Söylev (Nutuk) Nedir?

Arapça kökenli “nutk” kelimesinden türeyen nutuk, sözlük anlamıyla “konuşma yeteneği, güçlü hitabet” gibi anlamlara gelir. Bir topluluğa duygu ve düşünceleri aktararak, onları belirli bir hedefe yönlendirme amacıyla yapılan konuşmalara söylev ya da nutuk denir. Bu tür konuşmalar, aynı zamanda tiyatro ile gelişmiş olup, hitabet olarak da bilinir.

Söylev Türünün Özellikleri

Dinleyiciyi Etkilemek ve Amaç Belirlemek
Söylevin temel amacı, dinleyici kitlesini heyecanlandırmak ve onları belirli bir amaç doğrultusunda harekete geçirmektir.

Tek Kişilik Performans
Söylev, tek bir kişi tarafından seslendirilir ve söz ile yazının birleştiği bir türdür.

Etkileyici ve Akıcı Dil Kullanımı
Nutukta, sade, anlaşılır, samimi, ikna edici ve coşkulu bir dil kullanılmalıdır.

Hatiplerin Liderlik Özellikleri
Nutuk veren kişiye hatip denir. Bir hatip, özellikle karizmatik liderlik özelliklerine sahip olmalıdır.

Kısa, Öz ve Net Olmalı
Söylevler, uzun olmamalı; kısa, öz ve anlaşılır bir yapıda hazırlanmalıdır.

Jest ve Mimik Kullanımı
Hatibin jest, mimik, vurgu ve tonlama gibi unsurları yerinde ve doğru kullanması, söylevin etkisini artırır.

Dinleyici Kitlesine Göre Konuşma
Hatip, söylevini dinleyici kitlesini dikkate alarak yapmalıdır. Ne söyleyeceğini ve nasıl aktaracağını iyi bilmelidir. Dinleyicilerin zeka seviyesi, duygu durumu ve hayal gücü göz önünde bulundurulmalıdır.

Dilin Harekete Geçirici İşlevi
Söylevde dil, alıcıyı harekete geçirme ve heyecan yaratma işlevi ile kullanılır.

Öyküleme Tekniği Ön Planda
Birçok anlatım tekniğinden yararlanılsa da, söylevde en sık kullanılan teknik öykülemedir.

Özlü Sözler ve Atasözleri
Söylevlerde, sıkça özlü sözler ve atasözlerine yer verilir.

Cümlelerin Ünlemli Yapısı
Nutuklarda cümleler çoğunlukla ünlem cümleleri olarak kurulmuştur.

Giriş ve Sonuç Bölümlerinin Önemi
Söylevlerin en etkileyici bölümleri, giriş ve sonuç kısımlarıdır. Bu bölümlerde ses tonu yükselir ve heyecan doruk noktasına ulaşır. Dinleyiciyi etkilemek için giriş bölümünde çarpıcı bir sözle başlamak önemlidir. Sonuç bölümü ise en yoğun ve coşkulu anlatımlarla doludur.

Hatiplik Becerileri ve İyi Hazırlık
Bir hatip, etkili iletişim becerilerine sahip olmalı, söylevini önceden planlamalı, metni iyi çalışmalı ve mümkünse konuşma sırasında metne hiç bakmadan konuşabilmelidir.

Söylev Türleri

Söylev hemen her konuda verilebilir. Ancak en çok siyaset, askerlik, din, hukuk ve akademi alanlarında nutuklara rastlanır.

Siyasi Söylevler

Siyasi nutuklar, genellikle meclislerde, seçim meydanlarında ve mitinglerde yapılır. Siyasal içerikli bu söylevler, yönetimsel bir mesaj taşır. Göktürk Yazıtları, siyasi nutuklara güzel bir örnektir.

Askeri Söylevler

Askerleri cesaretlendirmek ve moral vermek amacıyla yapılan konuşmalardır. Özellikle savaş dönemlerinde komutanlar bu tür nutuklarla ordularını motive etmişlerdir.

Dini Söylevler

Dinî konularda, insanlara bilgi vermek ve onları etkilemek amacıyla yapılan konuşmalardır. Bu tür söylevlerde genellikle birlik, kardeşlik ve hoşgörü gibi kavramlar ön plana çıkar. Veda Hutbesi bu türün önemli örneklerindendir.

Hukuki Söylevler

Mahkemelerde hakimler, savcılar ve avukatlar tarafından yapılan savunmalar ve konuşmalar hukuki nutuklara örnek teşkil eder.

Akademik Söylevler

Üniversitelerde, bilimsel toplantılarda, sempozyumlarda ve panellerde verilen konuşmalar bu türe girer. Mezuniyet ve ödül törenlerinde de akademik söylevlere sıkça rastlanır.

Türk Edebiyatında Söylev Türü

Türk edebiyatındaki ilk söylev örnekleri, Orhun Yazıtları ile başlar. Bu yazıtlar, Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk tarafından yazılmıştır. Daha sonra Ömer Naci ve Halide Edip Adıvar gibi önemli isimler Tanzimat döneminden itibaren söylev türünde eserler vermişlerdir. Halide Edip, Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Sultanahmet Meydanı’nda yaptığı coşkulu konuşmasıyla dikkat çekmiştir.

Hamdullah Suphi Tanrıöver de bu dönemin önde gelen hatiplerinden biridir. Tanrıöver’in söylevleri Dağ Yolu adlı kitapta toplanmıştır. Ayrıca Mehmet Emin Yurdakul, Sultanahmet Meydanı’nda yaptığı etkileyici konuşma ile söylev türüne önemli bir katkıda bulunmuştur.

Mustafa Kemal Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi ve 10. Yıl Nutku, Türk edebiyatındaki en bilinen söylev örneklerindendir. Bu metinler, Atatürk’ün halka seslenişlerinde, Cumhuriyetin değerlerine vurgu yaptığı önemli konuşmalardır.

Diğer önemli söylev ustaları arasında Süleyman Nazif, Necip Fazıl Kısakürek, Osman Yüksel Serdengeçti, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Behçet Kemal Çağlar, Selim Sırrı Tarcan ve Osman Bölükbaşı yer alır.

Söylev Türünün Tarihsel Gelişimi

Dünya edebiyatında söylev türünün ilk örneklerine, Eski Yunan ve Roma dönemlerinde rastlanır. Eski Yunan’da Demostenes ilk hatiplerden biri olarak kabul edilirken, Çiçero Latin edebiyatının en tanınmış hatiplerinden biridir. Ayrıca Boussuet, Mirabeau ve Robespiere gibi isimler de bu türde ün kazanmışlardır.

Türk edebiyatında ise bu tür, II. Meşrutiyet dönemiyle birlikte gelişmeye başlamıştır. Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Ömer Naci bu dönemin önde gelen hatiplerindendir. Mehmet Akif Ersoy ve Halide Edip Adıvar da hitabet alanında önemli isimler arasında yer alır.

Söylev Türüne Örnekler

Örnek 1: Mustafa Kemal Atatürk – Gençliğe Hitabe

Örnek 2: Mustafa Kemal Atatürk – 10. Yıl Nutku

Örnek 3: Hamdullah Suphi Tanrıöver – Ordumuzun Zabitlerine