Sözlü Anlatım Türleri

Sözlü Anlatım Türleri

1-Söylev (Nutuk)
• Dinleyicileri harekete geçirmek ve belirli bir amaca yönlendirmek; onlara bir duyguyu, bir fikri, bir isteği ya da bir ideali benimsetmek amacıyla yapılan etkili ve coşkulu konuşmalara söylev (nutuk) denir.
• Söylev, aslında bir sözlü kompozisyon ürünüdür. Ancak, eğer nutuk yazıya dökülmüş ve k tabi özelliği taşıyorsa, aynı zamanda yazılı bir kompozisyon örneği olarak da kabul edilir.
• Türk edebiyatındaki en etkileyici söylev (nutuk) örneği, Atatürk’ün “Büyük Nutku“dur.
• Edebiyatımızda söylev türünün ilk örnekleri Orhun Abideleri‘nde bulunmaktadır.
Hatiplerin dört temel amacı şunlardır:
• Bir fikri ya da meseleyi net bir biçimde aktarmak
• Dinleyiciler üzerinde bir iz bırakarak onları ikna etmek
• Dinleyicileri harekete geçirmek
• Dinleyicileri eğlendirmek

Nutuk hazırlanırken dikkat edilmesi gereken noktalar:
• Nutku hazırlayan kişi, konuyu planlı bir şekilde ele almalıdır. Nutuk yazıya geçirilip hatip, bu nutka önceden hazırlanmalıdır.
• Metne bağlı bir konuşma yapmak zorlayıcı olabilir. Bu nedenle hatip, konuşma esnasında her zaman metne sadık kalmayabilir.
• Nutkun giriş cümlesi, toplumun dikkatini çekebilecek şekilde olmalıdır.
• Düşüncelerin planı iyi oluşturulmalı ve kullanılacak üslup doğru seçilmelidir.
• Gelişme bölümünde konu her türlü belge ve örnekle detaylandırılmalı ve ispatlanmaya çalışılmalıdır. Dinleyicinin tansiyonunu yükseltecek fikirler ve soru-cevap cümleleriyle sonuç bölümüne geçilmelidir.
• Sonuç bölümünde işlenen konunun önemi ve toplum üzerindeki etkileri kesin ve etkili bir dille ifade edilmelidir.

2-Açık Oturum
• Tartışma türlerinden biridir.
• Konusunda uzman kişilerin belirli bir masa etrafında toplanarak yaptıkları tartışmalara açık oturum denir.
• Açık oturumda tartışılacak konu, toplumun tümünü ya da bir kesimini ilgilendirmelidir.
• Açık oturum, bir salonda izleyici önünde ya da televizyon ve radyoda dinleyiciler karşısında gerçekleştirilebilir.
• Açık oturumda izleyicilerin sorularını alıp cevaplamak da mümkündür. Bu durumda açık oturum, “forum” haline dönüşür.
• Açık oturum, bir “başkan” tarafından yönetilir. Konunun tanıtılması, giriş konuşmasının yapılması, soruların düzenli bir şekilde sorulması vb. işlemler başkanın sorumluluğundadır.
• Başkan, açık oturumdan önce bir plan hazırlamalıdır. Ayrıca, başkan; tartışma esnasında meydana gelebilecek olumsuz durumları da önlemekle yükümlüdür.
• Açık oturumda bir yarışma havası yoktur. Başkan, konuyu belirterek konuşmacıları tanıtır ve alınacak konu ile ilgili bilgi verir.
• Diğer konuşmacılar, konuşan kişinin sözlerini dikkatle dinler ve gerekli notları alır. Gerekirse, konuşmacının bazı görüşlerine katılmadıklarını nedenleriyle ifade ederler.
• Oturuma katılanlar, konularında iyi hazırlanmış olmaları açık oturumun kalitesini artırır. Ayrıca, konuşmacıların diğer konuşmacılar ve izleyiciler karşısında saygılı olmaları da oldukça önemlidir.

3-Forum
• Tartışma türlerinden biridir.
• Belirli bir başkanın yönetiminde, toplumu ilgilendiren bir konuda, farklı gruplardan oluşan dinleyicilerin söz alarak kurallara uygun bir şekilde tartıştıkları etkinliklere forum denir.
• Forum, tartışılan konunun daha fazla derinlemesine ele alınabilmesi için tasarlanmıştır.
• Dinleyicilerin konu üzerinde daha aktif düşünmelerini ve farklı bakış açılarıyla katılmalarını sağlar.
• Foruma davet edilen uzmanların görüşlerine başvurularak ortaya çıkabilecek yanlış anlamaların önüne geçilir.
• Forumda asıl amaç, belli kararlara ulaşmak değil, konuyu değişik anlayışlarla ele almaktır.
• Forumda söz alan dinleyiciler, konuyla ilgisi olmayan özel meselelerden bahsetmemelidir. Sorular kısa, açık ve net olmalı, tartışma saygı çerçevesinde, kırıcı olmaktan uzak bir şekilde sürdürülmelidir. Dinleyiciler tartışmadan beklenen amaca yardımcı olmalıdır.
• Forumda alanında uzman kişiler tarafından tartışılan konular kaydedilip daha sonra yazıya geçirilebilir; bu tür forumlara dinleyici olmayan forum denir.

4-Konferans
• Hazırlıklı ve planlı bir konuşma türüdür. Belirli bir bilim dalında, topluluk karşısında yapılan konuşmalara konferans denir.
• Konferans başlamadan önce, biri konuşmacıyı dinleyicilere tanıtmalıdır.
• Konuşmacı, dinleyicileri sıkıcı ve bunaltıcı söz ve tavırlardan uzak tutmalıdır.
• Jest ve mimikler, konunun anlamına uygun olarak yerinde ve uyumlu olmalıdır.
Konferans planı şu şekilde düzenlenebilir:

1. Hitap cümlesi
2. Konunun tanıtımı
3. Konferansın amacı
4. Konunun açıklanması ve anlatılması
5. Sonuç
6. Sorular ve yanıtlar
   • Konferansı düzenleyenler, dinleyicilere konunun çerçevesini açıklamalıdır.
   • Zaman zaman canlı örnekler ve fıkralarla dinleyicilerin dikkat ve ilgisi sürekli tutulmalıdır.
   • Konferansta bir konunun bütün yönlerinin ve detaylarının aktarılması mümkün değildir.
   • Konferansta anlatılanlar kısaca özetlenmeli, amaç belirtilmeli ve dinleyicilere saygı ve iltifat eden sözlerle bitirilmelidir.
   • Sorulacak sorular da kısa bir şekilde cevaplanmalıdır.

Konferans Çeşitleri
Kolokyum (Konuşu)
Belirli bir konuyu açıklığa kavuşturmak amacıyla, bilim insanları ve araştırmacıların bir araya geldikleri, konunun bir bilim insanı ya da ekip tarafından sunulduğu ve tartışıldığı toplantılardır.

Kurs
Belirli bir konuyu, o alanda yetişmek isteyenlere öğretmek amacıyla yapılan etkinliklerdir.

Seminer
Belirli bir bilim dalındaki gelişmeleri, belli bir bilgi seviyesine sahip bireylere tanıtmak amacıyla düzenlenen toplantılardır. Bu tür seminerler, yüksek öğretim kurumlarında lisans/lisansüstü öğrencileri ve öğreticilerin katılımıyla gerçekleştirilen toplantılardır.

5-Sempozyum
• Belli bir konuyu aydınlatmak amacıyla, bilim insanlarının ve araştırmacıların bir araya geldiği, konuşmacıların konunun belirli bölümlerini sunduğu ve tartıştığı toplantılardır.
• Bildiri sahiplerine ayrılan süre oldukça kısadır.
• On dakikalık bir süre içinde 1500-2000 kelime kullanma fırsatı vardır. Buna göre, hazırlanan bildiri dört sayfayı geçmemelidir. Cümleler, anlaşılır bir şekilde düzenlenmelidir.
• Sunulabilecek yansı sayısı 5-6 civarında olmalıdır.
• Konuşmalardan sonra konuşmacılar, birbirlerine konu ile ilgili sorular sorabilirler. Bu durumda Sempozyumdan “panel”e geçiş yapılır. Daha sonra tartışmalara seyircilerin katılmasıyla forum aşamasına geçilir.

Etkileşimli Konferans (Interaktif Konferans)
• Seminerler ile konferanslar arasında yer alan, katılımcıların bir konuda daha fazla tartışma ve görüşme imkânı bulduğu bir türdür.
• Konferansta genellikle tek taraf konuşur, dinleyiciler dinler. Ancak etkileşimli konferansta katılımcılar daha fazla söz alır.
• Konferansın başında dinleyicilerin karşılaşabileceği konu başlıkları ve belirli bir süre içinde tartışmaları gerektiği duyurulmalıdır.
• Etkileşimli konferansın bir diğer özelliği, konferans sırasında daha çok sorularla ilerlemesidir. Bu tür konferanslarda belirli bir konu üzerinde yapılan tartışmalar, çeşitli yönlere evrilebilir.
• Yüksek öğretim kurumlarında, öğrenciler tarafından gerçekleştirilen bu tür etkinliklere; belirli bir konu üzerine yapılan ders tartışması da denir.
• Etkileşimli konferans; öğretici ve öğretmenlerin konuyu daha iyi anlatması ve anlamadıkları noktaları netleştirmesi açısından oldukça önemlidir.

Söylev ile Diğer Sözlü Anlatım Türlerinin Benzerlik ve Farkları

Bu türler arasında, söylev (nutuk) dinleyicilerin duygularını harekete geçirmek için etkili bir yöntemken, açık oturum ve forum daha çok katılımcı tartışmalara olanak tanır. Konferans ise belirli bir bilimsel konuyu sunma ve tartışma odaklıdır.