Ünlem Nedir? Örneklerle Açıklama

Ünlem Nedir? Örneklerle Açıklama

Bağımsız bir anlam taşımayan, ancak cümleye korku, mutluluk, üzüntü, öfke, şaşkınlık, coşku gibi çeşitli duyguları ekleyen; ayrıca doğa seslerini taklit eden ya da seslenme görevini üstlenen sözcüklere ünlem adı verilir. Ünlem içeren cümlelerin sonunda çoğunlukla ünlem işareti (!) bulunur.

Ünlemler Kaç Gruba Ayrılır?

Ünlemler, üç ana gruba ayrılır:

1. Temel Ünlemler

Bir duyguyu veya heyecanı dile getiren kelimelerdir.

Örnekler: A, aaa, aman, bravo, yuh, ah, eyvah, of, oh, üf, vay, haydi, hop, vb.

2. Doğa Seslerinden Oluşan Ünlemler

Doğadaki çeşitli canlı ve cansız varlıkların çıkardığı sesleri yansıtan ünlemlerdir.

Örnekler: Tık, çat, pat, küt, güm, hav hav, miyav, cik cik, vb.

3. Ünlem Özelliği Kazanmış Sözcükler

Kendi başına birer isim ya da fiil olan kelimelerin, cümlede gerçek anlamlarından uzaklaşıp ünlem görevini üstlenmesidir.

Örnekler:

• Allah‘ım, yardım et! (İsim)
• Allah Allah, ne oluyor? (Ünlem)

Ünlemler ile İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Ünlem işareti, ünlem içeren cümlenin sonunda ya da ünlem kelimesinden hemen sonra konabilir.
  • Örnek:
    • Eyvah, geç kaldım!
    • Eyvah! Geç kaldım.
• Birden fazla kelimeden oluşan ve kalıplaşmış ünlem ifadelerine “ünlem öbeği” denir.

  Örnekler:

  • Hadi canım!
  • Yok artık!
  • Aşk olsun!
• Cümlede bir ünlem sözcüğü bulunduran ya da ünlem anlamı verecek şekilde vurgulanan cümlelere ünlem cümlesi adı verilir.

  Örnekler:

  • Sakın sinirlerime dokunma!
  • Eyvah, ne yer ne yâr kaldı!
• Ünlem, bir söze alay, küçümseme ya da kinaye anlamı kazandırmak için parantez içinde de kullanılabilir.

  Örnekler:

  • İsmail, çok çalışkan (!) olduğunu söylüyor.
  • Bu okul harika yönetiliyor (!)

Ünlemlerin Cümle İçindeki Kullanımları

• Ünlemler, farklı görevlerde kullanılabilir ve zaman zaman isim ya da bağlaç olarak da görev alabilirler.

  Örnekler:

  • Onun ahı gitmiş, vahı kalmış. (İsim)
  • Ha tahin, ha pekmez; fark etmez. (Bağlaç)
  • Ha gayret, biraz daha dayan! (Ünlem)
• Kişi isimleri ya da unvanlar da bazen ünlem olarak kullanılabilir.

  Örnekler:

  • Mustafa!
  • Ahmet Bey!

Ünlem İçeren Cümlelere Örnekler

• Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle!
• Aman ha!
• Aşk olsun!
• Ay, ne şeker bir şeysin!
• Bravo sana!
• Ey Türk gençliği!
• Hey, buraya gel!
• İmdat!
• Of, artık dayanamıyorum!
• Oh, ne güzel!

Ünlü Şairlerden Ünlemli Dizeler

• Dur, yolcu! Bilmeden bastığın toprak bir devrin battığı yerdir.
  (Necmettin Halil Onan)
• Ey köyleri hududa bağlayan yaslı yollar, dönmeyen yolculara ağlayan yaslı yollar!
  (Faruk Nafiz Çamlıbel)