Söyleşmeye Bağlı Anlatımın Tanımı ve Özellikleri
Söyleşmeye bağlı anlatım, genellikle diyalog, monolog veya röportaj gibi karşılıklı konuşma biçimlerinde başvurulan bir anlatım türüdür. Bu anlatım biçiminde, iki veya daha fazla kişi herhangi bir konu üzerinde karşılıklı olarak konuşur ve bu konuşmalar söyleşmeye bağlı anlatım olarak adlandırılır. Bu anlatım türü, hikâyelerde, tiyatrolarda ve manzum hikâyelerde de karşılaşılabilir.
Söyleşmeye Bağlı Anlatımın Özellikleri
- Göndergesel Dil Kullanımı: Söyleşmeye bağlı anlatımda dil, genellikle göndergesel işlevde kullanılır. Yani dil, iletişimi sağlama ve bilgi iletme amacıyla kullanılır.
- Edebi ve Öğretici Metinlerde Kullanım: Bu anlatım yöntemi, edebi ve öğretici metinlerde yaygın olarak başvurulan bir anlatım türüdür.
- Karşılıklı Konuşmalar: Söyleşmeye bağlı anlatımda en az iki kişinin karşılıklı konuşması söz konusudur. Bu karşılıklı konuşmalar, metnin dinamik ve etkili bir şekilde ilerlemesini sağlar.
- Yalın ve Kısa Cümleler: Bu anlatımda cümleler, genellikle yalın ve kısadır. Bu, doğrudan ve anlaşılır bir anlatım tarzı sağlar.
- Jest ve Mimikler: Jest ve mimikler, anlatımın gücünü artırabilir. Bu görsel ve hareketli unsurlar, anlatımın etkisini ve anlaşılabilirliğini arttırabilir.
- Ses Tonu ve Vurgu: Ses tonu, vurgu ve tonlama, söyleşmeye bağlı anlatımda ön plana çıkar. Bu sözlü iletişim unsurları, anlatımın anlamını ve duygusunu destekler.
- Diyalog ve Monolog: Hikâye ve romanlarda geçen karşılıklı konuşmalar genellikle diyalog olarak adlandırılırken, iç konuşmalar ise monolog olarak tanımlanır.
- Halk Edebiyatındaki Örnekler: Halk edebiyatında, “dedim, dedili” şiirleri gibi söyleşmeye bağlı anlatımın örnekleri bulunabilir. Ancak, bu tür örnekler halk edebiyatında sınırlı sayıda bulunur.
- Görme ve İşitmeye Bağlı Anlatım: Söyleşmeye bağlı anlatım, görme ve işitmeye bağlı bir anlatım türüdür. Bu, anlatımın duyusal ve dinamik bir doğaya sahip olduğunu gösterir.
- Diyalog, İç Monolog ve Bilinç Akımı: Söyleşmeye bağlı anlatımda, karşılıklı konuşmalara diyalog, kişinin kendi kendine konuşmasına iç monolog ve dil kurallarına bağlı kalmadan konuşmaya ise bilinç akımı denir. Bu, anlatımın çeşitliliğini ve derinliğini arttırır.
- Mevki ve Makamın Önemi: Söyleşmeye bağlı anlatımda, kişilerin mevki ve makamı da önemlidir. Bu, karakterlerin sosyal ve psikolojik durumlarını belirleyebilir.
- Soru ve Sıra ile Konuşma: Kişilerin soru cevap şeklinde konuşturulmasına “soru yolu ile konuşma”, konuşmaların bir sıra dâhilinde yapılmasına ise “sıra ile konuşma” denir. Roman ve hikâye kahramanlarının konuşmaları da “olay tanımlama” olarak adlandırılır.
Söyleşmeye Bağlı Anlatıma Örnekler
Örnek 1
PARA PARA PARA
Müdür—Değerli öğretmen arkadaşlarım,
bilindiği üzere okulumuzun ihtiyaçları **giderek artmakta**, fakat gelirimiz bunu **karşılayamamaktadır**. Dolayısıyla, bu ihtiyaçların karşılanması için **acilen kaynak bulmamız gerekmektedir**.
Öğretmen—Müdürüm, IMF’den yardım **talebinde bulunsak**, bize yardım etmez mi?
Öğretmen—Kesinlikle eder. **Hiç şüpheniz olmasın**, fakat küçük bir **sorun** olacak. Bir yıl sonra IMF’nin yardım borcunu **ödemek** için okulu **satmamız gerekecek**.
Müdür—Arkadaşlar, şakanın sırası **değil**. Lütfen **ciddi** olalım.
Öğretmen—Sayın müdürüm, benim **güzel bir fikrim** var.
Öğretmen—Derslerden sonra okulun ihtiyaçları için **seyyar satıcılık** yapalım derseniz, hiç **konuşmayın**. Ben **ev kiram** için bu işi yapıyorum.
Müdür—Buyurun Hocam, **fikrinizi** alalım.
Öğretmen—Okulumuzun **çatı katı** şu an boş **değil mi**?
Müdür—Boooş.
Öğretmen—Çatı katına 20 **ranza** **düşmez mi**?
Müdür—30 **ranza** da düşer ama ne **yapacaksın** ranzayı.
Öğretmen—30 ranzayı, **üstüne** de kaliteli birkaç yatak koyduğumuzda **küçücük bir otelimiz** olur. Otel fiyatlarının yarısı kadar bir **ücret talep edersek**, **gör o zaman** para nasıl kazanılıyormuş.
Öğretmen—Bence çatı katına da gerek **yok**. Otel sadece akşamları **kullanıldığına göre**, bütün sınıfları oda **niyetine** kullanabiliriz.
Açıklama: Bu metin, iki veya daha fazla kişinin bir konu üzerinde karşılıklı olarak konuştuğu bir söyleşmeye bağlı anlatım örneğidir. Metin, bir tiyatro parçasından alınmıştır. Dil, daha çok göndergesel işlevde kullanılmıştır. Cümlelerin yalın ve kısa olması, metindeki karşılıklı diyalogların söyleşmeye bağlı anlatım ile oluşturulduğunu göstermektedir. Bu anlatım türü, karakterler arasındaki etkileşimi ve iletişimi öne çıkarır.
