Seydi Ali Reis 16. Yüzyıl Osmanlı Denizcisi ve Şairi

Hayatı ve Dönemi

Seydi Ali Reis, 16. yüzyılda İstanbul’un Galata bölgesinde dünyaya gelmiştir. Donanma komutanlarından Sinoplu bir ailenin çocuğu olarak, çocukluk yıllarında aldığı eğitimle matematik, astronomi, coğrafya ve denizcilik alanlarında derin bilgiler edinmiştir. Seydi Ali Reis, deniz savaşlarının ustası olarak tanınan Barbaros Hayrettin Paşa‘nın yanında yetişmiş ve Akdeniz‘de gerçekleşen tüm deniz savaşlarında yer alarak Batı Akdeniz’in coğrafyasını ve denizciliğini yakından tanıma fırsatı bulmuştur.

Seydi Ali Reis, Preveze Deniz Savaşı sırasında Osmanlı donanmasının sol kanadının komutanlığını üstlenmiş ve 1554 yılında Maskat açıklarında, Hint denizini Türk gemilerine kapatmak isteyen kalabalık ve güçlü Portekiz donanmasına karşı başarılı bir mücadele vermiştir. Bu başarılarıyla donanma içinde önemli bir yere sahip olmuş ve Kaptan-ı Derya unvanını kazanmıştır. Seydi Ali Reis, 1562 yılında İstanbul’da hayata gözlerini yummuştur.

Edebi Kişiliği

Seydi Ali Reis, hem bir denizci hem de bir yazar olarak öne çıkmıştır. Edebiyat dünyasında, epik-lirik bir üslup kullanarak yazdığı Türkçe şiirlerinde “Seydi” mahlasını tercih etmiştir. Eserleri arasında, Türk edebiyatında gezi türü içerisinde önemli bir yere sahip olan “Miratü’l Memalik” adlı eseri, ona büyük bir ün kazandırmıştır. Bu eser, “Memleketlerin Aynası” anlamına gelir ve Reis, Basra donanmasının komutanı iken yaptığı seyahatler sırasında kaleme almıştır.

Miratü’l Memalik, seyahati sırasında başından geçen ilginç olayları ve Portekiz donanması ile olan çarpışmalarını içerirken, aynı zamanda fırtınadan dolayı kaybolduğu yolculuğu ve İstanbul’a dönüş yolunda gördüğü şehirleri detaylı bir şekilde anlatır. Seydi Ali Reis, eserlerinde sade ve anlaşılır bir dil kullanmayı tercih etmiştir ve bazı eserlerinde Çağatay Türkçesi ile yazdığı metinler de bulunmaktadır.

Eserleri

Mir’atü’l Memalik: Seyahatname türünde yazılmış olan bu eser, tarih ve coğrafya açısından son derece değerli bir yapıttır. Eser, Seydi Ali Reis’in Portekiz donanmasıyla Hint Denizi’nde yaşadığı çatışmaları, fırtına nedeniyle kaybettiği gemilerini, Hindistan’dan Bağdat’a dönerken karşılaştığı ilginç olayları ve ziyaret ettiği türbeleri kapsamlı bir şekilde anlatmaktadır. Aynı zamanda eser, çeşitli şiir örneklerine de yer vererek edebi yönünü pekiştirmektedir. 1557 yılında İstanbul’da tamamlanan eser, hem sanatsal hem de tarihi bir belge niteliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler: Seydi Ali Reis, 16. yüzyıl, İstanbul, denizci, Kaptan-ı Derya, Barbaros Hayrettin Paşa, Miratü’l Memalik, seyahatname, coğrafya, Portekiz donanması.