PARÇADA ANLAM

PARÇADA ANLAM

PARAGRAF

Paragraf, belirli bir düşünceyi tam olarak ifade edebilmek için bir araya getirilen cümlelerin oluşturduğu bir bütündür. Paragraf içindeki tüm cümleler aynı konuyu işler ve aynı düşünceyi açıklar ya da destekler. Bu nedenle paragraf kendi içinde tutarlı bir yapı gösterir ve kendinden önceki veya sonraki paragraflara bağlılık göstermez.

PARAGRAFIN ANLAM YÖNÜ

PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE (ANA FİKİR)

Yazarlar veya şairler, okuyucuya belirli bir mesajı iletmek için bir konu etrafında belirli bir anlatım yöntemini kullanırlar. Parçada okuyucuya iletmek istedikleri temel düşünceye ise ana düşünce denir. Bir parçanın yazılmasının amacı ana düşüncedir; parçanın konusu ise bu amacı gerçekleştirmek için kullanılan araç niteliğindedir.

Ana düşüncenin bazı özellikleri şunlardır:

• Ana düşünce bir yargı bildirir.
• Parça okunduğunda herkesin vardığı ortak düşüncedir.
• Parçayı kapsar nitelikte genel bir yargıdır.
• Parça tek cümle ile özetlenecek olsa bu ana düşünce cümlesi olur.

Bir parçada ana düşünceyi bulmak için şu yöntemi izleyebiliriz:

• Öncelikle konuyu belirlemek gerekir.
• Yazarın konuyu ele alış amacının ana düşünceyi oluşturduğu unutulmamalıdır.
• Parçadaki bağlayıcı kavramlar belirlenmeli; çünkü “kısacası, sonuçta, oysa, bence, özetle, aslında” gibi ifadelerden sonra ana düşünce gelebilir.
• Örnek verilmişse, örnekten önceki yargının ana düşünceyi verebileceği hatırdan çıkarılmamalıdır.
• İyi bir paragrafta ana düşünce bir cümle şeklinde parçanın başında, sonunda veya herhangi bir yerinde verilir. Paragraftaki diğer cümleler ise ana düşünceyi açıklayıcı ya da destekleyici nitelikte olur.
• Ana düşünce, bazen de yazının bütününe sindirilmiş durumdadır. Bu durumda ana düşünce paragraf yorumlanarak, anlatılanlardan hareketle bulunur.

Bu bilgiler göz önüne alındığında, ana düşünce bulunurken parçada şu sorulara cevap aranmalıdır:

• Yazar bu parçayı hangi amaçla yazmıştır?
• Bize ne anlatmak istemektedir?

Bu sorulara cevap aranırken, karşımıza çıkacak düşünceleri kendi görüşümüze göre değerlendirmemeliyiz. Parçada bizim kabul etmediğimiz, hatta tam tersini düşündüğümüz bir fikir işleniyor olabilir. Yazılanlardan hareketle ve yazara göre doğrular bulunmalıdır.

NOT: Parçanın ana düşüncesi, parçanın bütününü kapsar. Ana düşünce bulunurken sınırlamaya ve kapsayıcılığa dikkat edilmelidir. Ana düşünce olarak belirlenecek ifade, parçanın tamamını kapsayıcı nitelikte olmalıdır. Çünkü parçanın bir kısmını karşılayan düşünce ana düşünce olamaz. Örneğin, “Türk milleti şiir zevki olan ve şiire yatkın bir millettir.” ifadesi Türk milletinin şiirle olan ilişkisini genel bir yargı olarak ifade ettiği için bu parçanın ana düşüncesini oluşturur.

 

2. PARAGRAFTA YARDIMCI DÜŞÜNCELER

Parçada ana düşünceyi desteklemek ve açıklamak için başvurulan düşüncelere yardımcı düşünceler denir. Bu düşünceler şu özelliklere sahiptir:

• Parçada sayı olarak birden fazladır.
• Parçayı tam olarak kapsamazlar.
• Ana düşüncenin sınırlarını çizerler.
• Ana düşüncenin anlaşılmasını sağlarlar.

3. PARAGRAFTA KONU

Parçada üzerinde durulan ve yazı yazma gereği duyulan her türlü kavrama konu denir. Konu, yazarın mesajını okuyucuya ulaştıran bir araçtır. Konu bulunurken şu noktalara dikkat edilmelidir:

• Parçada en çok tekrar edilen sözcüklere odaklanılmalıdır.
• İlk cümlelere dikkat edilmelidir, çünkü konu genellikle ilk cümlelerde verilir.
• Konu, parçanın tamamını kapsar nitelikte olmalıdır ancak genellemeye gidilmemelidir. Konu, parçayı kapsayacak şekilde daraltılmalıdır.

4. PARAGRAFTA BAŞLIK

Başlık, konuyu en iyi şekilde yansıtan ve birkaç sözcükten oluşan gruplara denir. Başlıklar şu özelliklere sahiptir:

• İlgi çekici ve düşündürücü olmalıdır.
• Konu hakkında bilgi vermelidir.
• Ana düşünceyi çağrıştırmalıdır.
• Parçanın tamamını okunduğunda daha iyi anlaşılmalıdır.

5. PARAGRAFTA ANAHTAR KELİME

Anahtar kelime, bir cümlenin veya sözün anlamını yansıtmak için en büyük ipucunu veren kelimedir. Anahtar kelimeler, anlamı en iyi şekilde yansıtmak için seçilir. Bu kelimeler, okuyucunun metni daha iyi anlamasına ve cümlenin veya sözün vurgusunu anlamasına yardımcı olur.

Örnek metinlerde verilen başlık ve anahtar kelimeler değiştirilmiş ve özgün bir şekilde yazılmıştır.

 

6. PARAGRAFTA OLAY, YER, ZAMAN, ŞAHIS VE VARLIK KADROSU

Edebi metinlerde belirli bir kural çerçevesinde yer, zaman, şahıs öğeleri kullanılarak oluşturulan metinlere olay yazıları denir. Öykü, roman, masal, fabl gibi türler olay yazılarına örnek olarak verilebilir.

Örnek Paragraf: Güneşli bir nisan sabahıydı. Çoban Ahmet, koyunları ve keçileri ahırdan çıkarıp köylerinin yanındaki meraya doğru yola koyuldu. Amacı sürüyü otlatmak, kış boyunca iyi beslenemeyen hayvanları taze otlarla doyurmaktı. Bahar gelince bereketlenen bu mera, yeşilin bin bir tonuyla bezenirdi.

Olay: Ahmet’in sürüyü meraya götürmesi Zaman: Nisan sabahı Mekân: Köyün yanındaki mera Şahıs Kadrosu: Çoban Ahmet

7. PARAGRAFTA DUYGULAR

Yazarın iç dünyasına ait pişmanlık, küçümseme, beğenme, korku, sitem gibi duyguların parçada yer almasıdır.

Örnek Paragraf: Dışarıda çok güzel kar yağıyordu. Pencerenin önüne oturup kar yağışını seyrediyor, kar tanelerinin beyaz gülücükler dağıtarak süzülerek yere inmesini seyretmekten büyük bir sevinç duyuyordum. Bu sırada yanımdaki kanepede oturan dedeme heyecanla seslendim: “Dede, bak! Her yer nasıl da bembeyaz oldu!” Dedem dışarı baktı ve bana, “Evet, benim güzel kızım, tıpkı pamuk tarlası gibi,” dedi.

Duygular: Neşe, heyecan

8. PARAGRAFTA DUYULAR

Parçada yazar, “görme, işitme, dokunma (hissetme), tatma, koklama” duyularından yararlanabilir.

Örnek Paragraf: Bu mahallede oturanlar yaz sabahları ağaçlara yuva yapan bülbüllerin sesleriyle ve mis gibi kokan çiçeklerle uyanırlar. Ancak güneş, perdeleri aralayıp odalara sızdığında duyulan sadece kuş sesleri değildir. Çocuklar uyanmış ve cıvıl cıvıl sesleriyle sokakta oynamaya başlamışlardı.

Duyular: Görme, işitme, koklama

9. PARAGRAFTA KARAKTER

Bir bireyin kendine özgü yapısı, onu başkasından ayıran temel belirti ve bireyin davranış biçimlerini belirleyen özelliklere karakter denir.

Örnek Paragraf: “Vatanını ve milletini çok seven Ahmet, bu uğurda canını feda etmekten kaçınmazdı. Ülkesi ve milleti için girdiği savaşlarda hep ön safta yer alması bunun en güzel örneğidir.”

Karakter: Vatanseverlik

 

PARAGRAFIN YAPI YÖNÜ

Bir paragrafın yapısı genellikle giriş, gelişme ve sonuç olmak üzere üç bölümden oluşur. Bu bölümler, paragrafın içeriğini düzenler ve okuyucuya belirli bir düşünceyi aktarmada yardımcı olur.

Örnek Paragraf: Paragrafı oluşturan cümlelerin her biri kendine özgü bir rol oynar. Paragrafın ilk cümlesi genellikle konuyu tanımlar ve parçanın genel amacını belirtir. Gelişme bölümü, konunun detaylarına inerek açıklamaları, örnekleri ve destekleyici bilgileri içerir. Sonuç bölümü ise genellikle gelişme bölümünde belirtilen düşüncelerin özetini yapar ve bir sonuca varır. Bu bölüm, paragrafın ana fikrini vurgular ve okuyucuya düşünmeleri için bir fırsat sunar.

GİRİŞ BÖLÜMÜ: Paragrafın giriş bölümü genellikle konuyu tanımlar ve okuyucuyu paragrafın içeriğine hazırlar. Bu bölüm genellikle tek bir cümleden oluşur ve bağımsızdır. Giriş cümlesi, paragrafın geri kalanıyla bağlantılı olmalı ancak diğer cümlelerden farklı bir düşünceyi öne çıkarmamalıdır.

GELİŞME BÖLÜMÜ: Gelişme bölümü, giriş cümlesini açıklar ve konuyu daha detaylı bir şekilde ele alır. Bu bölümde genellikle örnekler, açıklamalar ve detaylı bilgiler yer alır. Düşünceler burada geliştirilir ve okuyucuya konu hakkında daha fazla bilgi verilir.

SONUÇ BÖLÜMÜ: Sonuç bölümü, paragrafın ana fikrini vurgular ve genellikle gelişme bölümünde sunulan düşünceleri özetler. Bu bölüm aynı zamanda okuyucuya konuyla ilgili düşünmeleri için bir fırsat sunar. Bağlayıcı ifadelerle başlayarak genellikle paragrafın tamamlanması sağlanır.