Ünsüz Harflerin Yer Değiştirmesi: Göçüşme (metafez)

Türkçede Ünsüz Harflerin Yer Değiştirmesi: Göçüşme

Türkçede bazı konuşma biçimlerinde ünsüz harflerin yer değiştirdiği gözlemlenebilir. Bu fenomen, göçüşme ya da ses aktarması (metafez) olarak adlandırılır. Göçüşme, genellikle söyleyiş kolaylığını sağlamak amacıyla ortaya çıkar. Yazılı dilde bu ses değişiklikleri genellikle yazım hatası olarak kabul edilir. Ancak, çocuk dilinde ve bazı ağızlarda bu tür değişimlere sıkça rastlanır ve belirli bir kural veya kıstas bulunmaz.

Göçüşme ile İlgili Açıklamalı Örnekler

1. Kibrit – Kirbit
“Kibrit” kelimesi konuşma dilinde “Kirbit” şeklinde telaffuz edilebilir. Bu değişim, seslerin yer değiştirmesi sonucu meydana gelir ve yazılı dilde doğru form “kibrit” olarak kabul edilir.

2. Kirpik – Kiprik
“Kirpik” kelimesi bazı ağızlarda “Kiprik” olarak söylenebilir. Bu durumda ünsüz harflerin yer değişikliği göçüşme olarak değerlendirilir. Doğru yazımı “kirpik”tir.

3. Köprü – Körpü
“Köprü” kelimesi, bazı konuşma biçimlerinde “Körpü” olarak duyulabilir. Burada seslerin yer değiştirmesi göçüşme fenomenini gösterir. Doğru form ise “köprü”dür.

4. Yanlış – Yalnış
“Yanlış” kelimesinin bazı ağızlarda “Yalnış” olarak telaffuz edilmesi göçüşme örneğidir. Yazılı dilde doğru hali “yanlış”tır.

5. Yalnız – Yanlız
“Yalnız” kelimesi, “Yanlız” şeklinde konuşulabilir. Bu ses değişikliği, ünsüzlerin yer değiştirmesiyle ortaya çıkar. Yazılı olarak doğru hali “yalnız”dır.

6. Perhiz – Pehriz
“Perhiz” kelimesi bazı ağızlarda “Pehriz” şeklinde kullanılabilir. Bu değişim, seslerin yer değiştirmesi sonucu oluşur. Doğru yazımı “perhiz”dir.

7. Ekşi – Eşki
“Ekşi” kelimesi, bazı kişiler tarafından “Eşki” olarak telaffuz edilebilir. Bu tür değişimler göçüşme olarak kabul edilir. Doğru form “ekşi”dir.

8. Çömlek – Çölmek
“Çömlek” kelimesinin konuşma dilinde “Çölmek” olarak söylenmesi, ünsüzlerin yer değiştirmesiyle meydana gelir. Yazılı dilde doğru hali “çömlek”tir.

9. Toprak – Torpak
“Toprak” kelimesi, bazı ağızlarda “Torpak” olarak ifade edilebilir. Bu, ünsüzlerin yer değiştirmesi sonucu oluşan bir ses değişikliğidir. Doğru yazımı “toprak”tır.

10. Gibi – Bigi
“Gibi” kelimesi bazı ağızlarda “Bigi” olarak kullanılabilir. Bu da seslerin yer değiştirmesi sonucu oluşur ve doğru yazımı “gibi”dir.

11. Kirpi – Kipri
“Kirpi” kelimesi bazı kişiler tarafından “Kipri” olarak söylenebilir. Bu da ünsüzlerin yer değiştirmesi ile meydana gelir. Yazılı olarak doğru hali “kirpi”dir.

12. Memleket – Melmeket
“Memleket” kelimesi bazı konuşma biçimlerinde “Melmeket” şeklinde telaffuz edilebilir. Doğru yazımı ise “memleket”tir.

13. Sarımsak – Sarmısak
“Sarımsak” kelimesinin bazı ağızlarda “Sarmısak” olarak söylenmesi göçüşme örneğidir. Yazılı dilde doğru hali “sarımsak”tır.

14. Yaprak – Yarpak
“Yaprak” kelimesi bazı ağızlarda “Yarpak” olarak duyulabilir. Bu, seslerin yer değiştirmesiyle oluşur. Doğru yazımı “yaprak”tır.

Notlar

Göçüşme, konuşma dilinde ünsüz harflerin yer değiştirmesiyle ortaya çıkar ve yazılı dilde genellikle yanlış olarak kabul edilir. Çocuk dilinde ve bazı ağızlarda bu tür değişikliklere rastlanabilir, ancak yazılı olarak doğru formun kullanılması önemlidir. Herhangi bir kural veya kıstas bulunmamakta, yalnızca söyleyiş kolaylığına bağlı olarak gerçekleşir.