Ünlü Daralması

Ünlü daralması, Türkçe’de geniş ünlülerin (a, e), “-yor” ekiyle karşılaştıklarında daralarak “ı, i, u, ü” seslerinden birine dönüşmesi olayıdır. Ayrıca bazı özel sözcüklerde “-yor” eki olmadan da daralma görülebilir.

Kural:

Sözcüklerin sonundaki geniş ünlüler (a, e), “-yor” ekiyle karşılaştıklarında daralıp “ı, i, u, ü” seslerinden birine dönüşürler.

Örnekler:

başla-yor → başlıyor
oyna-yor → oynuyor
konuşma-yor → konuşmuyor
boya-yor → boyuyor

Ye/De/Ne Sözcüklerinde Ünlü Daralması:

Bu sözcükler “-yor” eki olmadan da daralabilir:

ye-y-ecek → yiyecek
de-y-en → diyen
ne-y-e → niye

Ekstra Örneklerle Ünlü Daralması:

“-yor” Eki ile Ünlü Daralması:

açma-yor → açmıyor
bekle-yor → bekliyor
çalışma-yor → çalışmıyor
gönder-yor → gönderiyor
bitir-yor → bitiriyor
başla-yor → başlıyor
oyna-yor → oynuyor
konuşma-yor → konuşmuyor
boya-yor → boyuyor
düşün-yor → düşünüyor
gez-yor → geziyor
sev-yor → seviyor
dinle-yor → dinliyor
anla-yor → anlıyor
söyle-yor → söylüyor
yaz-yor → yazıyor
oku-yor → okuyor
gör-yor → görüyor
yürü-yor → yürüyor
çiz-yor → çiziyor

“-yor” Olmadan Ünlü Daralması:

ye-y-ecek → yiyecek
de-y-en → diyen
ne-y-e → niye
de-y-il → değil
ye-y-ip → yiyip
ye-y-in → yiyin
ne-y-di → neydi
de-y-ip → deyip
ye-y-er → yiyer
de-y-ecek → diyecek
ne-y-en → niyen
ye-y-iş → yiyiş
ye-y-ince → yiyince
de-y-iş → deyiş
ne-y-ince → niyince
ye-y-ebilmek → yiyebilmek
de-y-ilmiş → değilmiş
ye-y-ebilmek → yiyebilmek
de-y-ilir → değilir
ne-y-se → neyse

Bu örneklerle ünlü daralması olayını daha iyi anlayabilirsiniz. Ünlü daralması, Türkçenin ses uyumunu ve akıcılığını koruyan önemli bir dil olayıdır.