çekimi ile İlgili Yazılışlar
Satır Sonuna Sığmayan Sözcüklerin Yazımı
Kesme İşaretinin Kullanıldığı Yerler
Düzeltme İşareti ile İlgili Yazım Kuralları
Birleşik vee Ayrı Yazılan Kelimelerin Yazımı
Gün, Ay vee Tarih Adlarının Yazımı
Gezegen vee Yıldız Adlarının Yazımı
Deyimlerin Yazımı
Sayıların Yazımı
Ek Fiilin Yazılışı
“Şey” Kelimesinin Yazımı
Pekiştirmeli Sözlerin Yazılışı
İkilemelerin Yazılışı
Alıntı Kelimelerin Yazılışı
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
Yazımı En Çok Karıştırılan Sözcükler
“DE” Bağlacı ile “-DE, -DA” Eklerinin Yazımı
“de, da” Bağlacının Yazımı
Bağlaç olarak kullanılan “de, da” her zaman ayrı yazılır. “te, ta” şeklinde yazımı bulunmamaktadır, çünkü ünsüz benzeşmesi kuralına uymaz. Kalınlık-incelik uyumuna uygun olarak yazılır. Özel isimlerden sonra geldiğinde kesme işareti kullanılmaz.
Bu bağlaç, cümleye “dahi, bile, başkaları gibi” anlamlar katmaktadır. Cümleden çıkarıldığında, anlamda bozulma meydana gelmez, sadece cümledeki ifade kısmen daralır. Yazımda, bağlaç bir kelime gibi kabul edilir ve söylenişte vurgulu bir şekilde telaffuz edilir.
Örnek 1
“Okula gelirken kitaplarınızı da getirin.”
Bu cümledeki “de, da” bağlacını çıkardığımızda, cümle “Okula gelirken kitaplarınızı getirin.” şeklinde olur. Cümlede anlam kaybı yaşanır. “Başka ders araç gereçlerinizi getirdiğiniz gibi” anlamı cümleden kaybolur.
Örnek 2
“Zonguldak da güzel bir şehirdir.”
Bu cümledeki “de, da” bağlacını çıkardığımızda, cümle “Zonguldak güzel bir şehirdir.” şeklinde dönüşür. Bu cümle dil bilgisi açısından doğrudur ancak anlamda kısmi bir daralma yaşanır. Yalnızca “başka güzel şehirler gibi” anlamı kaybolur. Ayrıca, “de, da” bağlacı özel isimlerden sonra geldiği halde kesme işareti kullanılmadan yazılır; çünkü bağlaç bir kelime gibi değerlendirilir.
“-de, -da, -te, -ta” Hâl (Durum) Ekinin Yazımı
“-de, -da, -te, -ta” hâl (durum) eki, her zaman kelimeyle bitişik yazılır. Ünsüz benzeşmesi kuralına uyar. Yani “-te, -ta” şeklinde yazımı mevcuttur. Cümleden çıkarıldığında anlam tamamen bozulur ve cümle dil bilgisi açısından da yanlış hale gelir.
Örnek 1
“Mahalledeki çocuklar parkta oyun oynuyorlardı.”
Bu cümledeki hâl ekini çıkardığımızda, cümle “Mahalledeki çocuklar park oyun oynuyorlardı.” şeklinde olur. Bu durum dil bilgisi açısından doğru bir cümle oluşturmaz; çünkü anlam tamamen bozulmuştur. Ünsüz benzeşmesi kuralına uyulması, ekin hâl eki olduğunun bir göstergesidir.
Örnek 2
“Herkes evde birbirine yardım etmeye çalışıyordu.”
Bu cümledeki hâl ekini çıkardığımızda, cümle “Herkes ev birbirine yardım etmeye çalışıyordu.” şeklinde olur. Bu da dil bilgisi kurallarına aykırı bir durum yaratır; çünkü cümle hem şekil hem de anlam bakımından tamamen bozulur.
“-de, -da” Yapım Ekinin Yazımı
“-de, -da” yapım eki olarak kullanıldığında her zaman bitişik yazılır ve sıfat tamlaması oluşturur. Ek çıkarıldığında, tamlama bozulur ve dolayısıyla cümledeki anlam da değişir.
Örnek 1
“Okulumuzun en gözde öğrencisidir.”
Bu cümledeki yapım ekini çıkardığımızda, cümle “Okulumuzun en göz öğrencisidir.” şeklinde olur. Bu haliyle cümle, anlam ve şekil açısından yanlış bir duruma düşer.
“de” Bağlacı ile “-de, -da” Eklerinin Yazımıyla İlgili Önemli Uyarılar
“ya” sözcüğüyle birlikte kullanılan “de, da” her zaman ayrı yazılır.
Örnek
“Çabuk yanıma gel ya da çık git evine.”
“de, da” bağlacı kalınlık-incelik uyumuna uyar.
Örnek
“Gölgende bana da yer ver.”
“de, da” bağlacı ve “-de, -da” ekleri satır sonuna denk gelirse, bağlaçta kesme işareti kullanılmaz; hâl ve yapım eklerinde ise kesme işareti kullanılır.
Örnek
“…okula sen de gelmelisin.” (bağlaç)
“…park-ta top oynuyorlardı.” (hâl eki)
“…okulumuzun göz-de öğrencisi bu yıl başarısız oldu.” (sıfat yapan ek / yapım eki)
“KI”nın Yazımı
Türkçede “ki” kelimesinin üç farklı türü vardır:
İlgi Zamiri “-ki”
Her zaman bitişik yazılır ve ek durumundaki tek zamirdir. “Tamlanan”ın yerini tutar. Büyük ünlü uyumu veya küçük ünlü uyumu gibi bir kuralı yoktur.
Örnek
“Senin baban sizi unutmuş; bizimki yine bizi unutmamış.” (bizim babamız: belirtili isim tamlaması)
“Senin için rahat edebilir; benimki kan ağlıyor.” (benim içim: belirtili isim tamlaması)
Sıfat Yapan “-ki”
İsimlere gelerek onlara yer ve zaman anlamı katan bir ek olup her zaman bitişik yazılır. Ek durumunda olup eklendiği sözcüğe sıfat özelliği kazandırır. Yer bildiren isimlere geldiğinde “-de, -da” hâl ekiyle kullanılır; zaman bildiren sözcüklerin sonuna ise doğrudan gelir.
Örnek
“Çarşıdaki hesap her zaman evdeki hesaba uymaz.”
“Yoldaki işaretler bize her şeyi öğretir.”
Bağlaç “ki”
Farsça kökenli bir bağlaç olup Türkçede cümle yapısına aykırı olarak kullanılır. Sözcükten her zaman ayrı yazılır ve bir sözcük olarak kabul edilir. Vurgu ve bağlama amacıyla kullanılır. Cümleden çıkarıldığında diğer “-ki” ekleri kadar cümledeki anlam ve yapı bakımından bozulmaz.
Örnek
“Çalışmalısın ki kazanasın.”
“Konuyu kendisi anlamamış ki bize de anlatsın.”
“ki” Eki ile İlgili Önemli Uyarılar
“ki” bağlacı kaynaştığı bazı sözcüklerle bitişik yazılır.
Örnek
“Çünkü, mademki, halbuki, belki, sanki, meğerki, oysaki” (Bu sözcüklerde “-ki” eki değişmez; yalnızca “çünkü” bağlacında küçük ünlü uyumuna uyarak “kü” şeklinde dönüşür.)
“ki” bağlacı kaynaştırmanın oluşmadığı sözlerde her zaman ayrı yazılır.
Örnek
“Diyelim ki, demek ki, öyle ki, elbette ki, tut ki, ne var ki…”
Şüphe veya pekiştirme göreviyle kullanılan “ki” sözü ayrı yazılır.
Örnek
“Ders zili çaldı mı ki hiç kimse dışarıda yok?” (şüphe)
**”ki”**nin yer aldığı kelimeye “-ler, -lar” eklerini getirdiğimizde anlamlı bir sözcükle karşılaşırsak, “ki” ilgi zamiri; anlam bozulup anlamsızlaşırsa “ki”, bağlaç veya sıfat yapan “-ki” ekidir.
Örnek
“Kalpteki sızı çabuk çabuk geçmez.”
Cümleye “-ler” ekini getirdiğimizde “Kalptekiler sızı çabuk çabuk geçmez.” şeklinde dönüşür ki bu cümle, yapı bakımından dil bilgisine aykırıdır. Bu nedenle, buradaki “-ki” eki sıfat yapan yani yapım eki olan “-ki” ekidir.
“Bil ki sizin de saltanatınız bir gün bitecektir.”
Cümleye “-ler” ekini getirdiğimizde, “Bil kiler sizin de saltanatınız bir gün bitecektir.” şeklinde dönüşür ki bu da yapı bakımından doğru bir cümle değildir. Dolayısıyla burada yer alan “ki” eki, bağlaç olan “ki” ekidir.
Çekimli fiillerden sonra gelen “ki” eki daima bağlaç olan “ki” ekidir.
Örnek
“Çiğ yemedim ki karnım ağrısın.”
Sıfat yapan yani yapım eki olan “-ki” eki sıfat tamlaması kurar. Önünde yer alan isme “hangi” sorusunu yönelterek sıfat yapan “-ki” ekini bulabiliriz.
“mi” soru eki kendisinden önceki sözcükten her zaman ayrı yazılır.
Örnekler:
Sen hiç sevdin mi?
Sen hiç gidenin bıraktığı boşlukta, sonsuzluğa yuvarlandın mi?
Boğazını parçalayan, sessiz çığlıklar attın mi?
Değer mi, niçin, nedenlerle, beyninin duvarlarını çınlattın mi?
“mi” soru ekinden sonra gelen ekler “mi” ile bitişik yazılır.
Örnek:
Ağlasam sesimi duyar mısınız, mısralarımda;
Dokunabilir misiniz gözyaşlarıma, ellerinizle?
“mi” eki kendisinden önce gelen sözcüğün son ünlüsüne göre hem büyük ünlü uyumuna hem de küçük ünlü uyumuna uyar.
Örnekler:
Bize perşembe mi geleceksiniz?
Gök cisimleri içinde en sevdiğin yıldız mı?
Bu kahramanlıkları tarihe yazdıran bu bölük mü?
“mi” Soru Ekinin Yazımıyla İlgili Uyarılar:
“mi” soru eki, cümleye soru anlamı katmasa da her zaman ayrı yazılır. Bu durumlarda cümleye farklı anlamlar katabilir.
Örnekler:
Akşamları geç yattım mı sabaha kadar uyuyamazdı. (zaman)
Güzel mi güzel bir elbise almıştı. (pekiştirme)
Hem isim çekim eki hem de fiil çekim eki olarak kullanılabilir.
Örnekler:
Bu yaşına kadar Yaşar Kemal’i hiç okudun mu? (fiil çekim eki)
Bahçemizden gül koparan sen miydin? (isim çekim eki)
Soru anlamı “mi” soru ekiyle sağlanmadığında, “-me, -ma” olumsuzluk eki ünlü daralmasına uğrayarak “-mı, -mi, -mu, -mü” şekline dönüşebilir. Bunu “mi” soru eki ile karıştırmamalıyız.
Örnek:
Söylediklerimi niçin yazmıyorsunuz? (Soru anlamı “mi” soru ekiyle değil, soru zarfı olan “niçin” sözcüğüyle sağlanmıştır. Burada “-me, -ma” olumsuzluk ekleri her zaman sözcüklerle bitişik yazılır.)
Birleşik yapılı fiillerde “mi” soru eki iki sözcük arasına girebilir.
Örnek:
Düşüncelerini açıklamaktan vaz mı geçtin?
“İLE”NİN YAZILIŞI
“ile” hem edat hem de bağlaç olarak kullanılır.
Örnekler:
Ali, Mustafa ile Ahmet’e başarılar diledi. (bağlaç)
Evden okula her sabah servis ile gider. (edat)
“ile” ünsüzle biten kelimelere eklenerek yazıldığında, “i” ünlüsü düşer ve ünlü uyumlarına uyar. Yani “-la, -le” şeklinde kullanılır.
Örnekler:
Çiçek ile > çiçekle
Kuş ile > kuşla
“ile” ünlüyle biten kelimelere bitişik yazıldığında araya “y” koruyucu ünsüzü girer ve **”ile”**nin başındaki “i” ünlüsü düşer.
Örnekler:
Kapı ile > kapıyla
Çevre ile > çevreyle
“ile”nin Yazılışı ile İlgili Önemli Uyarılar:
“ile” ince okunan ve ünsüzle biten bazı kelimelere getirildiğinde ünlü uyumuna uymayabilir.
Örnekler:
Dikkat ile > dikkatle
Şefkat ile > şefkatle
“ile” ayrı yazıldığı zaman kelimede ünlü uyumu aranmaz.
Örnek:
Okul ile ev arasında gidip geliyoruz.
MASTAR EKLERİNİN YAZILIŞI
“-mek” ile biten mastarlardan sonra “-a, -e, -ı, -i” eklerinden biri geldiğinde, “k” ünsüzü düşer ve yerine “y” kaynaştırma ünsüzü gelir. Bu tür sözcüklerde yumuşama olmaz.
Örnekler:
Yazmak > yazma-y-ı
Gülmek > gülme-y-i
Mastar Ekinin Doğru ve Yanlış Yazım Örnekleri:
Kaldırımda yürümeği özlemişti. (Yanlış)
Kaldırımda yürümeyi özlemişti. (Doğru)
Ablasını görmeğe gitmiş. (Yanlış)
Ablasını görmeye gitmiş. (Doğru)
FİİL ÇEKİMİ İLE İLGİLİ YAZILIŞLAR
-a / -e, -acak / -ecek, -ayım / -eyim, -alım / -elim, -an / -en vb. eklerden önce gelen ünlü veya ekin geniş ünlüsü söyleyişe bakılmaksızın -a / -e ile yazılır.
Türkçede bir sözcük satır sonuna sığmazsa, sözcüğün yazılabilen heceleri yazılıp sonuna kısa çizgi eklenir. Satıra sığmayan heceler bir sonraki satırın başına yazılır.
Örnek:
…………………………………………………………………………………… Ahmet eline bir kitap ala- rak gelmişti.
Satır sonuna sığmayan birleşik sözcükler tek bir sözcük olarak kabul edilip ona göre hecelenir.
Örnek:
…………………………………………………………………………………… başöğretmen Türkiye’ye birçok mesaj verir.
Satır Sonuna Sığmayan Sözcüklerin Yazımıyla İlgili Önemli Uyarılar:
Satır sonunda ve başında tek ünlüden oluşan bir hece bırakılmaz.
Yanlış:
……………………………………………………………………………………………………………… o- kula doğru yol almaya başladı.
Doğru:
…………………………………………………………………………………………………… müdafa- a yapıldı.
Kesme işareti satır sonuna denk geldiğinde yalnız kesme işareti kullanılır. Kesme işaretiyle ayrıca kısa çizginin kullanılması yanlıştır.
Yanlış:
……………………………………………………………………………………………………… Aydın’- ın ülkemiz ekonomisine katkılarıydı.
Doğru:
…………………………………………………………………………………………………… Aydın’- ın ülkemiz ekonomisine katkılarıydı.
KESME İŞARETİNİN KULLANILDIĞI YERLER
Kesme işaretinin yanlış kullanılması bir yazım yanlışı olarak kabul edilir. Kesme işareti ile ilgili başlıca yazım kuralları şunlardır:
Özel isimlerden sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
Örnekler:
Kişi adları, soyadları ve takma adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Atatürk’e, Yahya Kemal Beyatlı’nın, Mustafa’nın
Millet, boy, oymak adlarından sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Türk’ün, İngiliz’e, Almanın.
Devlet adlarından sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Türkiye’nin, Türkiye’mizin, Selçuklu Devleti’nden
Din ve mitoloji ile ilgili özel adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Allah’tan, Azrail’i, Zeus’a
Gök bilimiyle ilgili adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Mars’a, Güneş’in, Venüs’ün
İsim soylu sözcüklerin başındaki takı ve ekler kesme işaretiyle ayrılır.
Örnekler:
İsim soylu sıfatlardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır: Türkçü’nün, yerli’yi
İsim soylu fiillerden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır: Göçer’den, ölürüm
DÜZELTME İŞARETİ (^) İLE İLGİLİ YAZIM KURALLARI
1. Düzeltme işareti, aynı yazılışa sahip ancak anlam ve söyleyiş bakımından farklı kelimeleri ayırt etmek için kullanılır. Bu işaret, okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine konur.
Örnekler:
adem (yokluk), âdem (insan)
adet (sayı), âdet (gelenek, alışkanlık)
alem (bayrak), âlem (dünya, evren)
aşık (eklem kemiği), âşık (vurgun, tutkun)
hala (babanın kız kardeşi), hâlâ (henüz)
2. Arapça ve Farsça kökenli bazı kelimeler ile özel adlarda bulunan ince “g” ve “k” ünlülerinden sonra gelen “a” ve “u” ünlülerinin üzerine düzeltme işareti konur.
Örnekler:
dergâh, yadigâr, dükkân, hikâye, kâfir, kâğıt
3. Kişi ve yer adlarında ince “-l” ünlüsünden sonra gelen “-a” ve “-u” ünlüleri de düzeltme işareti ile yazılır.
Örnekler:
Halûk, Lâle, Lâpseki, Selânik
4. Nispet ekinin belirtme durumu ve iyelik eki ile karışmasını önlemek için düzeltme işareti kullanılır.
Örnekler:
(Türk) askeri ve askerî (okul)
(İslam) dini ve dinî (bilgiler)
5. Nispet eki almış kelimelere Türkçe ekler getirildiğinde düzeltme işareti olduğu gibi kalır.
Örnek:
millîlik
Uyarı: Alfabetik sıralamalarda kısa ünlüler, uzun ünlülerden önce gelir.
Birleşik kelimeler, iki veya daha fazla kelimenin kalıplaşarak tek bir kavram oluşturması sonucu meydana gelir. Bu tür kelimeler genellikle belirli anlamları ifade eder. Birleşik kelimeler, çeşitli kategorilerde bitişik yazılabilir:
1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler:
Kayın + ana → kaynana
Kayın + ata → kaynata
Kahve + altı → kahvaltı
Pazar + ertesi → pazartesi
Güllü + aş → güllaç
Sütlü + aş → sütlaç
Ne + için → niçin
Ne + asıl → nasıl
2. Arapçadan dilimize geçmiş bazı kelimeler, “etmek”, “edilmek”, “olmak”, “olunmak” gibi yardımcı fiillerle birleşirken asıllarına uyarak ünlülerini düşürür. Bu tür birleşik fiiller bitişik yazılır.
Örnekler:
Azil + etmek → azletmek
Devir + etmek → devretmek
Kayıp + olmak → kaybolmak
Nakil + etmek → nakletmek
Sabır + etmek → sabretmek
Zikir + etmek → zikretmek
Uyarı: Bu kelimeler ünlüyle başlayan bir yardımcı fiil veya ek almadıkları zaman “azil”, “defin”, “emir”, “hüküm”, “kayıp”, “keşif”, “meyil”, “nakil”, “sabır”, “seyir”, “zehir”, “zeyil”, “zikir” şeklinde yazılır.
3. Arapçadan gelen bazı kelimeler “etmek”, “edilmek”, “olmak”, “olunmak” gibi yardımcı fiilleriyle birleşirken, sondaki sesler çift sese dönüşür. Bu birleşik fiiller bitişik yazılır.
Örnekler:
affetmek, affeylemek, affolunmak, halletmek
hissetmek, hissedilmek, reddetmek
zannetmek, zemmetmek
Uyarı: İsim kısmı tek başına kullanılmayıp sadece “etmek”, “olunmak” yardımcı fiilleriyle kalıplaşan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler:
ahzetmek, bahşetmek, hamletmek
4. Vurgusu son heceye kaymış birleşik kelimeler bitişik yazılır.
12. İki veya daha fazla kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lâkaplar bitişik yazılır.
Örnekler:
Alper, Aydoğdu, Birol, Gülnihal, Tanpınar
13. İki veya daha fazla kelimeden oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır.
Örnekler:
Çanakkale, Gümüşhane, Acıpayam
Uyarı: Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak gibi kelimelerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim tamlaması kalıbındaki yer adlarında birinci kelime tek başına yer adını ifade etmiyorsa bu tür yer adları bitişik yazılır.
Örnekler:
Akşehir, Eskişehir, Suşehri, Batıkent, Sarıyer
Uludağ, Kocatepe, Akdeniz, Acıgöl, Kızılırmak
14. Şahıs adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarındaki unvan grubu; unvan kelimesi sonda ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
25. Arapça kurala göre oluşturulan tamlamalar ve kalıplaşmış diğer ibareler bitişik yazılır.
Örnekler:
şeyhülislâm, tahtelbahir, aleykümselâm, inşallah
26. Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş kuruluş adları bitişik yazılır.
Örnekler:
İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim Kurulu, Açıköğretim Fakültesi
27. “oto”, “tele”, “matik” ögeleriyle kurulan alıntılar da bitişik yazılır.
Örnekler:
otobiyografi, otokritik, telekız, bankamatik
B. Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler
“etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak” yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimenin ses değişikliğine uğramadığı durumlarda ayrı yazılır.
Örnekler:
alt etmek, arz etmek, ilan etmek, terk etmek, var olmak
Birleşme sırasında kelimelerden herhangi biri veya ikinci kelime anlam değişikliğine uğramadan kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnekler:
dil balığı, köpek balığı, acı balık, çalı kuşu, deve kuşu, ateş böceği, hamam böceği, ipek böceği, çörek otu, yer elması, kuş üzümü, can eriği, soya fasulyesi, şeker pancarı, kuru fasulye, kuru soğan, çakmak taşı, Oltu taşı, damla taş, alt geçit, tüp geçit, dolma kalem, toplu iğne, tuz ruhu
Not: Yol ve ulaşımla ilgili kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnekler:
çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu
Not: “bilim” ve “bilgi” kelimeleriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnekler:
dil bilimi, gök bilimi, halk bilimi; dil bilgisi, ses bilgisi
Not: “yuvar” ve “küre” kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnekler:
ışık yuvarı, hava küre, su küre, yarı küre, yarım küre
Not: Yiyecek ve içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnekler:
badem yağı, maden suyu, tas kebabı, çiğ köfte, dolma biber, sivri biber, kesme şeker, kuru yemiş
Not: Gök cisimleri ayrı yazılır.
Örnekler:
Çoban Yıldızı, Kutup Yıldızı; gök taşı, hava taşı
Not: Organ veya organ yerine geçen sözcüklerle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Not: Zamanla ilgili birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnekler:
bağ bozumu, gece yarısı, gün ortası, hafta başı, hafta sonu
-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle oluşturulan sıfat tamlaması şeklindeki birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnekler:
çalar saat, güler yüz, yazar kasa
Kişi adlarından oluşmuş “mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy” gibi yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır.
Örnekler:
Yunus Emre Mahallesi, Nene Hatun Caddesi
“Dış, iç, sıra” kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
Örnekler:
çağ dışı, olağan dışı, yasa dışı, sıra dışı, ceviz içi, hafta içi, yurt içi, ardı sıra
Somut olarak yer belirten “alt” ve “üst” kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnekler:
toprak altı, yer altı (yüzey); böbrek üstü bezi, tepe üstü (en yüksek nokta)
“Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift” kelimelerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelimeler ve terimler ayrı yazılır.
Örnekler:
alt kurul, alt yazı, ana dili, ön söz, ön yargı, iç tüzük, orta kulak, orta oyunu
Gün, Ay ve Tarih Adlarının Yazımı
Bir tarihle birlikte kullanılan gün ve ay adları büyük harfle başlar; diğer durumlarda küçük harfle başlar. Yıl belli değilse sadece ay ve gün adı belli olsa da ay adı büyük harfle yazılır.
Örnekler:
TBMM, 23 Nisan 1920’de açıldı. (Gün, ay ve yıl bellidir.)
18 Aralık’ta evlenecek. (Gün ve ay bellidir.)
3 Ekim Salı günü bize gelecek. (Gün ve ay bellidir.)
Mustafa, çarşamba Ankara’ya gidecek. (Sadece gün bellidir.)
Bütün hastalıklar nisan oldu mu azar. (Sadece ay bellidir.)
Gün, Ay ve Tarih Adlarının Yazımıyla İlgili Önemli Uyarılar
Tarihler rakamla yazıldığında aşağıdaki biçimlerde yazılabilir:
20.01.1992
10/05/2005
29 Ekim 1923
20–06–2002
22. VIII. 2006
25–VI–2005
Tarihi belli olan gün ve ay adlarına ek getirilirken tarihi belli olmayan ay ve gün adlarına ek getirilmez.
Örnekler:
28 Haziran’da yapılacak sınavlarda daha çok kişi görev alabilecek. (Ay ve gün belli.)
Bu yıl da haziranda ilk kez genel bir sınav yapılacak. (Sadece ay belli.)
Sizinle pazartesiyi salıya bağlayan akşam orada buluşalım. (Sadece gün belli.)
“Gün” kelimesi, gün, ay ve yıl adlarıyla kullanıldığında hiçbir zaman büyük harfle başlamaz.
Örnekler:
28 Eylül Pazartesi günü okullar açılacak.
Önümüzdeki salı günü okula gelin, görüşelim.
Gezegen ve Yıldız Adlarının Yazımı
Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar. Ay, Güneş ve Dünya sözcükleri sadece astronomi terimi olarak kullanıldığında büyük harfle yazılır.
Örnekler:
Mustafa, Halley’i farklı bir gök cismi olarak biliyordum, diyordu. (Yıldız)
Onlar Küçükayı’yı görmek için uzay bilimini araştıracaklar. (Yıldız)
O derste Dünya’nın hareketlerini bir türlü anlamıyordu.
Onlara göre Güneş’in Dünya’ya olan uzaklığı her zaman tartışma konusu olmuştur.
Bazen Ay’ın farklı biçimlere girmesi bazı kişilerde heyecan uyandırır.
Bilim insanları Merkür ve Venüs‘ten sonra diğer gezegenleri inceleyecekler.
Uyarı:“Ay”, “güneş”, “dünya” kelimeleri astronomi terimi olarak kullanılmadıklarında küçük harfle başlar. Ay, “ay ışığı”, Güneş de “güneş ışını” anlamında kullanıldığında küçük yazılır.
Örnekler:
Ahmet, güneş girmeyen eve doktor girer, derdi. (Güneş ışını)
Bütün dünya onu kararından vazgeçiremedi.
Artık akşamları odamızda ay olmayacak. (Ay ışığı)
Deyimlerin Yazımı
Deyimler, en az iki kelimeden oluşur ve kalıplaşmış sözler olduklarından deyimleri oluşturan tüm kelimeler her zaman ayrı yazılır.
Örnekler:
Ağır söz bazen sahibini de yaralar.
Her şeye ayak bağı olmaya çalışıyordu.
Böyle cadı kazanı yerlerde de çalışılmaz.
Can kuşu hiç kimsede kalıcı değildir.
İyi gün dostu kişilerle işim olmaz.
Kem göz bazen insanın evini yıkar.
Bu işin püf noktası çok soru çözmektir.
Sayıların Yazımı
Sayılar, gerektiğinde harflerle de yazılabilir.Örnekler:
Yüz on iki kişi oraya gelmişti.
En zor sınavlarını onuncu sınıfta vermişti.
Yazıya geçirilmiş ve birden fazla olan sayılarda, her basamağın ayrılması gerekmektedir.Örnek:
Yaş otuz beş yolun yarısı eder.
Para ile ilgili işlemler ve senet, çek, fatura gibi ticari evraklarda geçen sayılar bitişik olarak yazılır.Örnek:
Bankadan yüz seksen altı Türk lirası istemişti.
Yüzde ve binde işaretleri yazılırken, sayılardan önce ve sonra boşluk bırakılmamalıdır.Örnek:
Bu sınavda sınıfın %30’u resmen dökülmüş.
Sayılarda kesirler virgül ile ayrılır.Örnek:
20,4 (yirmi tam onda dört)
Üleştirme sayıları rakamla değil, yazıyla belirtilir.Örnek:
Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları bitişik yazılır.Örnekler:
ellibir, yirmibir vb.
Dört veya daha fazla basamaklı sayılar, sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur.Örnek:
Maçı tam 67.127 kişi izlemiş.
Sıra sayıları yazıyla veya rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda, rakamdan sonra ya bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır. Ayrıca, ilgili sayı harflerle yazıldıktan sonra, eğer rakam sesli harfle bitmişse “-nci, -ncı, -ncu, -nci” ekleri; sessizle bitmişse “-ıncı, -inci, -uncu, -üncü” ekleri getirilir.Örnek 1:
Mustafa 2’nci sınıfı başka bir okulda okumayı düşünüyor.
Burada “2” rakamı “iki” şeklinde yazılır. Yani ünlü ile bitmişse, ek ünlü ile başlamalıdır. “İki+nci: ikinci” doğru yazımdır.
Örnek 2:
Mustafa 2.’inci sınıfı başka bir okulda okumayı düşünüyor.
Sayılara nokta işareti gelmişse, ayrıca kesme işareti ve ekler kullanılmaz. Bu cümlede hem nokta hem de kesme işareti birlikte kullanılmıştır, bu yanlıştır.
Örnek 3:
Mustafa 2. sınıfı başka bir okulda okumayı düşünüyor.
Bu cümledeki sayı yazımında herhangi bir yanlışlık söz konusu değildir.
Örnek 4:
Mustafa 2’nci sınıfı başka bir okulda okumayı düşünüyor.
Bu cümledeki sayı yazımında herhangi bir yanlışlık söz konusu değildir.
Örnek 5:
Türk tarihinde 15’nci ile XX. yüzyıllar arasında önemli şeyler yaşanmış.
Burada “15” sayısını harflerle yazdığımızda “on beş” olur. Son rakam ünsüzle bitmiştir, bu yüzden “-nci” ekini almalıdır. Doğru yazım “15’inci” yani “on beşinci”dir.
Örnek 6:
Türk tarihinde 15. ile XX. yüzyıllar arasında önemli şeyler yaşanmış.
Cümledeki her iki rakam da doğru yazılmıştır.
Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılır.Örnekler:
Kimse, II. Dünya Savaşı bir daha olsun elbette istemez.
Bence XXI. yüzyıl iletişim çağı olacaktır.
Osmanlı İmparatorluğu en çok II. Mehmet döneminde fetih yapar.
Herkesi V. Karl’ın o olaydan sonra ne yapacağı heyecanı sarar.
Kitapta I. cilt I) ve II) diye ikiye ayrılıyordu.
Dört veya daha fazla basamaklı sayıların kolay okunabilmesi için, içinde geçen “bin, milyon, milyar” ve “trilyon” sözleri harflerle yazılabilir.Örnekler:
Türkiye’nin en son sayımdaki nüfusu 82 milyon civarındaydı.
Firma 5 trilyon 185 milyar Türk lirasıyla en düşük teklifi sundu.
Saat ve dakika, metin içinde yazıyla da yazılabilir.Örnek:
Akşam altıya çeyrek kala onlara ziyarete gidelim.
Saat, para tutarı, ölçü, istatistiki veriler gibi sayılarda rakam kullanılır.Örnekler:
Yolun 25 kilometrelik kısmının etüt çalışması yapıldı.
İlimizde 1.200.000 kişi yaşamaktadır.
Bayağı kesirlere getirilecek ekler, alttaki sayı esas alınarak yazılır.Örnek:
4/5’i (dört bölü beşi)
Rakamla yazılmış bir sayıya gelen ekler, kesme işareti ile ayrılır ve ekler ses uyumlarına göre şekillenir.Örnek:
Sabah 11.25’te herkes söylediğimiz yerde hazır bulunsun.
Ev, apartman, cadde, sokak, kitapların sayfa numaraları ile tarihlerde gün ve yılı gösteren sayılar rakamla gösterilir. Tarihlerdeki ay ismi yazıyla yazılabilir.Örnekler:
Hükümdar adlarında kullanılan rakamlar, hükümdarın adından önce yazılır.Örnekler:
En çok II. Murat bu seferi arzuluyordu.
Osmanlı Devleti’nde III. Selim ile köklü değişiklikler yaşanır.
Rakamla başlayan cümlelerde, rakamdan sonra gelen ilk sözcük özel isim değilse küçük harfle yazılır.Örnekler:
1453 yılında hayata gözlerini kapamış.
yüzyıl savaşlarla geçen bir yüzyıl olarak bilinir.
Sayılara getirilen ekler ünsüz uyumuna uygun olmalı ve kesme işareti ile ayrılmalıdır. Bu durumlarda son rakamı harfe dönüştürerek doğru yazımı bulmak gerekir.Örnek 1:
Takımı ligde en son 1925’te şampiyon olmuş.
Burada “1925” yılını oluşturan son rakam “5” olup, harflerle yazıldığında “beş” şeklinde olur. “Ş” sert bir ünsüz olduğundan, ek “te” olarak gelmelidir.
Saat gösterilirken, saatin dakika bölümünün ikisi de sıfırlı ise, gelen ek saate uygun yazılmalıdır.Örnek:
17.00’da bütün memurların mesaisi biter.
Uyarı: Bir zorunluluk olmadıkça, cümle rakamla başlamaz.
Ek Fiilin Yazımı
Ek fiil, çekimli biçimlerinde “idi, imiş, ise” gibi kullanıldığında, ek olarak yazıldığında bitişik, sözcük olarak yazıldığında ise ayrı yazılır. Bu kurallar hem bitişik hem de ayrı yazım için geçerlidir.
Örnekler:
Ahmet bir zamanlar buralarda çobandı. (buradaki “çoban idi” şeklindedir)
Bize uğramıyor değildi. (buradaki “değil idi” şeklindedir)
Ek Fiilin Yazımıyla İlgili Uyarılar
Ünsüz harfle biten sözcüklere bitişik yazıldığında, “i” sesi düşer. Birleşik yazımlarda kalınlık-incelik (büyük ünlü uyumu) uyumuna uyulur.Örnekler:
Bitkin idi > bitkindi
Gelir ise > gelirse
Ünlü harfle biten kelimelere bitişik yazıldığında, araya “y” kaynaştırma ünsüzü girer. Bu durumda baştaki “i” ünlüsü düşer ve sözcük kalınlık-incelik (büyük ünlü uyumu) uyumuna uyar.Örnekler:
Zeki idi > zekiydi
Ne ise > neyse
Ek fiilin zarf-fiil eki almış şekli olan “iken” hem ayrı hem de bitişik yazılabilir. Bitişik yazıldığında “iken”‘in başındaki “i” sesi düşer.Örnekler:
İçer iken > içerken
Okur iken > okurken
İken ünlü ile biten sözcüklere bitişik yazıldığında, “iken”‘in başındaki “i” ünlüsü düşer ve araya “y” kaynaştırma ünsüzü girer.Örnekler:
Evde iken > evdeyken
İlgili iken > ilgiliyken
“Şey” Kelimesinin Yazımı
“Şey” belgisiz zamiri her zaman her kelimeden ayrı yazılır.
Örnekler:
Her şeyi sana feda etmeye hazırım, canım kardeşim!
Birçok şey almıştı öğrencilerine.
Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak.
Bana bir şey öğretenin aklına şaşarım!
Çok şey söylendi şiir vadisinde.
Yönetici bize herkesin önünde az şey söylemedi.
Cana gelecek olan şey hiç gelmesin.
Birtakım şeyler ancak zamanla mecrasını bulur.
Size iki şey bırakıyorum. Bunlara tutunursanız asla delalete düşmezsiniz.
Pekiştirmeli Sözlerin Yazımı
Pekiştirme işlevi gören sıfat ve zarflar bitişik yazılır. “m, p, r, s” harflerine özellikle dikkat edilmelidir.
Örnekler:
Dümdüz yolda kaza yapınca şaşırmıştık. (sıfat olarak kullanılmıştır)
Denizin en çok masmavi rengi onu etkilemişti. (sıfat olarak kullanılmıştır)
Onun kapkara yüzüne bir anlam veremedik. (sıfat olarak kullanılmıştır)
O hastalıktan sonra nedense sapsarı kesilmişti. (zarf olarak kullanılmıştır)
Tertemiz duygularla herkesi selamlıyordu. (sıfat olarak kullanılmıştır)
Her yerde olduğu gibi ölüme de yapayalnız gitti. (zarf olarak kullanılmıştır)
Bir şey tümden yapılmadığı zaman tümden terk edilmez. (zarf olarak kullanılmıştır)
Yaralar bütün bedenini çepeçevre sarmıştı. (zarf olarak kullanılmıştır)
Sipsivri dili ile herkesi kendine düşman ettirmişti. (sıfat olarak kullanılmıştır)
İkilemelerin Yazılışı
İkilemelerin yazımı genellikle ayrı yapılır. Yani, ikilemelerde bulunan sözcükler birbirinden ayrı şekilde yazılır.Örnekler:
ağır ağır
gide gide
güzel güzel
tıkır tıkır
bata çıka
çoluk çocuk
eciş bücüş
ev bark
soy sop
süklüm püklüm
yarım yamalak
“m” sesi ile yapılmış olan ikilemeler de ayrı yazılır. Bu tür ikilemelerde “m” sesi, sözcüklerin ortasında bulunur ve yazımda herhangi bir değişiklik yapılmadan ayrı şekilde yazılır.Örnekler:
çocuk mocuk
dolap molap
kitap mitap
ders mers
İsim durum (hâl) ekleri ile iyelik eki kullanılarak yapılan ikilemeler de ayrı yazılır. Bu tür ikilemelerde, her iki sözcük de kendi başına yazılır ve aralarına herhangi bir ek getirilmez.Örnekler:
diz dize
el ele
iç içe
baştan başa
günden güne
başa baş
dişe diş
boşu boşuna
günü gününe
ucu ucuna
Uyarı: İkilemeleri oluşturan sözcükler arasına hiçbir noktalama işareti koyulmaz.
Yanlış: Adım, adım hedefine doğru ilerliyordu. Doğru: Adım adım hedefine doğru ilerliyordu.
Alıntı Kelimelerin Yazılışı
Çift ünsüz harfle başlayan Batı kökenli alıntılarda, ünsüzler arasına ünlü konulmadan yazılır. Bu kural, Türkçeye geçmiş Batı kökenli kelimelerin yazımında geçerlidir.Örnekler:
gramer
gramofon
grup
Hristiyan
kral
kredi
kritik
plan
profesör
program
psikoloji
spor
staj
tren
Batı kökenli alıntıların içindeki ve sonundaki “g” ünsüzleri olduğu gibi korunur. Bu kurala göre, alıntı kelimelerdeki “g” ünsüzleri yazımda herhangi bir değişikliğe uğramaz.Örnekler:
biyografi
dogma
magma
monografi
arkeolog
diyalog
psikolog
Uyarı:“fotoğraf” ve “topoğraf” kelimelerinde ise “g” harfleri “ğ” olarak yazılır.
Türk devlet ve topluluklarındaki özel adlar Türkçede yerleşen söyleniş biçimlerine göre yazılır. Bu, Türkçeye geçmiş özel adların yerleşmiş kullanımına uygun olarak yazılmasını ifade eder.Örnekler:
Azerbaycan
Türkmenistan
Özbekistan
Semerkand
Taşkent
Bakü
Abdullah Tukay
Bahtiyar Cengiz Aytmatov
İslam Kerimov
Vahapzade
Cafer Cebbarlı
Cemal Kemal
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
A. Cümle Başlangıçlarında Büyük Harf Kullanımı
Cümleler, her zaman büyük harfle başlar.Örnekler:
Tomurcuk derdinde olmayan ağaç, odundur.
En güçlü iki savaşçı, sabır ve zamandır.
Her insan, yapmadığı tüm iyiliklerden suçludur.
Uyarı: Cümle içinde tırnak işareti veya yay ayraç içine alınan cümleler de büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) konur.
Örnekler:
Kısakürek: “Devler gibi eserler bırakmak için, karıncalar gibi çalışmak lazım.” der.
Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz. (Nurullah Ataç)
Uyarı: İki çizgi, iki virgül arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz.
Örnek:
Annesini –en sevdiği varlığını– kaybetti.
Uyarı: İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar.
Örnek:
Arkadaşına her zaman şunu tembihlerdi: Söyleyecek sözü olmayan yüksek sesle konuşur.
Uyarı: İki noktadan sonra sıralanan cümleler ve özel ad niteliğinde olmayan örnekler büyük harfle başlamaz.
Örnek:
Bu eskiliği siz de çok evde görmüşsünüzdür: duvarlarda çiviler, çivi yerleri, lekeler…(Memduh Şevket Esendal)
Uyarı: Örnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede de ilk harf büyük harfle yazılır.
Örnekler:
“Banka, bütçe, devlet, fındık, kanepe, menekşe, şemsiye” gibi yüzlerce kelime, kökenleri yabancı olmakla birlikte artık dilimizin malı olmuştur.
“Et-, ol-” fiilleri, dilimizde en sık kullanılan yardımcı fiillerdir.
Uyarı: Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime büyük harfle başlamaz.
Örnek:
2003 yılında birlikte tatile gitmiştik.
B. Dizelerde Büyük Harf Kullanımı
Dizeler büyük harfle başlar.Örnek:
Ülkendeki kuşlardan ne haber vardır?
Mezarlardan bile yükselen bir bahar vardır.
Aşk cellâdından ne çıkar madem ki yar vardır.
Yoktan da vardan da ötede bir Var vardır.
Hep suç bende değil beni yakıp yıkan bir nazar vardır.
O şarkıya özenip söylenecek mısralar vardır.
Sakın kader deme kaderin üstünde bir kader vardır.
Ne yapsalar boş göklerden gelen bir karar vardır.
Gün batsa ne olur geceyi onaran bir mimar vardır.
Yanmışsam külümden yapılan bir hisar vardır.
Yenilgi yenilgi büyüyen bir zafer vardır.
Sırların sırrına ermek için sende anahtar vardır.
Göğsünde sürgününü geri çağıran bir damar vardır.
Senden umut kesmem kalbinde merhamet adlı bir çınar vardır.
Sevgili!
En sevgili!
Ey sevgili! (Sezai Karakoç)
C. Özel Adların Büyük Harfle Başlama Kuralları
Kişi adları ve soyadlarıbüyük harfle başlar.Örnekler:
Mehmet Akif Ersoy
Ahmet Hamdi Tanpınar
Dadaloğlu
Uyarı:Takma adlar da büyük harfle başlar.
Örnekler:
Server Bedi (Peyami Safa)
Kirpi (Refik Halit Karay)
Deli Ozan (Faruk Nafiz Çamlıbel)
Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar.Örnekler:
Avukat Hasan Bey
Betül Hanım
Mareşal Fevzi Çakmak
Mimar Sinan
Dede Korkut
Fatih Sultan Mehmet
Çolak Salih
Genç Osman
Deli Petro
Uyarı: Akrabalık adı olup lakap veya unvan olarak kullanılan kelimeler büyük harfle başlar.
Örnekler:
Baba Gündüz
Dayı Kemal
Hala Sultan
Dede Korkut
Nene Hatun
Uyarı: Akrabalık bildiren kelimeler özel adla kullanılsa bile küçük harfle başlar.
Örnek:
Mehmet amcamı her zaman hatırlayacağım.
Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar.Örnek:
Şehrimize il dışından gelen heyetleri Vali; il içinden ilçeye gelen kişileri de Kaymakam kabul eder.
Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar.Örnek:
Sayın Cumhurbaşkanı,
Uyarı:Mektuplarda ve resmî yazışmalarda hitaplar büyük harfle başlar.
Örnek:
Canım Anneciğim
Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar.Örnek:
Her zamanki gibi Boncuk yine sevimliydi.
Millet, boy ve oymak adları büyük harfle başlar.Örnekler:
Bunu bir Türk yapamaz demişti.
Orta Asya Kazak ve Kırgız biri için farklı bir anlam taşır.
Dadaloğlu, Avşar boyuna mensup bir saz şairidir.
Geleneklerimizi Hacımusalı ve Karakeçili olanlardan da öğrenebiliriz.
Kızık, Kayı, Kınık boylarını tek tek saydı.
Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar.Örnekler:
Bu sitede Türkçenin inceliklerine vakıf olacaksınız.
Kazakça, Tatarca ve Özbekçe bilmek zorundadır.
Devlet adları büyük harfle başlar.Örnek:
Kimse Suriye ve Irak‘ta küçük hesaplar peşine düşmemelidir.
Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar.Örnekler:
Bu coğrafyada Müslümanlık hep hâkim olmuştur.
Bir zamanlar Hristiyanlık ve Musevilik de okullarda öğretiliyordu.
Edebiyatımızda bir dönüm noktası da İslamiyet‘in kabulü olmuştur.
Uyarı: Bazı dini kavramların küçük harfle yazılması gelenekleşmiştir.
Örnekler:
cennet, cehennem, peygamber, sırat köprüsü vb.
Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar. Ay, güneş ve dünya sözcükleri yalnız astronomi terimi olarak kullanıldığında büyük harfle başlar.Örnekler:
Mustafa,Halley‘i farklı bir gök cismi olarak biliyordum, diyordu. (yıldız)
Onlar Küçükayı‘yı görmek için uzay bilimini araştıracaklar. (yıldız)
O derste Dünya‘nın hareketlerini bir türlü anlayamıyordu.
Onlara göre Güneş‘in Dünya‘ya uzaklığı tartışma konusu olmuştur.
Bazen Ay‘ın farklı biçimlere girmesi kişilerde heyecan uyandırır.
Türkiye, ilk kez böyle bir Güneş tutulmasına tanık oldu.
Uzay bilimciler için Neptün ve Plüton birer soru işareti değildir.
Uyarı:“Ay,” “güneş,” ve “dünya” sözcükleri astronomi terim anlamında değilse küçük harfle başlar. Ay “ay ışığı” ve güneş de “güneş ışını” anlamında kullanıldığı zaman küçük yazılır.
Örnekler:
Ahmet, güneş girmeyen eve doktor girer, derdi. (güneş ışını)
Bütün dünya onu kararından vazgeçiremedi.
Artık akşamları odamızda ay olmayacak. (ay ışığı)
Bu dünyada onun kabul edeceği bir şey değildir.
12. Yön Adlarının Kullanımı
Yön adları özel ismin önünde yer aldığında büyük harfle, isimden sonra kullanıldığında ise küçük harfle yazılır.
Örnekler:
Mustafa için Kuzey Anadolu farklı bir önem taşır. (Özel isimden önce kullanımı, büyük harf)
Mustafa için Anadolu’nun kuzeyi farklı bir önem taşır. (Özel isimden sonra kullanımı, küçük harf)
Uyarı:Yön adları; belirli devletleri, ulusları, kültürleri, düşünce sistemlerini, yaşam tarzlarını ve politikaları ifade ederken doğu ve batı gibi yön belirten kelimelerin ilk harfleri büyük yazılır.
Örnekler:
Bizi Batı bir türlü içine almak istemiyor.
Bizler Doğu mistisizmini bir türlü anlayamadık.
13. Coğrafi Adların Kullanımı
Kıta, deniz, okyanus, bölge, şehir, ilçe, semt, mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak, park, dağ, göl, tepe, yayla, ırmak, ova, boğaz, kanal, geçit adları büyük harfle başlar.
Örnekler:
Küresel ısınma toplantısı Afrika‘da yapılacak.
İran, Hazar Denizi‘nde büyük bir medeniyet kurmuş.
O havada Manş Denizi mükemmel görünüyordu.
Büyük Okyanus ile Atlas Okyanusu arasında önemli bir mesafe vardır.
Asya ve Avrupa‘nın kesişme noktası Türkiye‘dir.
Bu kışı Doğu Anadolu şiddetli geçirdi.
Emekli olunca Sakarya‘ya yerleşeceğim.
Ahmet Ali Paşa Mahallesi‘nde ikamet etmekteydi.
Herkes Zafer Meydanı önünde bekliyordu.
İlk arabalar Turgut Özal Bulvarı‘ndan geçmek zorunda kaldı.
Çalışanlar, Cemal Nadir Sokağı ile temizliğe başladılar.
Gelenler en çok Antalya Milli Parkı‘nı beğenmişler.
Türkiye’nin en uzun caddesi İskele Caddesi‘dir.
Ankara Güniz Sokak ismini bir daha hatırladı.
Şaire adeta ilham olmuştu Ağrı Dağı.
Gezide herkes Everest Tepesi‘ni merak ediyordu.
Bu yıl da Marmara Denizi‘nde yüzeceğiz.
Bir hatırası kalmaz mı Van Gölü‘nde feribotla Tatvan‘a gitmenin.
Unutma, Murat Nehri‘nde balık tuttuğumuz günleri.
Lalelerle süslendiğinde bir başka olur haziranda Muş Ovası.
Toplantıda Türkiye, Asya ülkelerine ev sahipliği yapacak.
Ünlü padişahın Süveyş Kanalı ile ilgili projesini bazı kişiler maalesef anlayamadı.
Seyyahlar için Panama Geçidi ayrı bir heyecana sebep olur.
En duygusal anlarını kamyonu Zigana Geçidi‘ni geçince yaşardı.
Konya Ovası‘nın bittiği yerde Çukurova başlar.
Yeşilırmak ve Kızılırmak bir gün Fırat Nehri ile beslenecek.
İstanbul‘un Asya Yakası, Avrupa Yakası‘ndan daha sakindir.
İstanbul Boğazı hep emsalsiz olarak kalacak.
Mülteciler için Ege Denizi önemli geçiş yeridir.
İlkbaharın Erciyes Dağı bir başka şenlenir.
Uyarı: Özel ada dâhil olmayıp tamlama yapan şehir, il, ilçe, belde, köy vb. adlar küçük harfle başlar.
Örnekler:
İstanbul ili, İpekyolu ilçesi, Arısu beldesi, Muratkolu köyü vb.
Uyarı:Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş kullanıldığında yer adının ilk harfi büyük yazılır.
Örnekler:
Hisar’dan, Boğaz’dan, Köşk’e vb.
14. Yapı Adlarının Kullanımı
Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt, müze gibi yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.
Örnekler:
Dolmabahçe Sarayı
Çankaya Köşkü
Horozlu Han
Ankara Kalesi
Mostar Köprüsü
Mevlana Müzesi
Sümela Manastırı
Boğaziçi Kulesi
Zafer Abidesi
Bilge Kağan Anıtı
15. Kurum ve Kuruluş Adlarının Kullanımı
Kurum, kuruluş, kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
Örnekler:
Avrupa Parlamentosu göç meselesini görüşmek üzere toplandı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi çalışmasını tamamlayarak tatile girdi.
Türk Dil Kurumu bu konularda en güvenilir kaynaktır.
Yeşilay Derneği çalışanları dövizleriyle yine sahadalar.
Uyarı:Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar.
Örnekler:
Türkiye Büyük Millet Meclisi her yıl 1 Ekim’de toplanır. Bu yıl ise Meclis, yeni döneme erken başlayacak.
Türk Dil Kurumu çalışmalarını titizlikle sürdürüyor. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Kurumun 21 Mayıs 2009 tarihinde Kars‘ta düzenlediği toplantıda kullanıma açıldı.
2876 sayılı Kanun bu yıl yeniden gözden geçirilecek.
Yazarlara ödenecek telif ücreti, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’ne göre düzenlenir. Yapılan işlem Yönetmelik‘in 4’üncü maddesine aykırı düşmektedir.
16. Hukuk ve Yönetmelik Adlarının Kullanımı
Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
Örnekler:
Medeni Kanun
Türk Bayrağı Tüzüğü
Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği
17. Yayın ve Sanat Eserlerinin Adlarının Kullanımı
Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi büyük harfle başlar.
Örnekler:
Atatürk’ün Nutuk eserini herkes okumalıdır.
Suç ve Ceza en çok okunan klasiklerden biridir.
O haberini Resmi Gazete sayesinde öğrenmişti.
Türk Edebiyatı dergisinde birçok yazı çıkacak.
Bence o dergi Türk Dili dergisi kadar kuşatıcı değildir.
Kütüphanesinde Sabah, Türkiye, Milliyet, Hürriyet gazetelerini sürekli bulundurur.
Türk Kültürü dergisi 1962 yılından bu yana faaliyetini sürdürmektedir.
Kaplumbağa Terbiyecisi, Osman Hamdi Bey‘in iki farklı versiyonunu çizdiği tablosudur.
Yorgun Herkül Türkiye’den kaçırılan heykeller arasına girer.
Festivalde bugün, Yekta Kara rejisiyle Mozart‘ın ünlü eseri Saraydan Kız Kaçırma var.
Onuncu Yıl Marşı, Çamlıbel ve Çağlar tarafından yazılan ve 1933’te bestelenen marştır.
Uyarı: Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler küçük harfle başlamaz.
Örnekler:
Sabah gazetesi
Türk Dili dergisi
Halı Dokuyan Kızlar tablosu
Yorgun Herkül heykeli vb.
Uyarı:Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum adı gibi özel adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri büyük yazıldığında “ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de” sözleriyle “mı, mi, mu, mü” soru eki küçük harfle yazılır.
Örnekler:
Suç ve Ceza
Kızıl ile Kara
Diyorlar ki
Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçinde Esrar
Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe
Ben de Yazdım
Başarmak ve Kazanmak
Türk Dili ve Edebiyatı
Uyarı: Özel adın tamamı büyük yazıldığında “ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de” sözleriyle “mı, mi, mu, mü” soru eki de büyük harfle yazılır.
Örnekler:
KEREM İLE ASLI
18. Ulusal, Resmî ve Dinî Bayramların Kullanımı
Ulusal, resmî ve dinî bayramlar ile anma ve kutlama günlerinin adları her zaman büyük harfle başlar.
Örnekler:
Cumhuriyet Bayramı
Ramazan Bayramı
Kurban Bayramı
Berat Kandili
Anneler Günü
Öğretmenler Günü
Çanakkale Şehitlerini Anma Günü
19. Tarihî Olay, Çağ ve Dönem Adları
Tarihî olaylar, çağlar ve dönem adları büyük harfle başlar.
Örnekler:
Kurtuluş Savaşı
Çanakkale Savaşı
Millî Mücadele
Yontma Taş Devri
İlk Çağ
Lale Devri
Cahiliye Dönemi
Cumhuriyet Dönemi
Millî Edebiyat Dönemi
Tanzimat Dönemi‘nde
20. Toplantı Adlarının Kullanımı
Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum gibi toplantıların adlarındaki her kelimenin ilk harfi büyük harfle yazılır.
Örnekler:
Uluslararası Türk Dili Kurultayı
Manas Bilgi Şöleni
Karamanlı Türkçesi Araştırmaları Çalıştayı
21. Özel Adlardan Türetilen Kelimeler
Özel adlardan türetilen tüm kelimeler büyük harfle başlar.
Örnekler:
Türkçe
Türkçü
Türkçülük
Türklük
Müslümanlık
İslamcı
Hristiyanlık
Yahudilik
Avrupalı
Ankaralı
Reşat Nuriler
İsviçreli
Atatürkçülük
Uyarı:Para birimleri büyük harfle başlamaz.
Örnekler:
avro
mark
ruble
sterlin
dinar
riyal
dolar
lira
Uyarı:Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.
Örnek:
Kurtuluş Savaşı‘nda onun etkisini hiç kimse inkâr edemez.
22. Birleşik Kelimelerde Büyük Harf Kullanımı
Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar.
Örnekler:
Antep fıstığı
Adana kebabı
Brüksel lahanası
Frenk gömleği
Hindistan cevizi
İngiliz anahtarı
İngiliz kumaşı
Japon gülü
Antep tatlısı
Maraş dondurması
Van kedisi
23. Tarih ve Gün Adları
Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar. Bir tarihle birlikte kullanılan gün ve ay adları büyük harfle yazılırken, sadece ay ve gün adı belli olduğunda küçük harfle yazılır. Yıl belli değilse sadece ay ve gün adı büyük harfle yazılır.
Örnekler:
TBMM, 23 Nisan 1920‘de açıldı.
18 Aralık‘ta evlenecek.
3 Ekim Salı günü bize gelecek.
MustafaçarşambaAnkara‘ya gidecek.
Bütün hastalıklar nisan oldu mu nükseder.
Uyarı:Gün sözcüğü gün, ay ve yıl adlarıyla kullanıldığında hiçbir zaman büyük harfle yazılmaz.
Örnek:
28 Eylül Pazartesi günü okullar açılacak.
24. Tabela ve Levhaların Kullanımı
Tabela, levha ve benzeri yazılarda geçen kelimelerin tümü büyük harfle başlar.
Örnekler:
Giriş
Çıkış
Müdür
Doktor
Otobüs Durağı
5. Kat
6. Sınıf
2. Blok
25. Kitap ve Makale Başlıkları
Kitap, bildiri, makale vb. ana başlıklardaki kelimelerin tamamı büyük harfle yazılırken, alt başlıklardaki kelimelerin sadece ilk harfleri büyük yazılır.
Örnekler:
MOTİVASYON VE BAŞARI
Günümüzde İnternet Kullanımının Yeri ve Önemi
26. Resim, Çizelge ve Tablo Açıklamaları
Kitap, dergi vb. yayınlarda bulunan resim, çizelge, tablo vb. açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar. Açıklayıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta konmaz.
Not: Nokta, iki nokta, üç nokta, soru ve ünlem işaretleriyle biten cümlelerden sonra gelen cümlelerin ilk sözcüğü büyük harfle başlar.
Örnek:
Resim 1:Kurtuluş Savaşı‘nın önemli anları
Tablo 2:Uluslararası Türk Dili Kurultayı sonuçları
YAZIMDA EN ÇOK KARIŞTIRILAN SÖZCÜKLER
Yanlış yazımlar sıklıkla karşılaşılan bir sorundur. İşte yanlış ve doğru yazımlarıyla en çok karıştırılan bazı sözcükler:
ahçı yerine aşçı
Yanlış: ahçı
Doğru: aşçı
abaküz yerine abaküs
Yanlış: abaküz
Doğru: abaküs
antreman yerine antrenman
Yanlış: antreman
Doğru: antrenman
alış veriş yerine alışveriş
Yanlış: alış veriş
Doğru: alışveriş
ard arda yerine art arda
Yanlış: ard arda
Doğru: art arda
abönman yerine abonman
Yanlış: abönman
Doğru: abonman
adaktör yerine adaptör
Yanlış: adaktör
Doğru: adaptör
amator yerine amatör
Yanlış: amator
Doğru: amatör
acitasyon yerine ajitasyon
Yanlış: acitasyon
Doğru: ajitasyon
alüvyön yerine alüvyon
Yanlış: alüvyön
Doğru: alüvyon
anbar yerine ambar
Yanlış: anbar
Doğru: ambar
bazan yerine bazen
Yanlış: bazan
Doğru: bazen
beyenmek yerine beğenmek
Yanlış: beyenmek
Doğru: beğenmek
bırokoli yerine brokoli
Yanlış: bırokoli
Doğru: brokoli
broşör yerine broşür
Yanlış: broşör
Doğru: broşür
broj yerine broş
Yanlış: broj
Doğru: broş
bıriyantin yerine briyantin
Yanlış: bıriyantin
Doğru: briyantin
bir kaç yerine birkaç
Yanlış: bir kaç
Doğru: birkaç
bir çok yerine birçok
Yanlış: bir çok
Doğru: birçok
birşey yerine bir şey
Yanlış: birşey
Doğru: bir şey
bisküvit yerine bisküvi
Yanlış: bisküvit
Doğru: bisküvi
biriç yerine briç
Yanlış: biriç
Doğru: briç
branj yerine branş
Yanlış: branj
Doğru: branş
canbaz yerine cambaz
Yanlış: canbaz
Doğru: cambaz
cant yerine jant
Yanlış: cant
Doğru: jant
cünbüş yerine cümbüş
Yanlış: cünbüş
Doğru: cümbüş
çenber yerine çember
Yanlış: çenber
Doğru: çember
çukulata yerine çikolata
Yanlış: çukulata
Doğru: çikolata
direk yerine direkt
Yanlış: direk
Doğru: direkt
egzerzis yerine egzersiz
Yanlış: egzerzis
Doğru: egzersiz
entellektüel yerine entelektüel
Yanlış: entellektüel
Doğru: entelektüel
erezyon yerine erozyon
Yanlış: erezyon
Doğru: erozyon
elektirik yerine elektrik
Yanlış: elektirik
Doğru: elektrik
gramafon yerine gramofon
Yanlış: gramafon
Doğru: gramofon
grayder yerine greyder
Yanlış: grayder
Doğru: greyder
heralde yerine herhalde
Yanlış: heralde
Doğru: herhalde
hukuğa yerine hukuka
Yanlış: hukuğa
Doğru: hukuka
herkez yerine herkes
Yanlış: herkez
Doğru: herkes
herşey yerine her şey
Yanlış: herşey
Doğru: her şey
herhangi yerine herhangi
Yanlış: her hangi
Doğru: herhangi
Hıristiyan yerine Hristiyan
Yanlış: Hıristiyan
Doğru: Hristiyan
hoparlor yerine hoparlör
Yanlış: hoparlor
Doğru: hoparlör
istakoz yerine ıstakoz
Yanlış: istakoz
Doğru: ıstakoz
iskanto yerine iskonto
Yanlış: iskanto
Doğru: iskonto
iskanbil yerine iskambil
Yanlış: iskanbil
Doğru: iskambil
iskapin yerine iskarpin
Yanlış: iskapin
Doğru: iskarpin
karekter yerine karakter
Yanlış: karekter
Doğru: karakter
kayyum yerine kayyım
Yanlış: kayyum
Doğru: kayyım
kılasik yerine klasik
Yanlış: kılasik
Doğru: klasik
kanbur yerine kambur
Yanlış: kanbur
Doğru: kambur
küpür yerine kupür
Yanlış: küpür
Doğru: kupür
künbet yerine kümbet
Yanlış: künbet
Doğru: kümbet
kiprik yerine kirpik
Yanlış: kiprik
Doğru: kirpik
kirbit yerine kibrit
Yanlış: kirbit
Doğru: kibrit
kontür yerine kontör
Yanlış: kontür
Doğru: kontör
kıravat yerine kravat
Yanlış: kıravat
Doğru: kravat
kırater yerine krater
Yanlış: kırater
Doğru: krater
kıral yerine kral
Yanlış: kıral
Doğru: kral
kıraliçe yerine kraliçe
Yanlış: kıraliçe
Doğru: kraliçe
kıredi yerine kredi
Yanlış: kıredi
Doğru: kredi
kıreş yerine kreş
Yanlış: kıreş
Doğru: kreş
klavuz yerine kılavuz
Yanlış: klavuz
Doğru: kılavuz
kolleksiyon yerine koleksiyon
Yanlış: kolleksiyon
Doğru: koleksiyon
laboratuar yerine laboratuvar
Yanlış: laboratuar
Doğru: laboratuvar
orta okul yerine ortaokul
Yanlış: orta okul
Doğru: ortaokul
orjinal yerine orijinal
Yanlış: orjinal
Doğru: orijinal
otöbüs yerine otobüs
Yanlış: otöbüs
Doğru: otobüs
süpriz yerine sürpriz
Yanlış: süpriz
Doğru: sürpriz
tenbel yerine tembel
Yanlış: tenbel
Doğru: tembel
tonbul yerine tombul
Yanlış: tonbul
Doğru: tombul
traş yerine tıraş
Yanlış: traş
Doğru: tıraş
traktor yerine traktör
Yanlış: traktor
Doğru: traktör
tranvay yerine tramvay
Yanlış: tranvay
Doğru: tramvay
makina yerine makine
Yanlış: makina
Doğru: makine
minübüs yerine minibüs
Yanlış: minübüs
Doğru: minibüs
müracat yerine müracaat
Yanlış: müracat
Doğru: müracaat
müteahit yerine müteahhit
Yanlış: müteahit
Doğru: müteahhit
pantalon yerine pantolon
Yanlış: pantalon
Doğru: pantolon
pardesü yerine pardösü
Yanlış: pardesü
Doğru: pardösü
penbe yerine pembe
Yanlış: penbe
Doğru: pembe
pıroje yerine proje
Yanlış: pıroje
Doğru: proje
pilaj yerine plaj
Yanlış: pilaj
Doğru: plaj
prodektör yerine prodüktör
Yanlış: prodektör
Doğru: prodüktör
prejektör yerine projektör
Yanlış: prejektör
Doğru: projektör
proplem yerine problem
Yanlış: proplem
Doğru: problem
picama yerine pijama
Yanlış: picama
Doğru: pijama
priket yerine briket
Yanlış: priket
Doğru: briket
pısikolog yerine psikolog
Yanlış: pısikolog
Doğru: psikolog
prefesor yerine profesör
Yanlış: prefesor
Doğru: profesör
pıratisyen yerine pratisyen
Yanlış: pıratisyen
Doğru: pratisyen
santraç yerine satranç
Yanlış: santraç
Doğru: satranç
satlık yerine satılık
Yanlış: satlık
Doğru: satılık
stajer yerine stajyer
Yanlış: stajer
Doğru: stajyer
sarmısak yerine sarımsak
Yanlış: sarmısak
Doğru: sarımsak
saklanbaç yerine saklambaç
Yanlış: saklanbaç
Doğru: saklambaç
seyehat yerine seyahat
Yanlış: seyehat
Doğru: seyahat
sömestr yerine sömestri
Yanlış: sömestr
Doğru: sömestri
sıpor yerine spor
Yanlış: sıpor
Doğru: spor
sünbül yerine sümbül
Yanlış: sünbül
Doğru: sümbül
şöför yerine şoför – Yanlış: şöför – Doğru: şoför
ünüversite yerine üniversite – Yanlış: üníversite – Doğru: üniversite
yalnış yerine yanlış – Yanlış: yalnış – Doğru: yanlış
yanlız yerine yalnız – Yanlış: yanlız – Doğru: yalnız
Bu liste, yazım hatalarını düzeltmenize yardımcı olabilir ve dildeki doğruluğunuzu artırabilir. Eğer başka konularda yardıma ihtiyacınız varsa, bana bildirin!
Web sitemizde size en iyi deneyimi sunabilmemiz için çerezleri kullanıyoruz. Bu siteyi kullanmaya devam ederseniz, bunu kabul ettiğinizi varsayarız.TamamHayırGizlilik politikası
