Üslup Nedir?

Üslup Nedir?

Üslup, bir yazarın veya sanatçının eserinde kullandığı dil ve anlatım tarzını belirleyen bir kavramdır. Bir metinde sözcük seçimi, cümle yapısının uzunluğu veya kısalığı, ve dilin kullanım şekli üslubun temel unsurlarıdır. Üslup, kimi zaman “ifade tarzı”, “söyleyiş biçimi”, “tarz”, “stil”, “biçem”, veya “eda” olarak da adlandırılır.

Her yazar veya şairin kendine özgü bir anlatım tarzı yani üslubu vardır. Aynı konuyu farklı sanatçıların farklı şekillerde işlemesi üslubun önemini ortaya koyar. Örneğin, birçok şair ve yazar “Leyla ve Mecnun” mesnevisini işlemiştir. Fakat Fuzuli‘nin yazdığı “Leyla ve Mecnun” mesnevisinin zamanlar üstü bir eser olarak kabul edilmesi ve ön plana çıkması, onun eşsiz üslubu sayesinde gerçekleşmiştir. Bu örnek, üslubun bir eserin kaderinde nasıl büyük bir rol oynadığını göstermektedir.

Üslup, sanatçının kendisine aittir. Yazarın eserindeki her kelime ve cümle, o yazarın kişiliğini ve düşünce dünyasını yansıtır. Üslubun bireyselliğiyle ilgili olarak, ünlü düşünür Buffon, “Üslup yazarın ta kendisidir.” demiştir. Üslubu bir yazarın parmak izi veya imzası olarak tanımlamak son derece doğru olacaktır. Dünya edebiyatında üsluplarıyla öne çıkan ve bu konuda titizlik gösteren sanatçılar arasında Tolstoy ve Flaubert sayılabilir. Kısacası, üslup, “Sanatçı konuyu nasıl işliyor?” sorusunun yanıtıdır.

Üslup İle İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler

Örnek 1

“Yazar, eserinde sade, duru bir anlatımı tercih etmiştir.”

Bu cümlede üslubun sade ve duru bir biçimde kullanıldığına dair ipuçları bulunmaktadır. Üslup, yazarın eserindeki dil ve anlatım biçimi olduğundan, cümledeki “sade” ve “duru” sözcükleri bu durumu açıklamaktadır. Üslubun önemli bir özelliği olan “Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?” sorusuna bu cümlede şu cevap verilir: “Sanatçı, sade ve duru bir anlatımla konuyu işlemiştir.” İşte bu anlatım biçimi, üslup ile ilgili bir özelliktir.

Örnek 2

“Şairin ilk şiirlerindeki dağınık anlatım bu şiirle yerini büyüleyici ve tutarlı bir anlatıma bırakmıştır.”

Bu cümlede de üsluba dair işaretler vardır. Şairin ilk şiirlerindeki “dağınık anlatım”, yerini “büyüleyici” ve “tutarlı” bir anlatıma bırakmıştır. Yine üslup için temel sorulardan biri olan “Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?” sorusuna bu cümlede “Büyüleyici ve tutarlı bir anlatımla işlemiştir.” cevabı verilmektedir. Bu ifadeler üslup ile ilgili kavramlardır.

Örnek 3

“Sanatçı, son eserlerinde sanatsal ögelerden uzak durarak daha yalın ve etkili bir anlatımı benimsemiştir.”

Bu cümlede geçen “sanatsal ögelerden uzak durma”, “yalın” ve “etkili” gibi ifadeler üslupla doğrudan ilişkilidir. Sözcük seçimi ve cümlede dilin kullanım şekli, yazarın üslubunu belirleyen önemli unsurlardır. Burada “Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?” sorusu sorulduğunda, “Sanatsal ögelerden kaçınarak, yalın ve etkili bir anlatımla işlemiştir.” cevabını alırız. Bu da üslubun bir göstergesidir.

Örnek 4

“Kapalı ve soyut bir dil kullanması, şiirlerini anlaşılması zor kılmıştır.”

Bu cümlede kapalı ve soyut dil kullanımı, sanatçının kendine has bir üslup geliştirdiğini gösterir. Her sanatçının üslubu kendine özgüdür. “Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?” sorusuna bu cümlede “Kapalı ve soyut bir şekilde işlemiştir.” cevabı verilir. Bu, üslup ile ilgili bir cümledir. “Kapalı dil” ve “soyut dil” gibi ifadeler üslup ile alakalı tamlamalardır.

Örnek 5

“Romanlarında süslü ve gösterişli bir dil tercih etmesi, bazı okuyucular tarafından ağır bulunmuştur.”

Bu cümlede süslü ve gösterişli dil kullanımı, sanatçının üslubunu şekillendiren öğelerdir. “Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?” sorusunu sorduğumuzda “Süslü ve gösterişli bir dil kullanarak işlemiştir.” cevabını alırız. Bu da üslup ile ilgili bir özelliktir.

Örnek 6

“Zaman zaman halk diline başvurması, eserlerinde farklı bir hava yaratmıştır.”

Bu cümlede halk diline başvurma ifadesi ön plana çıkmaktadır. Üslup; “ifade tarzı”, “söyleyiş biçimi”, “biçim” gibi anlamlar taşıdığından, halk diline başvurmak yazarın üslubunu şekillendiren bir tercihtir. “Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?” sorusuna bu cümlede “Halk diline başvurarak işlemiştir.” cevabı verilir ve bu da üslup ile ilgilidir.

Örnek 7

“Şiirlerinde oldukça sade bir dil tercih etmiştir.”

Bu cümlede de sade dil kullanımı, yazarın üslubunu belirleyen önemli bir öğedir. “Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?” sorusuna “Sade bir dil ile işlemiştir.” cevabını alırız. Sade kelimesi, üslup açısından güçlü bir kavramdır.

Örnek 8

“Öğretmeni, Mustafa’nın karmaşık cümleler kurma eğilimini bir türlü dizginleyemedi.”

Bu cümlede karmaşık cümleler kurma eğilimi, sanatçının üslubunu şekillendiren önemli bir özelliktir. “Sanatçı konuyu nasıl işlemiş?” sorusuna “Karmaşık cümlelerle anlatmıştır.” cevabını alırız. Bu da üslup ile doğrudan ilgilidir.

Örnek 9

“Hiç kimse onun gibi eserlerinde kelimelerle oyun oynayamamıştır.”

Bu cümlede kelimelerle oyun oynamak, yazarın üslubunun belirgin bir özelliğidir. Kelimelere farklı anlamlar yükleyerek, çeşitli mecazlar ve çağrışımlar yaratmak, sanatçının üslup anlayışını ortaya koyar.

Aşağıdaki Cümlelerde Geçen Üslupla İlgili İfadeler

• “Uzun cümlelere ve sanatlı söyleyişlere başvurması”, üslup ile doğrudan ilişkilidir. Çünkü bu ifadeler, yazarın anlatım biçimini şekillendiren öğelerdir.
• “İçten bir anlatımla Anadolu bozkırlarını kaleme alması”, yazarın üslubunu belirleyen samimiyet ve doğallık gibi kavramlarla ilgilidir.
• “Yerel bir söyleyişle anlatmaya çalışması”, yazarın üslubunu yerel özellikler üzerine kurduğunu gösterir.
• “Anlatımının hicve dönüştüğü yerler”, üslup açısından hiciv sanatına yer verilmiş olması .
• “Yabancı sözcüklere yer vermemesi”, yazarın üslubunu sade ve yabancı etkilerden arındırılmış bir dille oluşturduğunu gösterir.
• “Açık, sade, basit bir anlatımı tercih etmesi”, yazarın anlaşılır bir üslubu tercih ettiğini belirtir.
• “Yazarın içeriğe yoğunlaşırken akıcılıktan uzaklaşması”, üslubun içeriğe bağlı olarak şekillendiğini ve bu durumun akıcılığı etkilediğini gösterir.

Dilbilgisi

Üslup ne demek.