Sözcükte Yapı Konusu

Sözcükler, yapılarındaki eklerin durumuna göre basit, türemiş ve birleşik olarak sınıflandırılırlar. Bu sınıflandırma, sözcüğün anlamını ve kökenini anlamamıza yardımcı olur. Şimdi bu sınıflandırmayı örneklerle açıklayalım:

1. Basit Sözcükler:

• Yapım eki almamış sözcüklerdir.
• Çekim eki alabilirler.
• Her zaman kök halindedirler.

İsimler:

• Basit: ev, araba, ağaç, masa, kitap
• Çekimli: evler, arabam, ağaca, masanın, kitapları

Sıfatlar:

• Basit: güzel, büyük, iyi, kötü, hızlı
• Çekimli: güzeli, büyükler, iyiler, kötüsü, hızlıca

Zarflar:

• Basit: yavaş, güzel, iyi, kötü, hızlı (Bu örnekler sıfatla aynı olsa da cümledeki kullanımlarına göre zarf olarak görev alırlar.)
• Çekimli: yavaşça, güzelce, iyice, kötüye, hızlıca

Zamirler:

• Basit: ben, sen, o, biz, siz, onlar, bu, şu, o
• Çekimli: beni, sana, ona, bize, size, onları, buna, şuna, ona

Fiiller:

• Basit: gel, git, oku, yaz, gör
• Çekimli: geldim, gidiyorsun, okuyacağız, yazdık, gördüler

2. Türemiş Sözcükler:

• Kök veya gövdelere yapım eki getirilerek oluşturulurlar.
• Anlamları yapım ekiyle değişir.
• En az bir yapım eki içerirler.

İsimler:

• Türemiş: evci, okullu, öğretmen, kitaplık, ağaççık

Sıfatlar:

• Türemiş: güzellik, mutluluk, zekice, sağlıklı, dikkatli

Zarflar:

• Türemiş: yavaşça, güzelce, iyice, kötüye, hızlıca

Zamirler:

• Türemiş: hiçbiri, kimse, herkes, birşey

Fiiller:

• Türemiş: okutmak, yazdırmak, gülümsemek, konuşturmak

3. Birleşik Sözcükler:

• İki veya daha fazla sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu yeni sözcüklerdir.
• Anlamları bazen bileşenlerinin anlamlarından tamamen farklı olabilir.

İsimler:

• Birleşik: başparmak, pazartesi, hanımeli, karagöz, gökkuşağı

Sıfatlar:

• Birleşik: açık sözlü, kara gözlü, uzun boylu, dört dörtlük

Zarflar:

• Birleşik: akşama kadar, baştan aşağı, birdenbire, her zaman

Zamirler:

• Birleşik: hiçbir şey, birbiri, herhangi biri

Fiiller:

• Birleşik: başarmak, vazgeçmek, dayanmak, görüşmek

Önemli Notlar:

• Bir sözcük hem türemiş hem de birleşik olabilir. Örneğin, “gözlükçü” kelimesi “gözlük” (birleşik) kelimesine “-cü” (yapım eki) getirilerek oluşturulmuştur.
• Bazı birleşik sözcükler zamanla kaynaşarak basit sözcük haline gelebilir. Örneğin, “bugün” kelimesi aslında “bu gün” şeklinde birleşik bir sözcükken zamanla kaynaşarak basit bir sözcük olmuştur.