Sözcük : Kelime
- Kelime, dilin anlamlı en küçük birimidir.
- Duygu ve düşünceler, kelimeler aracılığıyla ifade edilir.
- Bu nedenle kelimeler, duygu ve düşünceleri temsil eden semboller/göstergelerdir.
- Kelimeler, kavramların sesli ifadeleridir.
- Bazı kelimeler tek başına anlam taşır; duygu, düşünce, varlık, durum bildirir:
- Mutluluk, bilgi, ağaç, uyumak…
- Bazı kelimeler tek başına anlam taşımaz; cümle içinde görev ifade eder veya anlam ilişkisi kurar:
- -ve, ama, hatta, göre, kadar, gibi…
Anlam Çeşitleri
1. Temel (Gerçek) Anlam
- Kelimeler, genellikle birden çok kavramı ifade eder. Bu anlamlar, kelimelerin kullanıldıkları bağlama göre belirlenir.
- Temel anlam, bir kelimenin bağlamdan bağımsız akla ilk gelen anlamıdır.
- Kelimenin temel anlamıyla kullanılması, tek başına iken taşıdığı anlam ile cümle içinde (bağlamda) kazandığı anlamın örtüşmesidir.
- Temel anlam, bir kelimenin ifade ettiği ilk kavramdır.
- Kelime, tek başına iken temel anlamıyla düşünülür.
Örnekler:
- Ağız kelimesinin ifade ettiği ilk kavram, onun vücudun bir parçası olmasıdır.
- Ağızda kolaylıkla eriyen bu ilacın yan etkisi yoktur.
- Açık kelimesinin bağlamdan bağımsız olarak akla gelen ilk anlamı, kapalı olmayan’dır. Aşağıdaki örnekte açık kelimesi temel anlamda kullanılmıştır.
- Ve açık pencerelerden
- Mavi gökle giren rüzgâr
- Çiğnemek kelimesinin ifade ettiği ilk kavram, ağza alınan bir şeyi dişlerle ezmek, öğütmek demektir.
- Lokmaları uzun süre çiğnemek sağlığa yararlıdır.
Aşağıdaki cümlelerde koyu yazılmış kelimeler gerçek anlamda kullanılmıştır:
- Kasabanın meydanında çocuklar çelik çomak oynuyor.
- Merdivenden düşen çocuğun ayağı incinmiş.
- Patlama, tepenin yamacında derin bir çukur açmıştı.
- Yanan ağaçların yerine, yenilerinin dikilmesine çalışılıyor.
- Bu yaz tatilinde kasabamızda çok eğlendim.
- Camın kırılmasıyla çocuklar oradan uzaklaştı.
- Üzüntü ve sevinçle karışık bir duygu yaşıyordu.
- Çocuklar babalarının güçlü olmasından gurur duyarlar.
- Merdivenlerden sessizce çıkıp kimseye görünmeden odasına gitti.
Dilbilgisi
