Şeyh Galip Hayatı Divan Şiirinin Son Büyük Ustası

Hayatı ve Eğitim Süreci

Şeyh Galip, 1757 yılında İstanbul’da doğmuş ve divan şiirinin son büyük temsilcisi olarak tanınmıştır. Gerçek adı Mehmed Esad olan Galip, tasavvuf eğitimi almış bir ailede büyümüştür; babası Reşit Efendi, Mevlevilikle tanınmış bir şahsiyettir ve annesi Emine Hatun’dur. Şeyh Galip, ilköğrenimini babasından alarak eğitim hayatına başlamış, bu süreçte Arapça öğrenme fırsatı bulmuştur. Döneminin en tanınmış hocalarından biri olan Neşet Efendi ile dersler almış ve hocası, onun yeteneğini fark ederek “Esad” takma adını vermiştir. İlk dönemlerinde bu mahlasla eserler veren şair, daha sonra “Galip” adını benimsemiştir.

Edebi Başarıları ve Döneminde Yeri

Genç yaşlarda yazdığı “Divan” ve “Hüsn ü Aşk” mesnevileri, ona büyük bir ün kazandırmıştır. Bu eserler, onun edebi yeteneğini ve sanatsal vizyonunu göstermekte, dönemin edebiyat çevrelerinde büyük ilgi uyandırmıştır. Ayrıca, Galata Mevlevihanesi ve Mevlana Dergâhı’nda çile çıkarması, onun tasavvufi yönünü güçlendirmiştir. Babasının isteği üzerine İstanbul’a dönen Galip, burada uzun bir süre dergâhta şeyhlik yaparak manevi bir liderlik üstlenmiştir. Sanatıyla, dönemin padişahı III. Selim’in takdirini kazanmış, saraya davet edilerek çeşitli ödüller almıştır.

Şeyh Galip, 1799 yılında İstanbul’da vefat etmiş ve Galata Mevlevihanesi avlusundaki türbeye defnedilmiştir.

Edebi Kişiliği ve Üslubu

Şeyh Galip, divan şiirinin en büyük ustalarından biri olarak kabul edilirken, aynı zamanda derin bir mutasavvıf kimliğine sahiptir. Tasavvuf düşüncesinin etkisiyle yazdığı eserlerinde, Allah aşkını ön planda tutmuş ve bu duyguyu şiirleştirmiştir. Eserlerinde yer alan mecazlar, semboller ve söz sanatları, onun sanatını zenginleştirmiştir. Ancak bu durum, eserlerinin dilinin bazen ağır ve kapalı olmasına neden olmuştur. Zengin bir kelime dağarcığına sahip olan Galip, Sebk-i Hindi akımının edebiyatımızdaki temsilcisi sayılır ve bu akımın etkisiyle yazdığı şiirlerde derin anlamlar barındırmaktadır.

Şeyh Galip, Farsça kelimeleri ve uzun tamlamaları sıkça kullanarak eserlerinin dilini zenginleştirmiştir. Anlamın ahenke kıyasla daha önemli olduğu bu eserlerde, yoğun bir hayal gücü ile kendi ürettiği mecazlar, eserlerine özgün bir hava katmıştır. Tardiyye biçimini ustalıkla kullanan Galip, şarkılarında daha sade bir dil benimsemiştir. Böylelikle, yerlileşme hareketleri doğrultusunda Türkçe’yi öne çıkaran bir yaklaşım sergilemiştir.

Fuzuli’den etkilenmiş ve onun gibi aşkı şiirlerinin merkezi haline getirmiştir. Ayrıca, hece ölçüsüyle de eserler vermiştir, bu da onun çok yönlü bir şair olduğunu gösterir.

Eserleri

Şeyh Galip’in edebi mirası, farklı eserleriyle günümüze kadar ulaşmıştır. İşte öne çıkan başlıca eserleri:

• Divan: Yirmi dört yaşında kaleme aldığı bu eser, Galip’in şairlik yeteneğinin bir yansımasıdır. Mısır’da basılan divanın 20’ye yakın yazma nüshası bulunmaktadır.
• Hüsn ü Aşk: Galip’in en önemli eserlerinden biri olan bu mesnevi, henüz 26 yaşındayken yazılmıştır. Eser, Nabi’nin “Hayrabad” isimli mesnevisinin güzelliği üzerine yapılan bir tartışmaya karşılık olarak kaleme alınmıştır. İçeriğinde tasavvuf unsurlarını barındıran eser, görünüşte bir aşk hikâyesi gibi dursa da, aslında tasavvuf yolunda ilerleyen bir dervişin Allah aşkına ulaşma çabasını sembolik bir dille anlatmaktadır. 2001 beyit içeren bu eser, derin anlamlar ve sembollerle doludur; burada hüsn, Allah’ı, aşk ise dervişi temsil etmektedir.
• Şerh-i Cezire-i Mesnevi: Yusuf Sineçak’ın “Cezire-i Mesnevi” isimli eserinin düzyazı biçiminde yazılmış şerhidir.

Şeyh Galip, divan edebiyatının son büyük ustalarından biri olarak Türk edebiyatında kalıcı bir iz bırakmıştır. Edebi kariyeri boyunca yazdığı eserler ve derin düşünceleriyle, hem tasavvufun hem de edebiyatın önemli bir temsilcisi olmuştur. Onun eserleri, sadece sanat değerleri ile değil, aynı zamanda içerdikleri derin anlamlarla da okuyucularını etkilemeye devam etmektedir.

• Şeyh Galip hayatı
• Hüsn ü Aşk analizi
• Şeyh Galip eserleri
• Divan şiirinin son ustası
• Sebk-i Hindi etkisi
• Şeyh Galip kimdir
• Şeyh Galip’in tasavvufi yönü
• Divan şiiri ve Şeyh Galip

 

Şeyh Galip’in Şiirlerinden Örnekler

Örnek 

Yine zevrak-ı derûnum kırılıp kenâre düştü

Dayanır mı şîşedir bu reh-i seng-sâre düştü

O zamân ki bezm-i cânda bölüşüldü kâle-i kâm
Bize hisse-i mahabbet dil-i pâre pâre düştü

Gehî zîr-i serde desti geh ayağı koltuğunda
Düşe kalka haste-i gam der-i lûtf-ı yâre düştü

Erişip bahâra bülbül yenilendi sohbet-i gül
Yine nevbet-i tahammül dil-i bî-karâre düştü

Meh-i burc-ı ârızında gönül oldu hâle mâ`il
Bana kendi tâli`imden bu siyeh sitâre düştü

Süzülüp o çeşm-i âhû dedi zevk-i vasla yâ hû
Bu değildi niyyetim bu yolum intizâre düştü

Reh-i Mevlevîde Gâlib bu sıfatla kaldı hayrân
Kimi terk-i nâm u şâne kimi it’ibare düştü

 

Şeyh Galip