Ünlem, bir anda ortaya çıkan duyguları, heyecanları, üzüntüleri, şaşkınlıkları veya korkuları ifade etmek amacıyla kullanılan kelimelerdir. Ünlemler, kendi başlarına anlam taşımazlar ve diğer dil unsurlarına benzer şekilde, kullanıldıkları cümlelerde belirli duyguları ifade ederler. Her dilde ortak ünlemler bulunabileceği gibi, bazı ünlemler sadece belirli dillere özgüdür.
Ünlemlerin Türleri:
Asıl Ünlemler (Doğrudan Ünlem Olarak Kullanılan Sözcükler):
Bu tür ünlemler, doğrudan duygusal bir tepki ya da ifade oluşturur ve genellikle tek başına anlamlıdırlar. İşte bazı örnekler:
A! (şaşkınlık veya hayret ifadesi)
Ah! (acıma veya üzüntü ifadesi)
Eh! (rahatlama ya da beklenti ifadesi)
Hey! (uyarı ya da dikkat çekme)
Of! (bıkkınlık ya da yorgunluk)
Ya! (çağrı veya seslenme)
Ey! (seslenme veya dikkat çekme)
Üf! (rahatsızlık veya sıkıntı)
Ha! (anlama veya hatırlama)
Eyvah! (korku ya da acıma)
Ünlem Olmuş Sözcükler:
Bu tür ünlemler, genellikle belirli bir bağlamda ünlem olarak kullanılan, ama dilde başka işlevleri de olan kelimelerdir. Örnekler:
Allah aşkına! (ağır bir rica veya ümit ifadesi)
Yarabbi! (şaşkınlık ya da dua)
Arkadaşlar! (seslenme veya çağrı)
Güzel! (övgü veya takdir)
Gel! (davet ya da çağrı)
Dur! (uyarı ya da emir)
Git! (emir ya da talimat)
Yuh! (hayal kırıklığı veya eleştiri)
Yansıma ve İkilemelerden Oluşmuş Ünlemler:
Bu ünlemler, ses taklitleri ve tekrarlar yoluyla oluşur ve genellikle sesle ifade edilen bir durumu belirtirler. Örnekler:
Çat! (bir nesnenin düşme veya kırılma sesi)
Küt! (sert bir çarpışma sesi)
Deh! (şaşkınlık ya da hayret sesi)
Güm! (patlama ya da vurma sesi)
Şangır şungur! (sesli bir şeyin hareketi)
Hav hav! (köpek sesi)
Aman aman! (endişe veya telaş)
Pisi pisi! (hayvanları çağırma sesi)
Vah vah! (acımadan veya üzüntüden dolayı)
Ünlemlerin Özellikleri:
Ünlem Cümleleri: Ünlemler genellikle cümlenin başında, ortasında ya da sonunda bulunabilir. Bu tür cümlelere “ünlem cümlesi” denir ve genellikle cümlenin sonuna ünlem işareti (!) konur.
Eyvah, telefonum düştü!
Yerleşim: Ünlemler, cümlenin her yerinde kullanılabilir.
İsimleşme: Ünlemler isim soylu oldukları için, isimlere eklenen çekim eklerini alabilirler ve bu durumda isim görevi görürler.
Ahı gitmiş, vahı kalmış. → Bu cümlede “ah” ve “vah” ünlemleri, “ahı” ve “vahı” şeklinde isimleşmiştir.
İkilemeler: Ünlemler ikileme biçiminde de kullanılabilir.
Vurgu ve Tonlama: Ünlemler, gerçek anlamlarını genellikle söyleyiş biçimiyle, vurgu ve tonlama yoluyla belirginleştirir.
Hayvanları Yönlendirme: Hayvanları korkutmak veya yönlendirmek için kullanılan sesli komutlar da ünlem olarak kabul edilir.
Deh! (hayvanları ürkütme)
Pist! (hayvanları yönlendirme)
Hoşt! (hayvanları uzaklaştırma)
Kışt! (hayvanları uyarmak)
Dua ve Yemin: Dua ve yemin ifadeleri de ünlem olarak değerlendirilir.
Amin! (dua)
İnşallah! (dua veya temenni)
Vallahi! (yemin)
Not:“E!” ünlemi, fiillerin sonuna geldiğinde fiille kaynaşarak daha yaygın bir kullanım biçimi oluşturabilir.
Web sitemizde size en iyi deneyimi sunabilmemiz için çerezleri kullanıyoruz. Bu siteyi kullanmaya devam ederseniz, bunu kabul ettiğinizi varsayarız.TamamHayırGizlilik politikası
