Tanımlama Tanımı ve Tanımlamanın Özellikleri

Bir varlık ya da kavramın ne olduğunu açıklamaya tanımlama denir. İyi bir tanım yapıldığında, yalnızca o varlığı veya kavramı tam anlamıyla ifade eden, gerekli olan bilgiler yer alır. Tanımlama, aynı zamanda “Bu nedir?” sorusunun yanıtını da içerir.

Tanımlamanın Özellikleri

• Tanım cümleleri genellikle “-dır, -denir, -demektir…” şeklinde sonlanır.
• Tanımlamada bir nesne ya da varlık eksiksiz ve bütün yönleriyle belirtilir.
• Düşünceyi geliştirmek amacıyla hem yazılı hem de sözlü anlatımda sıklıkla kullanılır.
• Tanımlama, bir kavramı hem nitelikleri hem de nicelikleri ile açıklayan bir yöntemdir.
• Tanımlamada önce, o kavramın ya da varlığın, kendisine benzer olanlardan ayırt edici özellikleri ortaya konur.
• Tanımlama, paragrafların çoğunlukla giriş bölümünde yer alır.
• Bir paragrafta tanımlama yapıldığı, tanım cümlelerinden anlaşılabilir.
• Tanım cümleleri, çoğunlukla açıklama, yorum ya da yargı cümleleriyle karıştırılabilir. Bu karışıklığı önlemek için dikkatli olunmalıdır.

Tanımlama İki Şekilde Yapılır:

1. Nesnel Tanımlama:

Bir varlığın ya da kavramın, herkes tarafından aynı şekilde algılanan gerçek özelliklerine dayanarak yapılan tanımlamadır. Bu tür tanımlamalarda kişisel yorumlar yer almaz ve herkes için aynı anlamı taşır.

Örnek:

• Harita, bir bölgenin ölçekli ve ayrıntılı bir şekilde kağıda aktarılmış çizimidir.

2. Öznel Tanımlama:

Öznel tanımlama, kişisel bakış açıları ve yorumlarla yapılır. Herkes için aynı anlamı taşımayan bu tanımlamalarda görecelik esastır. Bu nedenle öznel tanımlar, kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.

Örnek:

• Güzellik, insanın iç dünyasından yansıyan huzur ve mutluluğu hissetme halidir.

Tanımlama ile İlgili Örnekler

Örnek 1:

Eğitim, bireyin davranışlarında istenilen olumlu değişikliklerin oluşturulmasına yönelik bir süreçtir. Eğitim, hem formel hem de informel yollarla gerçekleşir. Bu süreç, insanları bilgi, görgü ve erdemle donatır. Eğitimin olmadığı bir toplumda kaos, cehalet ve şiddet hüküm sürer. Eğitim, kişileri bilinçlendirerek doğruyu bulmalarına yardımcı olur. Dolayısıyla eğitim, bireyin hayatında olumlu bir değişim meydana getirmeye yarayan önemli bir etkendir.

Açıklama: Tanımlama, bir varlık ya da kavramın ne olduğunu belirtme işidir. “Bu nedir?” sorusuna yanıt verir. Yukarıdaki paragrafta, “Eğitim nedir?” sorusuna, “Bireyin davranışlarında istenilen olumlu değişikliklerin oluşturulmasıdır.” cevabını alırız. Ayrıca eğitim, formel ve informel yollarla yapılan bir süreç olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle bu paragraf, bir tanımlama paragrafıdır.

Örnek 2:

Şiir, duygu ve düşüncelerin etkili ve güzel bir biçimde dile getirildiği, estetik unsurların ön planda olduğu bir anlatım türüdür. Şiir, insanlık tarihinin her döneminde önemini korumuş, hatta zamanla daha da derinleşerek farklı anlamlar kazanmıştır. Bazılarına göre şiir, güzellik duygusunu harekete geçiren bir araçtır; kimilerine göre ise şiir, biçim ve ritm estetiğinin doruğa ulaştığı bir sanattır.

Açıklama: Tanımlama, bir paragrafta “Bu nedir?” sorusuna yanıt verebilecek nitelikte bir cümle içerir. Yukarıdaki paragrafta “Şiir nedir?” sorusuna “Duygu ve düşüncelerin etkili ve güzel bir biçimde dile getirildiği, estetik unsurların esas alındığı yazılardır.” cevabı verilmektedir. Bu da tanımın yapıldığı bir paragraf olduğuna işarettir.

Örnek 3:

Deneme, yazarın herhangi bir konuda kesin sonuçlara varmadan, kendi düşüncelerini okuyucuyla paylaştığı bir yazı türüdür. Deneme, çok çeşitli konularda yazılabilir. Ancak, güncel olaylardan ziyade evrensel ve kişisel konular üzerinde yoğunlaşır. Denemenin temel amacı bilgi vermek değil, düşündürmek ve yazarın bakış açısını aktarmaktır. Türk edebiyatında deneme türü, Cumhuriyet Dönemi‘nde büyük önem kazanmıştır.

Açıklama: İyi bir tanım, yalnızca gerekli olan bilgileri içerir ve açıklıkla tanımlanan kavramı ortaya koyar. Yukarıdaki paragrafta “Deneme nedir?” sorusuna “Yazarın herhangi bir konuda kesin sonuçlara varmadan, kendi düşüncelerini okuyucuyla paylaştığı bir yazı türüdür.” cevabını alırız. Bu da bu paragrafın bir tanımlama paragrafı olduğunu gösterir.

Tanımlama ve Diğer Düşünceyi Geliştirme Yolları

Tanımlama, açıklama ve yorum gibi diğer düşünceyi geliştirme yollarıyla sıklıkla karıştırılır. Açıklama cümleleri, bir konu hakkında bilgi vermek amacıyla yazılırken, yorum cümleleri ise kişisel değerlendirme ve görüşleri içerir. Tanımlama, bir kavramın ne olduğunu belirterek daha net bir çerçeve çizer.

Örnek:

• Tanımlama: Resim, bir nesnenin, manzaranın ya da hayali bir tasarımın çizgilerle ve renklerle kağıda veya tuvale aktarılmasıdır.
• Açıklama: Resim yapmak, insanın iç dünyasını keşfetmesine yardımcı olan bir sanat dalıdır.
• Yorum: Resim, bence insanın hayal gücünün en güzel dışa vurum biçimidir.

Tanımlama, herhangi bir varlık ya da kavramın ne olduğunu net bir şekilde belirten bir anlatım yoludur. Bir paragrafta tanımlama yapıldığını anlamak için “Bu nedir?” sorusunu sorabiliriz. Eğer net bir cevap alıyorsak, o paragrafın tanımlama paragrafı olduğunu söyleyebiliriz. Tanımlama, paragraflarda genellikle giriş bölümünde yer alır ve bir kavramın niteliklerini ve niceliklerini ortaya koyarak onu diğerlerinden ayırır.