Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi)

Türkçe’de sert ünsüzlerle biten sözcükler, ünlüyle başlayan ekler aldıklarında bu eklerin başındaki yumuşak ünsüzler sertleşir. Bu olaya ünsüz benzeşmesi veya ünsüz sertleşmesi denir.

Kural:

Sert ünsüzle biten sözcükler “g, c, d” seslerinden biriyle başlayan ek alırsa, bu ekler “k, ç, t” seslerine dönüşür.

Örnekler:

bit + gi → bitki
seç + gin → seçkin
yapış + gan → yapışkan
ilet + gen → iletken
iş + ci → işçi
sevdik + ce → sevdikçe
ot + cul → otçul
Mehmet + cik → Mehmetçik
kork + du → korktu
yurt + dan → yurttan
kitap + da → kitapta
meslek + daş → meslektaş

g → k

bit + gi → bitki
ilet + gen → iletken

c → ç

iş + ci → işçi
ot + cul → otçul

d → t

kork + du → korktu
yurt + dan → yurttan

İstisnalar:

Rakamlarla gelen ekler de bu kurala göre sertleşir:

1953 + den → 1953’ten
14.45 + de → 14.45’te

Kısaltmalarla gelen ekler de ünsüz benzeşmesi gereği sertleşir:

BOTAŞ + da → BOTAŞ’ta
TÜBİTAK + dan → TÜBİTAK’tan

“-cağız” ekinde sertleşme olmaz:

çocukcağız, köpekceğiz

Birleşik sözcüklerde ünsüz benzeşmesi kuralı aranmaz:

Akdeniz, Kurtboğazı, kırkbayır

Üçgen, dörtgen gibi sözcüklerdeki “g” sesi sertleşmez. Çünkü “gen” (kenar) ek değil, sözcüktür.

Ekstra Örnekler:

sıcak + cı → sıcakçı
dolap + dan → dolaptan
kitap + cı → kitapçı
iç + gin → içkin
kutup + da → kutupta
uç + cul → uççul
gör + dü → gördü
gel + di → geldi
göz + cü → gözcü

Bu örneklerle ünsüz benzeşmesi kuralının nasıl çalıştığını daha iyi anlayabilirsiniz. Unutmayın, sert ünsüzle biten bir sözcüğe ek geldiğinde, ekin başındaki yumuşak ünsüz sertleşir.

Dilbilgisi

unsuz.