Tunç Uyak Nedir?

Tunç Uyak Nedir?

Tunç Uyak, kafiyeli kelimelerden birinin diğerinin içinde yer almasıyla oluşan bir kafiye türüdür. Tunç uyak aynı zamanda zengin kafiye grubuna girer, çünkü en az üç ses benzerliği gerektirir. Bu tür kafiyede, bir kelimenin tamamı diğer kelimenin bir parçası olarak kullanılır, böylece daha güçlü bir ses uyumu ortaya çıkar.

Tunç Uyak ile İlgili Örnekler

Örnek 1

Yokuşlar kaybolur çıkarız düze
Kavuşuruz sonu gelmez gündüze
(Necip Fazıl Kısakürek)

Açıklama: İlk dizedeki “düz” kelimesi, ikinci dizedeki “gündüz” kelimesinin içinde geçtiği için bu dizelerde tunç uyak oluşmuştur. Ayrıca “-e” ekleri yönelme hal eki olduğu için redif görevindedir.

Örnek 2

Derinden ağlarsa bir anam ağlar
Ciğerden koparsa yüreği dağlar
(Anonim)

Açıklama: “Ağla” kelimesi “dağla” kelimesinin içinde geçtiği için bu dizelerde tunç kafiye bulunur. Ayrıca “-r” sesi geniş zaman eki olduğu için redif görevindedir.

Örnek 3

Bir eşek var idi zâif u nizâr
Yük elinden katı şikeste vü zâr
(Şeyhi)

Açıklama: “Zâr” kelimesi “nizâr” kelimesinin içinde yer aldığı için bu dizelerde tunç kafiye kullanılmıştır.

Örnek 4

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme tanı
Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
(Mehmet Akif Ersoy)

Açıklama: “Tanı” kelimesi “yatanı” kelimesinin bir parçası olarak dizelerde kullanıldığı için tunç uyak oluşturulmuştur.

Örnek 5

Dalgın duyuyor rüzgârın ahengini dal dal,
Baktım süzülüp geçti açıktan iki sandal.
(Yahya Kemal Beyatlı)

Açıklama: İlk dizedeki “dal” kelimesi, ikinci dizedeki “sandal” kelimesinin içinde yer aldığı için bu örnekte tunç kafiye vardır.

Örnek 6

Kiminin bahtı açık Kiminin bahtı kara
Kiminin arkasında görünüyor Ankara
(Laedri)

Açıklama: “Kara” kelimesi, “Ankara” kelimesinin bir parçası olduğu için tunç kafiye oluşturulmuştur.

Örnek 7

Sabahleyin gökyüzü parlak, ufuk açıktı
Güneşli bir havada yaylımız yola çıktı
(Faruk Nafiz Çamlıbel)

Açıklama: “Çık” kelimesi “açık” kelimesinin içinde bulunduğu için dizelerde tunç uyak kullanılmıştır. Ayrıca “-tı” ekleri görülen geçmiş zaman kipi olduğu için redif görevi görmektedir.

Örnek 8

Her şey akar su, tarih, yıldız, insan ve fikir
Oluklar çift, birinden nur akar birinden kir
(Necip Fazıl Kısakürek)

Açıklama: “Kir” kelimesi “fikir” kelimesinin içinde yer aldığı için dizelerde tunç kafiye bulunmaktadır.

Örnek 9

Bu mevsimde lerze eder bu kar
Dışarıya cümle âlem ibretle bakar
(Laedri)

Açıklama: “Kar” kelimesi “bakar” kelimesinin içinde yer aldığı için dizelerde tunç uyak kullanılmıştır.

Tunç Uyak ile Şiirde Ahenk

Tunç uyak, şiirde ses tekrarlarını daha belirgin hale getirerek ahengi güçlendiren bir kafiye türüdür. Aynı zamanda, kelimelerin iç içe geçmesiyle şairin yaratıcı gücünü ve sözcük seçimindeki ustalığını gözler önüne serer. Bu kafiye türü, klasik Türk şiirinde sıkça karşımıza çıkar.