Dar Ünlülerin Düşmesi: İki heceden oluşan ve ikinci hecesinde dar ünlü bulunan bazı kelimelerde, ünlü ile başlayan ekler alındığında bu dar ünlüler düşer. Bu duruma ünlü düşmesi veya hece düşmesi denir, çünkü bir hece eksilir.
Örnekler:
Akıl → Akılı → Aklı
Ağız → Ağızı → Ağzı
Alın → Alını → Alnı
Asıl → Asılı → Aslı
Burun → Burunu → Burnu
Bağır → Bağırı → Bağrı
Beniz → Benizi → Benzi
Beyin → Beyini → Beyni
Boyun → Boyunu → Boynu
Cisim → Cisimi → Cismi
Cürüm → Cürümü → Cürmü
Devir → Deviri → Devri
Hapis → Hapisi → Hapsi
Hüküm → Hükümü → Hükmü
Geniz → Genizi → Genzi
Göğüs → Göğüsü → Göğsü
Gönül → Gönülü → Gönlü
Fikir → Fikiri → Fikri
İsim → İsimi → İsmi
Karın → Karını → Karnı
Kayıp → Kayıbı → Kaybı
Kayıt → Kayıdı → Kaydı
Keşif → Keşifi → Keşfi
Nehir → Nehiri → Nehri
Ufuk → Ufuku → Ufku
Oğul → Oğulu → Oğlu
Omuz → Omuzu → Omzu
Sabır → Sabırı → Sabrı
Şehir → Şehiri → Şehri
Zülüf → Zülüfü → Zülfü
Türemiş Sözcüklerde Ünlü Düşmesi: Türetme sırasında ünlü düşmesi gözlemlenebilir. Bu durum, hem türemiş kelimeye hem de ünlü düşmesine dikkat edilerek incelenmelidir.
Örnekler:
Ayır-ıl-mak → Ayrılmak
Devir-il-mek → Devrilmek
Çevir-il-mek → Çevrilmek
İleri-le-mek → İlerlemek
İçeri-le-mek → İçerlemek
Oyun-a-mak → Oynamak
Uyu-ku → Uyku
Sarı-ar-mak → Sararmak
Savur-uk → Savruk
Sıyır-ıl → Sıyrılmak
Sızı-la → Sızladı
Kavuş-ak → Kavşak
Kavur-uk → Kavruk
Kıvır-ıl → Kıvrılmak
Koku-la → Koklamak
Yalın-ız → Yalnız
Yanıl-ış → Yanlış
Yumurta-la-mak → Yumurtlamak
Birleşik Sözcüklerde Ünlü Düşmesi: Birleşme sırasında ünlü düşmesi meydana gelebilir. Bu durumda hem birleşik sözcüğe hem de ünlü düşmesine dikkat edilmelidir.
Örnekler:
Ne + asıl → Nasıl
Kayın + ana → Kaynana
Kahve + altı → Kahvaltı
Pazar + ertesi → Pazartesi
Cuma + ertesi → Cumartesi
Ne + için → Niçin
Sütlü + aş → Sütlaç
Güllü + aş → Güllaç
Bu + arada → Burada
O + arada → Orada
Şu + arada → Şurada
Yardımcı Fiillerle Ünlü Düşmesi: “Etmek” ve “olmak” yardımcı fiilleriyle oluşturulan bazı fiillerde ünlü düşmesi görülebilir. Bu durumda, ismin ikinci hecesindeki dar ünlü düşer.
Örnekler:
Zehir + etmek → Zehretmek
Sabır + etmek → Sabretmek
Seyir + etmek → Seyretmek
Şükür + etmek → Şükretmek
Küfür + etmek → Küfretmek
Hapis + olmak → Hapsolmak
Kahır + olmak → Kahrolmak
Kayıp + olmak → Kaybolmak
Keşif + etmek → Keşfetmek
Meyil + etmek → Meyletmek
Emir + etmek → Emretmek
Söyleyişte Ünlü Düşmesi: Bazı kelimeler ek aldığında ünlü düşebilir, ancak bu sadece söyleyişte olur; yazımda gösterilmez. Bu tür durumlar yazım yanlışı olarak değerlendirilmez.
Örnekler:
Burada → Burda
Dışarıda → Dışarda
Oradan → Ordan
Nerede → Nerde
İçeride → İçerde
İçeriden → İçerden
Şurada → Şurda
Şuradan → Şurdan
Orada → Orda
Şiirlerde Ünlü Düşmesi: Şiirlerde hece ölçüsünü korumak amacıyla ünlüler düşebilir. Bu, ünlü düşmesi olarak kabul edilir.
Örnekler:
Güzelliğin on par’etmez (para etmez)
Koyun kurt ile gezerdi
İnsan başka başk’olmazsa
Karac’oğlan der ki ismim öğerler
Ağı oldu yediğimiz şekerler
Güzel sever diye isnat ederler
Benim Hak’tan özge sevdiğim mi var
Söyleyişte Kalan Ünlü Düşmesi: Söyleyişte bazı birleşimlerde ünlü sesler düşebilir.
Örnekler:
Ne olur → N’olur
Ne ettin → N’ettin
Ne haber → N’aber
Özel İsimlerde Ünlü Düşmesi: Özel isimlerde ünlü düşmesi (hece düşmesi) görülmez.
Örnekler:
Gönül → Gönül’e
Emir → Emir’in
Ömür → Ömür’e
Ufuk → Ufuk’un
Kasım → Kasım’a
İkilemelerde Ünlü Düşmesi: İkilemelerde ünlü düşmesi görülmez.
Örnekler:
Omuz omuza büyük başarılara imza atacağız.
Kaza ile burun buruna gelmişti.
Geleneklerimiz nesilden nesile aktarılırak günümüze ulaşmıştır.
Her şeyi devire devire ilerliyorlardı.
Mülteciler koyun koyuna yatmışlardı.
Yazın şehirden şehire konup gidiyorlardı.
Onları evire çevire zevkine bakıyordu.
Gönülden gönüle yol var demişler.
Bazı Sözcüklerde Ünlü Düşmesi Olmaması: Belirli kelimelerde ünlü düşmesi görülmez.
Örnekler:
Koyunu çayıra salmışlardı.
Oyunu yarıda bırakan bazı öğrenciler evlerine gittiler.
İçimizden bu hafta en yoğunu benim galiba.
Öğretmenimiz onu sınıfın en uyuzu olarak görüyordu.
Köyümüze tayini çıkan bazı öğretmenler göreve başladılar.
“ile” Sözcüğünde Ünlü Düşmesi: “İle” sözcüğü kendisinden önceki kelimeyle birleştiğinde baştaki “-i” ünlüsü düşer.
Örnekler:
Para ile → Parayla
Araba ile → Arabayla
Sıra ile → Sırayla
Kitap ile → Kitapla
Çiçek ile → Çiçekle
Gül ile bülbül → Gülle bülbül
Ek-Fiil Çekimlerinde Ünlü Düşmesi: Ek-fiilin “-idi, -imiş, -ise” çekimleri kendisinden önceki kelimeyle birleştiğinde, eklerin başındaki “-i” ünlüsü düşer.
Örnekler:
Güzel idi → Güzeldi
Yanlış ise → Yanlışsa
Akıllı idi → Akıllıydı
Gitmiş idi → Gitmişti
Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi) ile İlgili Cümleler
Aklı eksik kişilerle yola çıkılmaz.
Yanındaki arkadaşına ağzına geleni söyledi.
Alnımız açık derdi herkese o.
O, öyle aslı astarı olmayan işlere bulaşmazdı.
Burnu bir karış havada olan biriydi o.
Bağrı yanık insanların yanında huzur olmaz.
Benzi uçuk insanların beyni daha iyi çalışır.
Devrin padişahı bir gün onları huzuruna çağırır.
Gönlü gözü tok biriydi.
Arabanın hasar kaydı için sigortaya başvurdular.
İstanbul şehrinin tarihimizdeki yeri farklıdır.
Sonunda herkes oradan ayrıldı.
Araba inanılmaz bir yerde devrildi.
İlerlemek için daha çok mesafe vardı.
Söylenenlere bir hayli içerlemişti.
Oynamak için sahaya çıkan futbolcular ayakta alkışlandı.
En güzel uyku köylerdeki eski evlerde olur.
Her geçen gün rengi sararıyordu.
Kaleciden sıyrılmak için çırpınıyordu.
Yaşlıları o şekilde görünce yüreği sızladı.
Bu kavşakta sürekli trafik kazaları olur.
Bu mevsimde herkes orada kavruluyordu.
En güzel gülleri koklamak ona nasip olmuştu.
Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek.
Herkes yanlış yapsa da sen doğruyu yap.
Günde iki kez yumurtlamak bazı tavuklara has bir özelliktir.
Güzelliğin on par’etmez.
Karac’oğlan der ki ismim öğerler
N’olur mezarıma gelince ağlamayın.
Nasıl olsa bir gün herkes doğruyu anlayacak.
Kaynana kaynana der, başka bir şey demezdi.
Kahvaltı kültürünün en geliştiği illerin başında Van gelir.
Pazartesi ve cumartesi günleri benim uğurlu günlerimdir.
Web sitemizde size en iyi deneyimi sunabilmemiz için çerezleri kullanıyoruz. Bu siteyi kullanmaya devam ederseniz, bunu kabul ettiğinizi varsayarız.TamamHayırGizlilik politikası
