Sözcükleri Birbiriyle Karıştırma-Yanlış Anlamda Kullanmaktan Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları

Sözcüklerin Yanlış Anlamlarda Kullanımından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları

Her sözcüğün belirli bir anlamı bulunmaktadır. Ancak, bazen yazılışı birbirine benzeyen kelimeler yanlış anlaşılabilir veya anlamına uygun olmayan yerlerde kullanılabilir. Bu tür durumlar, anlatım bozukluklarına yol açar. İşte yanlış anlamlarla yapılan bazı anlatım bozuklukları ve düzeltilmiş halleri:

Örnekler

Su kaynaklarının tükenmesi Türkiye’ye özel bir durum değil.

Bu cümlede “özel” kelimesi yanlış anlamda kullanılmıştır. “Özel” kelimesi, bir şeyin yalnızca kendine ait olduğunu ifade eder. Burada doğru kelime “özgü” olmalıdır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Su kaynaklarının tükenmesi Türkiye’ye özgü bir durum değil.

Bu roman geçen yıl yayınlandı.

“Yayın” ve “yayım” kelimeleri sıklıkla karıştırılır. “Yayın” terimi televizyon, radyo gibi medya ürünleri için kullanılırken, “yayım” kelimesi kitap, gazete gibi neşriyat ürünleri için kullanılır. Burada “yayım” kelimesi kullanılmalıdır. Cümleyi düzelterek şöyle yazabiliriz:

Bu roman geçen yıl yayımlandı.

Borçlarımız dışa bağımlı olmamızı sağladı.

Cümlede “sağladı” kelimesi yanlış bir bağlamda kullanılmıştır. “Sağladı” genellikle olumlu sonuçlar için kullanılırken, olumsuz sonuçlar için “neden oldu” gibi ifadeler tercih edilmelidir. Cümleyi düzelterek şu şekilde yazabiliriz:

Borçlarımız dışa bağımlı olmamıza neden oldu.

Oylamada bazı mebuslar çekingen davranmış.

“Çekingen” kelimesi, genellikle korkak veya utangaç kişiler için kullanılır. Burada ise “çekimser” kelimesi, tarafsız veya oy vermeyen kişiler için uygun bir ifadedir. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Oylamada bazı mebuslar çekimser davranmış.

Düğün resimlerini kim çekecek.

Bu cümlede “resim” kelimesi yanlış kullanılmıştır. “Resim” terimi genellikle kalem veya fırça ile yapılan sanat eserlerini ifade eder. Burada “fotoğraf” kelimesi uygun olacaktır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Düğün fotoğraflarını kim çekecek?

Öğrenciler arasında hiçbir ayrıcalık yapmam.

Bu cümlede “ayrıcalık” kelimesi yanlış anlamda kullanılmıştır. “Ayrıcalık” kelimesi imtiyaz veya üstünlük . Burada doğru kelime “ayrım” olmalıdır. Cümleyi düzelterek şu şekilde yazabiliriz:

Öğrenciler arasında hiçbir ayrım yapmam.

Ayşe gayet iyi çorap dokurdu.

Cümlede “dokumak” kelimesi yanlış anlamda kullanılmıştır. “Dokumak” terimi iplikle bir şeyler yapmak ken, “örmek” kelimesi elde iplikle yapılan işlerin adıdır. Cümleyi düzelterek şu şekilde yazabiliriz:

Ayşe gayet iyi çorap örerdi.

Bu büyük apartmanlar birbirine yaklaşık yapılmıştır.

“Yaklaşık” kelimesi, bir şeyin bir yere yakın olduğunu ifade eder. Burada “yakın” kelimesi kullanılmalıdır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Bu büyük apartmanlar birbirine yakın yapılmıştır.

Okulumuzun başarısını azımsayamazsınız.

“Azımsamak” kelimesi somut şeyler için kullanılırken, soyut kavramlar için “küçümsemek” kelimesi daha uygun bir ifadedir. Cümleyi düzelterek şu şekilde yazabiliriz:

Okulumuzun başarısını küçümseyemezsiniz.

Saçların bir hayli büyümüş.

“Büyümek” kelimesi genellikle fiziksel veya yaşsal gelişimi ifade eder. Burada “uzamak” kelimesi saçların uzunluğunu ifade etmek için kullanılır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Saçların bir hayli uzamış.

Amerika’da üç yıl öğretim gördü.

“Öğretim” kelimesi ders vermekle ilgili iken, “öğrenim” kelimesi bilgi ve eğitim sürecini ifade eder. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Amerika’da üç yıl öğrenim gördü.

Bahçesine çeşit çeşit fidanlar ekti.

“Ekmek” kelimesi toprakla ilgili üretim ken, “dikmek” kelimesi cisimleri toprağa yerleştirmek . Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Bahçesine çeşit çeşit fidanlar dikti.

Televizyonda yayımlanan dizilerde oynamaya başladı.

“Yayımlamak” kelimesi genellikle kitaplar, dergiler gibi basılı materyaller için kullanılırken, televizyon programları için “yayınlamak” kelimesi kullanılır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Televizyonda yayınlanan dizilerde oynamaya başladı.

Fiyatlar pahalı olduğundan kimse oraya uğramaz oldu.

“Pahalı” kelimesi somut şeyler için kullanılırken, fiyatlar için “yüksek” kelimesi kullanılır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Fiyatlar yüksek olduğundan kimse oraya uğramaz oldu.

Çalışmak, başka bir deyimle başarının anahtarı demektir.

“Deyim” kelimesi genellikle kalıplaşmış söz öbekleri için kullanılır. Burada “deyiş” kelimesi daha uygun olacaktır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Çalışmak, başka bir deyişle başarının anahtarıdır.

Aldığım özel dersler yüzünden sınavda birinci oldum.

“Yüzünden” kelimesi genellikle olumsuz durumlar için kullanılırken, olumlu durumlar için “sayesinde” kelimesi kullanılır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Aldığım özel dersler sayesinde sınavda birinci oldum.

Evdeki oksijen azaldıkça adamın nefes alışı gittikçe güçleniyordu.

“Güçlenmek” kelimesi mevcut durumun iyileşmesini ifade ederken, burada “güçleşmek” kelimesi kullanılması gerekir. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Evdeki oksijen azaldıkça adamın nefes alışı gittikçe güçleşiyordu.

Herkesin gözü önünde parasını zorla çaldılar.

“Çalmak” kelimesi genellikle gizlice yapılan hırsızlık . Burada “aldılar” kelimesi daha uygun olacaktır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Herkesin gözü önünde parasını zorla aldılar.

Kazandıkları paralar mutluluklarına yol açtı.

“Yol açmak” kelimesi genellikle olumsuz durumlar için kullanılırken, burada olumlu bir durum söz konusudur. “Sağlamak” kelimesi daha uygun olacaktır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Kazandıkları paralar mutluluklarını sağladı.

1984’lü yıllarda ülkede bir kaos yaşanmış.

“Yıllarda” ifadesi belirli bir yıl için kullanılamaz. Doğru kullanım “1984’te” şeklinde olmalıdır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

1984’te ülkede bir kaos yaşanmış.

Adam sınıfa girer girmez kendini bize tanıştırdı.

“Tanıştırmak” kelimesi başkaları tarafından yapılan bir eylemken, burada “tanıtmak” kelimesi doğru olacaktır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Adam sınıfa girer girmez kendini bize tanıttı.

Her yıl 18 Mart’ta Çanakkale Şehitleri Günü kutlanır.

“Kutlamak” kelimesi genellikle olumlu anlamlar içerirken, burada “anmak” kelimesi daha uygun olacaktır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Her yıl 18 Mart’ta Çanakkale Şehitleri Günü anılır.

Eşyalarını dışarıya attı.

“Attı” kelimesi genellikle nesnelerin bir yere bırakılması ken, “bıraktı” kelimesi daha uygun olacaktır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Eşyalarını dışarıya bıraktı.

Kitap okuma alışkanlığını kazandırmak her ebeveynin görevi.

“Görev” kelimesi genellikle resmi ve sorumluluk ken, burada “görevi” şeklinde olmalıdır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Kitap okuma alışkanlığını kazandırmak her ebeveynin görevidir.

Ödevini çok çalışkan bir şekilde tamamladı.

“Çalışkan” kelimesi kişilik özelliği olarak kullanılırken, burada “çalışarak” ifadesi gereklidir. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Ödevini çok çalışarak tamamladı.

Bu kışın çok üşüdük.

“Kış” kelimesi genellikle belirli bir zaman dilimi olarak kullanılırken, burada “kışın” şeklinde bir ekleme yapılmalıdır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Bu kış çok üşüdük.

Küçük evimiz tamir edilmediği için taşınmak zorunda kaldık.

“Taşınmak” kelimesi genellikle başka bir eve geçmek ken, burada “taşınmak” ifadesi uygun olacaktır. Cümleyi şu şekilde düzeltebiliriz:

Küçük evimiz tamir edilmediği için başka bir eve taşınmak zorunda kaldık.