Paragraf

Paragraf soruları, özellikle sınavlarda başarıya ulaşmak için vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Paragraf sorularını doğru bir şekilde çözebilmek için iki temel yol vardır ve bu iki yolun bir arada uygulanması son derece önemlidir. İlk olarak, kesinlikle iyi bir okuyucu olmak ve okumayı bir yaşam alışkanlığı haline getirmek gereklidir. İkinci olarak, paragraf sorularının çözümüne yönelik belirli teknikleri ve şifreleri bilmek, başarılı olmanın önemli bir parçasıdır.

Aşağıda yer alan konu başlıkları, paragraf sorularını doğru çözebilmeniz için dikkate alınması gereken temel noktaları içermektedir. Bu başlıklar doğrultusunda paragraf konusunu işleyeceğiz.

1. Paragraf Nedir?

Paragraf, tek bir cümleyle ifade edilemeyen bir düşünceyi aktarmak amacıyla bir araya getirilmiş, aynı amaca yönelen cümlelerin oluşturduğu bir bütündür. Yazıda anlatılmak istenen fikir veya duygu bir tek cümleyle yeterince ifade edilemediğinde, paragraf oluşturma ihtiyacı doğar. Paragraf, bir yazının satırbaşından başlayarak yeni bir satırbaşına kadar olan kısmıdır ve bu bölümde belirli bir düşünce, duygu ya da durum dile getirilir.

Paragrafı oluşturan cümleler, hem anlam hem de yapı bakımından birbiriyle uyum içinde olmalıdır. Bu uyum, paragrafın niteliğini belirleyen en önemli unsurdur. Tüm cümleler aynı konuyu işler ve ortak bir düşünceyi savunur. Paragraf içinde bir olay, zaman, mekan ve kişiler anlatılabilir. Ayrıca, beş duyunun (görme, işitme, tatma, dokunma ve koklama) betimlemeleri sıkça kullanılır. Paragraf içinde, vurgulanmak istenen anahtar bir kelime bulunur ve bu kelime paragrafın en önemli ipucudur.

2. Paragrafta Yapı – Paragrafın Bölümleri

Paragraf yazısı tıpkı hikaye ya da deneme gibi giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur. Bu bölümler bir bütün olarak paragrafın anlam bütünlüğünü sağlar. Her bir cümle hem kendisinden önceki hem de sonraki cümleye bağlanır ve paragraf içinde bir akış sağlanır.

a) Giriş Bölümü (Giriş Cümlesi)

Giriş cümlesi, paragrafın ilk cümlesi olup, konunun tanıtıldığı, genel bir yargı içeren cümledir. Bu cümleler genellikle tek veya iki cümleden oluşur ve kendisinden önce gelen cümlelerle bir bağlantı kurulmaz. Ayrıca, ama, çünkü, bundan dolayı gibi bağlaçlarla başlamak, giriş cümlesi olmaya uygun değildir.

Giriş Cümlesine Uygun Örnekler

• Aynı dili konuşanlar değil, aynı duyguları paylaşanlar anlaşabilir.
• Hayatın gerçek amacı bilgi değil eylemdir.
• Bir yanlışlık kabul edildiğinde, kazanılmış bir zaferdir.

Giriş Cümlesine Uygun Olmayan Örnekler

• Bundan dolayı, roman toplumun önünden gitmelidir.
• Bu sebeple, kabul edilen bir yanlışlık zaferdir.

b) Gelişme Bölümü (Gelişme Cümlesi)

Gelişme cümleleri, paragrafın konusunun detaylandırıldığı bölümdür. Yardımcı düşünceleri içeren cümleler bu bölümde yer alır. Gelişme cümleleri, konuyu çeşitli açılardan ele alır ve açıklamalar, örneklemeler bu bölümde yapılır.

c) Sonuç Bölümü (Sonuç Cümlesi)

Sonuç cümlesi, paragrafın son cümlesi olup, konunun toparlandığı ve bir sonuca bağlandığı bölümdür. Sonuç cümleleri, genellikle kısacası, özetle, bu nedenle gibi bağlayıcı kelimelerle başlar ve tek cümle olarak ifade edilir.

3. Paragrafta Konu

Paragraf içinde yazarın üzerinde en çok durduğu olay, düşünce veya durum konu olarak adlandırılır. Konu, yazarın ne anlatıyor, neden söz ediyor? sorularının cevabıdır. Paragraf yazılarında konu, genellikle ilk cümlede yer alır ve bu ilk cümle konuyu tanıtan en belirgin işarettir.

Paragrafta yer alan konu, genel bir çerçevede işlenebileceği gibi sınırlandırılarak da ele alınabilir. Örneğin, sevgi genel bir konu iken, Yahya Kemal’in İstanbul sevgisi sınırlandırılmış bir konudur.

Soru:

Bir paragrafta yazarın, toplumsal ahlak ve değişim ilişkisi üzerinde durduğunu varsayalım. Buna göre aşağıdaki soruya yanıt arayın:

Bu parçadan ahlakla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Ahlak, kişiden kişiye değişkenlik gösterir. B) Ahlak, bilimsel gelişmelerden etkilenmez. C) Ahlak, toplumsal ve bilimsel değişimlere göre şekillenir. D) Ahlak, sadece kültürel gelişimle değişir. E) Ahlak ilkeleri değişmez.

Bu tür sorular, metinde anlatılanları anlamaya dayalıdır. Metin içinde ahlak kavramının bilimsel ve toplumsal gelişmelerden etkilenerek değiştiği ifade edildiğinde doğru cevap C seçeneği olacaktır.

 

Bir yazıyı anlamak ve doğru çözümlemek için paragraf konusunu, yapısını ve anahtar kelimeleri anlamak gerekir. Okuyucu, bu yapıyı öğrendiğinde ve uyguladığında paragraf sorularında daha başarılı olacaktır.

 

4. Paragrafta Ana Düşünce

 

Ana düşünce, yazarın bir konu üzerinde okuyucuya iletmeye çalıştığı temel düşünce veya mesajdır. Paragraflarda ana düşünce genellikle yazının amacını ortaya koyar. Bu düşünce, özellikle mesaj kaygısı taşıyan metinlerde daha belirgin şekilde görülür. Ana düşünce, paragrafın genel anlamını şekillendiren ve okuyucuya verilmek istenen en önemli mesajı ifade eden cümledir. Tam anlamıyla bir kural olmasa da, ana düşünce genellikle açıklama yapılan paragraflarda sonuç cümlesinde yer alır. Tanık gösterilen paragraflarda ise tanık olunan olayın veya kişinin sözlerinde ortaya çıkar. Karşılaştırmanın yapıldığı paragraflarda, üstün tutulan şeyin yanında yer alırken, tartışma metinlerinde yazarın savunduğu görüşün olduğu yerde bulunur.

Ana düşünce, genellikle bir cümleyle ifade edilir. Ancak bu, her zaman böyle olmayabilir. Paragraflarda ana düşünceyi destekleyen birçok yardımcı düşünce bulunur. Yardımcı düşünceler, ana düşüncenin daha iyi anlaşılması için verilen örnekler, açıklamalar ya da ek bilgiler olabilir. Ana düşünce, kimi zaman paragrafın bütününe yayılırken, bazen yalnızca tek bir cümlede verilir. Bu yüzden ana düşünce bulunurken paragrafın bütünü göz önünde bulundurulmalıdır. Ana düşünce sorularını yanıtlarken metin dışına çıkmadan, yalnızca paragraf içinde verilen bilgileri dikkate almak gerekir. Parçanın yalnızca bir kısmını yansıtan yardımcı düşünceler ile ana düşünce karıştırılmamalıdır.

Paragraflarda yer alan “-aslında, kısacası, sonuçta, bence, özetle, kanımca, oysa” gibi ifadeler, ana düşüncenin başlangıcında yer alma olasılığı oldukça yüksektir. Eğer bir paragrafta örnek verilmişse, ana düşüncenin bu örneklerle açıklanmış olma ihtimali de oldukça fazladır. Ayrıca ana düşünceyi bulurken, kişisel düşüncelerimiz yerine paragrafta yer alan bilgiler esas alınmalıdır. Yani ana düşünceyi bulurken, kendi görüşlerimizi ya da önyargılarımızı bir kenara bırakmalıyız. Çünkü ana düşünce, yazarın bakış açısına dayanır, bizim bakış açımıza değil.

Paragraflarda birden fazla yardımcı düşünce olabilir, ancak ana düşünce her zaman tektir. Tümdengelim yöntemiyle yazılan paragraflarda, ana düşünce genellikle paragrafın başında yer alır ve paragraf boyunca desteklenir. Ana düşünce, mutlaka bir düşünceyi ifade etmeli ve açık, net bir şekilde belirtilmelidir. Anlaşılması zor ya da farklı yorumlara açık cümleler ana düşünce olamaz. Ayrıca ana düşünce, sonuç bildiren bir cümle olmalıdır. Eğer bir cümle sonuç ifade etmiyorsa, o cümle ana düşünce olarak kabul edilemez. Tümevarım yöntemiyle oluşturulmuş paragraflarda ise ana düşünce cümlesi genellikle sonda yer alır ve o cümle, paragraf boyunca anlatılanların bir özetini sunar.

Ana düşünceyi bulurken, yazarın bakış açısına dikkat etmek gerekir. Bakış açısı, yazarın konuya nasıl yaklaştığını gösterir ve bu yaklaşım, olumlu, olumsuz, destekleyici veya eleştirel olabilir. Ancak şunu unutmamak gerekir ki, ana fikir cümlesi olumsuz bir bakış açısı içermez. Bazı durumlarda ana düşünce, paragrafta doğrudan verilmeyebilir. Bu durumda yazar, dolaylı anlatım, karşılaştırma veya benzetme yoluna başvurur. Böyle paragraflarda ana düşünce, metnin bütününe yayılır ve tek bir cümlede bulunmaz. Bu yüzden, bu tür metinlerde ana düşünceyi bulmak için parçanın genel anlamı dikkate alınmalıdır.

Paragraflarda Ana Düşünce İle İlgili Örnekler

Örnek 1

“Geçmişte, bir bahçıvanın yanında çalışıyordum. Bahçıvan benden, şekil vermek amacıyla bir ağaç budamamı istedi. Ağaç, kusursuz bir küre şekline sahip olmalıydı. Ben de fazla uzayan dalları kesmeye başladım. Ancak her defasında bir tarafını fazla kestim. Sonuç olarak ortaya bir küre çıktı, fakat ağaç çok küçüktü. Bahçıvan üzüntüyle, ‘Harika bir küre oldu, ama ağaç nerede?’ dedi. Aynı durum, sanatta da geçerlidir.”

Bu paragrafın ana düşüncesi: “Biçimle ilgilenirken, içeriği de korumak gerekir.”

Ana Düşünce İle İlgili Test Soruları

Soru 1

Bir alanda başarılı olabilirsiniz, ancak bu başarıya saplanıp kalmamalısınız. İnsanın görevi, yapamadığı şeyleri öğrenmeye çalışmaktır. Kendinizi geliştirme umudu, insanı hep daha ileriye taşır.

Bu parçada insanla ilgili olarak vurgulanmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sorunların çözümünde farklı yollara başvurulmalıdır.
B) Bildiklerini zenginleştirerek kendini yenilemelidir.
C) Yaşamın iyi ve kötü yanlarını keşfetmelidir.
D) Yaptıklarını değerlendirmelidir.
E) Sorumluluklarını eksiksiz yerine getirmelidir.

Çözüm: Bu paragrafın ana düşüncesi, insanın kendisini sürekli yenilemesi gerektiğidir. Parçada, başarıya takılı kalmanın olumsuz olduğundan bahsedilerek gelişim vurgusu yapılmaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Soru 2

Dünyada ne kadar ararsanız arayın, benden daha evrenselini bulamazsınız. Gittiğim her memlekette, orada oturan biri gibi sayılırım. Her yerde dostluk ve kardeşlik ararım. Amacım, insanları barış ve sevgi dolu bir hayat yaşamaya teşvik etmektir.

Bu parçada yazar aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır?

A) Farklı ülkeleri gezmeyi sevdiğini
B) Her yerde bir evi olduğunu
C) İnsanların farklılıklara saygı duyması gerektiğini
D) Dünyayı evi gibi gördüğünü
E) Her insanın bir bütünün parçası olduğunu

Çözüm: Parçanın genelinde, evrensel bir bakış açısı hakimdir. Yazar, insanların bir bütün olduğunu ve dünyayı bir ev olarak görmemiz gerektiğini vurgulamaktadır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Ana Düşünce İle İlgili Uyarılar

• Ana düşünce, bazı paragrafların başında yer alabilir.
• Yazarlar, bazen yazdıkları metinlerin nereye gideceğini tam olarak bilemezler ve yazının akışı kendiliğinden gelişir.”Yazarlar genellikle, yazmaya başladıklarında kelimeler onları götürür. Bir plan ya da konu belirleseler bile, yazının sonunda nereye varacaklarını her zaman bilemezler. Sanatçı için kelimeler, yaratım sürecinde en önemli unsurdur.”Bu parçada asıl vurgulanmak istenen şudur: “Kelimeler, yazarın yaratım sürecinde nereye varacağını belirler.”
• Bazı paragraflarda ana düşünce sonuç cümlesinde yer alabilir:”Bir sağlık personeli, yalnızca bilimsel verilerle yetinmemelidir. Halkın anlayacağı dilde konuşabilmek, sağlık hizmetinin etkili olmasını sağlar. Bu nedenle, kültürel özellikleri göz önünde bulundurarak hizmet vermek gerekir.”Bu paragrafın ana düşüncesi şudur: “Sağlık hizmetlerinde, kültürel farkındalık önemlidir.”
• Bazı metinlerde ana düşünce, bir atasözüyle özetlenebilir:”Mustafa, daha küçük yaşlarda herkesin dikkatini çekerdi. İnsanlara olan saygısı ve sevgisiyle çevresindekilere örnek olurdu. Yıllar geçse de Mustafa’nın bu olumlu davranışları hiç değişmedi. İnsanlar, küçük yaşlarda kazandıkları olumlu alışkanlıkları hayat boyu korurlar.”Bu paragrafa ilişkin ana düşünce: “Erken yaşlarda kazanılan olumlu davranışlar, hayat boyu kalıcı olur.”

 

5. Paragrafta Yardımcı Düşünceler

Bu yazıda, paragraf içinde yer alan yardımcı düşünceleri ve ana düşünceyi belirlemede kullanılan yöntemler detaylı bir şekilde ele alınmış. Yardımcı düşünceler, ana düşünceyi destekleyen, açıklayan veya örnekleyen cümlelerdir ve genellikle paragrafın içinde yer alırlar. Bu düşünceleri anlamak ve soruları doğru cevaplamak için aşağıdaki noktaları dikkate almak önemlidir:

Yardımcı Düşünceler Nedir?

1. Tanım ve İşlev:
   • Yardımcı düşünceler, ana düşünceyi geliştiren, açıklayan veya örneklendiren cümlelerdir.
   • Paragrafın ana fikrini somutlaştıran ve destekleyen detaylardır.
2. Soru Kökleri:
   • Yardımcı düşünce soruları genellikle olumsuz ifadeler içerir. Soru kökleri şu şekilde olabilir: “Hangisine değinilmemiştir?”, “Hangisi çıkarılamaz?”, “Hangisine ulaşılamaz?”, “Hangisi söylenemez?”, “Hangisine varılamaz?”, “Hangisi değildir?”, “Hangisi yoktur?”.
3. Özellikler:
   • Yardımcı düşünceler, genellikle paragraf içinde bulunur. Bu düşünceler doğrudan veya dolaylı olarak ana düşünceyi destekler.
   • Paragrafta birden fazla yardımcı düşünce olabilir. Bunlar ayrıntılar, örnekler, açıklamalar gibi farklı türlerde olabilir.

Örnek Sorular ve Çözümleri

Örnek 1:

Paragraf: Edebiyat öğretmenimizin kendine özgü bir yöntemi vardı. Büyük yazarlardan, düşünürlerden seçilmiş bir metni çoğaltır, dersten birkaç gün önce hepimize dağıtırdı. O metni hepimiz tekrar tekrar okurduk. Metnin ilginç yerlerini, yazarın dünya görüşünü, o dönemin edebiyat anlayışını bulur çıkarırdık. Derslerde öğretmenimiz düşüncelerini belirtmez, güler yüzle bizi dinler ve asıl hedefe kendi çabalarımızla ulaşmamızı sağlardı. Böylece derslerimiz tartışmalı bir şölen havasında geçerdi. Sokrat’ın, Sofokles’in, Tolstoy’un, Montaigne’in metinlerindeki bazı cümleler hâlâ belleğimdedir, bana hâlâ yol gösterir.

Çıkarılabilecek Yargılar:

• Dersini çekici kılan
• Konuşmaktan çok konuşturan
• Okuyup araştırmaya yönlendiren
• Değişik türdeki klasik yapıtları sevdiren

Çıkarılamayacak Yargı:

• Belirli düşünce kalıplarına bağlı kalan

Çözüm: Paragrafta öğretmenin, derslerin çekici hale gelmesini sağlayan yöntemleri ve etkileri belirtilmiştir. Bu yüzden “Belirli düşünce kalıplarına bağlı kalan” yargısı, metinde belirtilen özelliklerle uyumsuzdur ve çıkarılamaz.

Örnek 2:

Paragraf: Elbette elektronik çağ önümüze yeni olanaklar getiriyor. Binlerce yıllık hafızayı teknolojinin yardımıyla çok küçük “çip”lere sığdırabilmek ve böylece bilgiye kolayca ulaşabilmek bizler için de gelecek kuşaklar için de çok önemlidir. Ama bütün bunlara karşın kitap dediğimiz nesnenin öyküsü kolay kolay sonlanmaz gibi geliyor bana. Bu durumda ben yayıncılığın iki yoldan gelişeceğini düşünüyorum. Bilgi yoğunluğu olan malzeme “e-kitaplar”da, sanatsal yoğunluğu olanlarsa çok güzel görünümlü “butik kitaplar”da toplanacak bence. Hatta giderek, kitap sahibi olmak, koleksiyonculukla eş değer sayılacak.

Çıkarılabilecek Yargılar:

• Bilgi kaynaklarının sanal ortama taşınabileceği
• Kitapların önemini koruyacağı
• Kitapların biçimsel değişime uğrayacağı
• Düşünsel ve sanatsal nitelikli kitapların birbirinden ayrılacağı

Çıkarılamayacak Yargı:

• Teknolojideki gelişmelerin eğitim düzeyini yükselteceği

Çözüm: Paragrafta kitapların gelecekte nasıl evrileceği ve teknolojinin bu evrimdeki rolü anlatılmakta. Ancak teknolojinin eğitim düzeyini yükseltmesi konusu, metinde belirtilmemiştir.

Uygulamalı Analiz

Sorulardaki seçeneklerin paragraf içindeki yardımcı düşüncelerle karşılaştırılması gereklidir. Her seçeneği paragraftaki cümlelerle eşleştirerek, verilen bilgilerin paragrafta yer alıp almadığını belirlemelisiniz.

Bu açıklamalar, yardımcı düşünceleri tanımlama ve analiz etme konusunda yardımcı olabilir. Daha fazla örnek veya açıklama isterseniz, size yardımcı olmaktan memnuniyet duyarım!

 

6. Paragrafta Düşüncenin Akışını Bozan Cümle

 

6. Paragrafta Düşüncenin Akışını Bozan Cümle

Paragrafların dil ve anlatım bütünlüğü açısından, birbiriyle uyumlu cümlelerin arasına, konuyla ilgisi olmayan bir cümlenin eklenmesi paragraftaki anlam bütünlüğünü bozar. Bu tür cümleler, paragrafta işlenen konunun farklı bir yönünü oluşturur ve bu nedenle başka bir paragrafta bulunmalıdır. Kısacası:

Özel anlamlı bir düşünce işlenirken genellikle genel anlamlı bir cümle araya eklenir ve bu cümle, anlatımın akışını bozar. Paragrafın genelinde işlenen konu ve ana düşünceye uymayan cümleler, anlatımın akışını bozan cümlelerdir. Ayrıca, paragrafın hâkim olduğu bakış açısı da önemlidir; olumlu veya olumsuz bakış açısına sahip her cümlenin uyumlu olması gerekir. Uyum sağlamayan cümle, paragrafın akışını bozan cümledir. Her paragrafın sadece bir konuyu işlemesi gerektiği unutulmamalıdır. Bu nedenle, ana ve yardımcı düşüncelere uyum sağlamayan cümleler de paragrafın akışını bozan cümlelerdir.

Sorularda genellikle “Paragrafın akışını bozan, paragrafa uymayan, parçayla çelişen, paragrafla tutarsız cümle” şeklinde sorular çıkarılır. Paragraf tamamen okunduktan ve konu belirlendikten sonra, düşüncenin akışını bozan cümleyi bulmak daha kolay olacaktır.

Uyarı: Paragrafta düşüncenin akışını bozan cümle soruları, genellikle özel bir konu anlatılırken araya genel bir cümlenin eklenmesi şeklinde sorulmaktadır. Örneğin, Leyla ile Mecnun’un aşkının anlatıldığı bir paragrafta, bütün cümleler Leyla ve Mecnun’un aşkını içerirken, “Aşk, Türk edebiyatında en çok işlenen konulardan biridir.” şeklinde genel bir cümle yer alırsa, bu da anlatımın akışını bozar.

Paragrafta Düşüncenin Akışını Bozan Cümle Örnekleri / Test Soruları

SORU 1

(I) Çocuklar şiire pek ilgi duymaz; onlar, metinlerde geçen kelimelerin ve yansıttıkları anlamın büyüsünden çok, anlatılanlara odaklanır. (II) Çocuk şiiri denen bir türün varlığını hep sorgulamışımdır. (III) Çünkü “olay” onlar için neredeyse her şeydir. (IV) Nitekim, çocuklar için yazılmış iyi şiirleri bulup getirmeme, okutup ezberletmeme karşın, benim kızım da bu şiirlerde olayı aradığından iyi bir şiir okuru olamadı henüz. (V) Bu da bize, Borges’in de dediği gibi, şiirin öğretilemeyecek ama duyumsatabilecek bir tür olduğunu gösteriyor. (YGS)

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V

ÇÖZÜM: Paragrafın genelinde işlenen konu ve ana düşünceye uymayan cümleler, anlatımın akışını bozan cümlelerdir. Bu paragrafta işlenen konu “Çocuklar şiiri şiir yapan özelliklere değil de şiirde olayı ararlar.” düşüncesidir. I, III, IV ve V. cümlelerde bu konu işlenmiştir. “Çocuk şiiri denen bir türün varlığını hep sorgulamışımdır.” cümlesi ise anlatımın akışını bozan cümledir. Doğru cevap “B” seçeneğidir.

SORU 2

(I) Romanlar vardır, daha ilk sayfasında olay örgüsünün çekim alanı içine alır okurunu. (II) Kan basıncını yükselten heyecanlar yaratır okurda. (III) Kimi romanlar da vardır, dilsel örüntüsüyle okurun aklına olduğu kadar yüreğine de seslenme yolunu seçer. (IV) Romanda özgünlük, derinlik, çok yönlülük aranır. (V) Daha doğrusu, okurun, okuma eylemine tüm varlığıyla katılımını sağlar. (VI) En yüksek coşkuları, estetik tutkulara dönüştürür. (ÖSS)

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) II
B) III
C) IV
D) V
E) VI

ÇÖZÜM: Paragrafta bazı romanların özellikleri anlatılmakta ve bu tez savunulmaktadır. “Romanda özgünlük, derinlik, çok yönlülük aranır.” cümlesi genel bir cümledir ve paragraftaki diğer cümlelerle doğrudan bağlantılı değildir. Dolayısıyla, bu cümle paragrafın düşünce akışını bozan cümledir. Doğru cevap “C” seçeneğidir.

SORU 3

(I) XIX. yüzyılda dışarıdan gelebilecek herhangi bir salgın hastalık tehlikesine karşı karantina idaresi kurulmuş. (II) Karantina, İtalyancadan alınmış ve “kırk, kırklık, kırktan ibaret” anlamına gelen bir sözcüktür. (III) Salgın hastalık tehlikesine karşı İstanbul’dan sonra ikinci karantina idaresi 1840’ta İzmir’de kurulmuş. (IV) Önce gemiler İzmir Karantina İdaresinin bulunduğu sahilde kırk gün bekler ve yolcular barakalarda kalırmış. (V) 1846’da Mithat Paşa Meslek Lisesinin yanındaki yerde bir karantina binası inşa edilmiş ve o günden sonra semtin adı Karantina olarak kayıtlara geçmiş. (VI) 1863’te Karantina İdaresi Urla’ya taşınsa da semt sakinleri arasında bu ismin kullanımı günümüze kadar devam etmiştir. (YGS)

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) II
B) III
C) IV
D) V
E) VI

ÇÖZÜM: Her paragrafın sadece bir konuyu işlemesi gerektiği unutulmamalıdır. Ana ve yardımcı düşüncelere uyum sağlamayan cümleler, paragrafın akışını bozan cümlelerdir. Bu paragrafta anahtar kelime “Karantina İdaresi”dir. I, III, IV, V ve VI. cümlelerde bu konu üzerinde durulmaktadır. Ancak, II. cümlede “Karantina” kelimesinin kökeni ve anlamı hakkında bilgi verilmektedir ve bu bilgi diğer cümlelerle doğrudan bağlantılı değildir. Bu nedenle, II. cümle paragrafın akışını bozan cümledir. Doğru cevap “A” seçeneğidir.

 

 

7. Paragrafın Hangi Soruya Karşılık Yazıldığını Bulma

Bir paragrafın hangi soruya karşılık yazıldığını belirlemek için önce paragrafın konusunu anlamak gerekir. Paragrafta ne anlatıldığını öğrenmek, hangi sorunun cevabı olduğunu bulmayı kolaylaştırır. Özellikle paragrafın giriş cümlesinin (ilk cümle) ilgili soru cümlesiyle dil ve düşünce açısından uyumlu olması önemlidir. Kısacası:

Bu tür sorular, genellikle paragrafın konusuyla ilgili olur. İlk cümle bu tür sorularda oldukça önemlidir. Paragrafın tümündeki ana düşünce ile soru cümlesi uyumlu olmalıdır. Soru cümlesi, paragrafın sadece bir yönünü değil, hem dil hem de düşünce açısından tümünü kapsamalıdır. Bazen yüklemin kipinden de sorunun cevabına ulaşmak mümkün olabilir.

Bazı paragraflar, “evet” veya “hayır” gibi ifadelerle başlayabilir. Özellikle tartışma anlatım tekniğinin hakim olduğu paragraflarda bu tür onay sözleri ipucu verebilir. Ayrıca, paragrafın genelinde yazarın bakış açısı da önemlidir. Eğer metin olumlu bir bakış açısıyla işlenmişse, sorunun da dil ve düşünce açısından bu olumluluğu yansıtması gerekir. Benzer şekilde, paragrafta genel bir olumsuzluk söz konusuysa, sorunun da bu doğrultuda olması beklenir.

Paragrafın Hangi Soruya Karşılık Yazıldığını Bulma ile İlgili Test Soruları

SORU 1

Yayınevlerinin tercihi her zaman romandan yana olmuştur. Yalnız bizde değil, dünya genelinde de böyle bir eğilim söz konusudur. Öyküler ise daha çok dergilerde varlıklarını sürdürmektedir. Öykü kitabı yayımlamakta direnç gösteren genç yeteneklere fırsat tanıyan yayınevleri – neyse ki – var. Şu bir gerçek ki, son beş altı yıldır durağan bir ortamda kendini tekrar eden öykü, yenilik getiremiyor. Bu durumun ne kadar devam edeceğini kestirmek zor; ancak, ardından bir yükseliş veya belki de sıçrama yaşanacağı kesindir. (YGS)

Bu metin aşağıdaki sorulardan hangisine karşılık olarak yazılmış olabilir?

A) Öykücülerin soyut konulara ağırlık verişini neye bağlıyorsunuz?
B) Yayınevleri öykü seçiminde hangi ölçütlere bağlı kalıyor?
C) Genç yazarları öykü yazmaya yönlendirmek için neler yapılabilir?
D) Türk edebiyatında romanın yükselişi karşısında öykünün konumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
E) Roman türündeki kalıplaşmaya gidiş konusunda ne düşünüyorsunuz?

ÇÖZÜM: Paragrafın hangi soruya karşılık yazıldığını anlamak için önce metnin konusuna odaklanmak gerekir. Paragrafta roman ve öykü üzerine yapılan değerlendirmeler, Türk edebiyatında romanın yükselmesi karşısında öykünün konumuna dair bir değerlendirme sunuyor. Bu nedenle, “Türk edebiyatında romanın yükselişi karşısında öykünün konumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorusu, metnin cevabı olarak uygun bir seçenek olur. Doğru cevap D seçeneğidir.

SORU 2

Benim kitabımdan önce de dil yanlışları ile ilgili kitaplar mevcuttu. Ancak, bu kitabın büyük ilgi uyandırması, konuyla ilgisiz olanların da Türkçenin sorunları üzerine düşünmelerini sağladı. Gördükleri durum hiç de hoşlarına gitmedi; dilde büyük bir yabancılaşma ve yozlaşma gözlemlediler. Bu nedenle, dil sorunlarını ele alan birçok kitap yayımlandı ve hâlâ da yayımlanmaktadır. (YGS)

Bu metin aşağıdaki sorulardan hangisine karşılık olarak söylenmiş olabilir?

A) Dile ve dil bilgisine yönelik çalışmaların bu kadar öne çıkmasını neye bağlıyorsunuz?
B) Dil bilgisi kurallarının yeterince bilinmemesinin nedenleri nelerdir?
C) Yanlışların giderilmesinde, yazılanlar hangi ölçüde etkili oldu?
D) Yapılan çalışmalar Türkçenin inceliklerini ne ölçüde ortaya çıkardı?
E) Dil alanında uzmanlaşmayan kişilerin kitap yayımlamasını nasıl karşılıyorsunuz?

ÇÖZÜM: Parçada anlatılan konular arasında yazarın kendi kitabının, dil ve dil bilgisi üzerine olan ilginin artmasını sağladığına dair bilgiler yer alıyor. Paragrafta özellikle dil ve dil bilgisiyle ilgili çalışmaların ön plana çıkması ve bu konuda yazılan kitapların etkisi ele alınıyor. Bu bağlamda, “Dile ve dil bilgisine yönelik çalışmaların bu kadar öne çıkmasını neye bağlıyorsunuz?” sorusu en uygun cevap olacaktır. Doğru cevap A seçeneğidir.

SORU 3

Çok uzun zamandır tartışılan bu konuda en güzel sözü Milan Kundera söylüyor: “Roman 21. yüzyıla yakışmıyor.” Bence de roman, 21. yüzyıla uyum sağlayamıyor. Çünkü bu yüzyıldaki insanların yaşam biçimi, ne ağır eserleri okumaya ne de oturup ağır eserler yazmaya izin veriyor. (YGS)

Bu metin aşağıdaki sorulardan hangisine karşılık olarak yazılmış olabilir?

A) Günümüzde romanın öteki yazınsal türler arasındaki yeri nedir?
B) Okurların romandan beklentileri nelerdir?
C) Sizce roman neden artık hiç ilgi görmüyor?
D) Romanı öteki türlerden ayıran özellikler değişti mi?
E) Roman okumanın kendine özgü bir yöntemi var mıdır?

ÇÖZÜM: Paragraf, romanın 21. yüzyıldaki insan yaşam biçimine uymadığı ve bu nedenle ilgi görmediği üzerine odaklanıyor. Milan Kundera’nın ve yazarın görüşleri doğrultusunda, “Sizce roman neden artık hiç ilgi görmüyor?” sorusu metnin tümünü kapsayan bir soru olur. Doğru cevap C seçeneğidir.

 

8. Paragrafta Başlık

Bir paragraf, yazının konu başlığıdır ve kendine özgü bir anlam bütünlüğü taşıdığı için, her paragrafın bir başlığa sahip olması önemlidir. Başlık, paragraftaki esas noktaları ve anlatılan öğeleri göz önünde bulundurarak oluşturulur. Başlığın, uzun olmaması, konuyla uyumlu olması ve paragrafta ele alınan her şeyin genel bir kapsama sahip olması gerekir. En etkili başlığı bulmak için, paragrafın ana fikri ve konusu üzerinde durulması gerekir çünkü başlık, bu iki unsura doğrudan bağlıdır. Ayrıca, paragrafın bakış açısı da başlığın belirlenmesinde önemli bir rol oynar. Başlık, paragrafta ele alınanların sadece bir kısmını temsil etmemelidir. Başlık, paragrafın başlangıcında veya sonunda yer alabilir. Konunun genelden özele sıralanması, başlık bulma sürecinde yardımcı olabilir. Özetle:

1. Başlık, paragrafta anlatılan her şeyi en iyi şekilde özetleyen ve ana düşünceyi kapsayan bir ifadedir.
2. Başlık, paragrafın isimlendirilmesi olduğundan ilgi çekici olmalıdır.
3. Başlık, paragrafın tamamını kapsamalıdır.
4. Başlıkta özlülük esastır; gereksiz ayrıntılardan kaçınılmalıdır.

Örnek 1
HAYAT VE EDEBİYAT

Hayatın en önemli özelliği samimiyettir. Bu nedenle, hayatla bağlantılı olan edebiyat, mutlaka samimi bir biçimde olmalıdır. Hayatın en gizli ve karmaşık yönlerini anlatmayan, duygularımızı tıpkı hayattaki gibi saf ve derin bir şekilde iletmeyen, acılarımızı ve felaketlerimizi açıkça yansıtmayan bir edebiyat, hayatla ilgisiz ve sahte bir edebiyat olarak kabul edilir. Böyle bir edebiyat, kelimeleri düzenleyip, onları işleyen yetenekli kişiler tarafından üretilebilir. Bu kişiler belki çok şatafatlı ve göz alıcı eserler ortaya koyabilirler. Ancak, bu sahte ürünler, düzenli kış bahçelerinde yetişen iri yapraklı, parlak renkli çiçeklere benzer.

ÇÖZÜM: Paragrafın başlığı, ana noktalar ve anlatılan konular dikkate alınarak belirlenir. Başlığın uzun olmaması, konuyla uyumlu ve paragrafın tamamını kapsaması gerekir. Paragrafa baktığımızda, iki anahtar kelime öne çıkmaktadır: hayat ve edebiyat. Bu nedenle, bu paragrafın başlığı “Hayat ve Edebiyat” olabilir.

Örnek 2
İÇİMİZDEKİ GÜZELLİKLER

Eğer gönlümüzdeki güzellik sevgi ise, beynimizin güzelliği de düşünme yeteneğimizdir. Bu yeteneği her an, her dakika kullanmalıyız. Unutmayalım ki, düşünen insan özgür insandır. Düşünme yeteneğine sahip bir kişi, birçok sorununu çözebilir ve birçok şeyi anlayabilir. Herkesi dinleyin: annenizi, babanızı, arkadaşlarınızı dinleyin. Sonrasında düşünün ve sorular sorun: Neden? Nasıl? Nerede? Ardından kararlarınızı kendiniz alın. Kararları tek başınıza aldığınızda, karşılaştığınız zorluklar ve sıkıntılar sadece size ait olur. Karar verirken sorumluluk almayı da öğrenmelisiniz. İşte bu, büyümek ve olgunlaşmak demektir; özgür insan olma yolunda atılan ilk adımdır.

ÇÖZÜM: Başlığı bulmanın en kolay yolu, konuyu ve ana fikri belirlemektir çünkü başlık, ana fikir ve konuyla doğrudan ilişkilidir. Ayrıca, paragraftaki bakış açısı da başlık belirlemede önemlidir. Başlık, paragrafta anlatılanların sadece bir kısmını yansıtabilir. Bu paragrafta, insanın içindeki güzelliklerden söz edilmektedir. Bu yüzden “İçimizdeki Güzellikler” başlığı uygun bir seçenek olabilir.

9. Tümdengelim ve Tümevarım Paragrafları

a. Tümdengelim Paragrafları

Tümdengelim paragraflarında, genel bir cümle ile başlar ve bu cümle, düşüncenin geliştirilmesi yoluyla işlenir. Takip eden cümleler, bu ana cümleyi destekler ve ayrıntılardan oluşur. Tümdengelim paragraflarında, ana düşünce cümlesi ilk cümleyi oluşturur ve sonuç cümlesi bulunmaz. Yazar genellikle ana fikri ilk cümlede sunar ve ardından bu fikri kanıtlamaya çalışır.

Örnek
Sözcüklerin gücü, kullanım şekillerine bağlıdır. Bir kelime, tek başına ses ve anlam yönünden etkileyici özellikler taşıyamayabilir. Ancak aynı kelime, cümlede diğer kelimelerle birlikte kullanıldığında etkileyici özellikler kazanır. Özetle, bir eserde anlatımın sağlamlığı, kelimelerin doğru seçimi ve yerinde kullanımına bağlıdır.

ÇÖZÜM: Bu paragraf bir tümdengelim paragrafıdır. Burada ana fikir ilk cümlede verilmiş ve ardından bu fikri destekleyen yardımcı cümleler gelmiştir. Ana cümle, paragrafın en başında yer aldığı için bu paragraf tümdengelim yöntemini kullanmaktadır.

b. Tümevarım Paragrafları

Tümevarım paragraflarında, genel bir cümle en sonda yer alır. Ana fikir cümlesi, paragrafın sonunda bulunur ve önceki cümleler, bu genel cümleyi destekleyen yardımcı düşünceler içerir. Kısacası, tümevarım paragraflarında, ana düşünce ve sonuç, paragrafın sonunda yer alır.

Örnek
Bir sabah işe giderken kırmızı ışıkta durdunuz ve aracınızı tekrar çalıştıramadınız. Bu sıradan olay için iki olasılığı değerlendirelim. İlk durumda, arkanızdaki araçların şoförleri sinirle kornaya basıyor, siz de bir kazaya yol açmamak için bu durumdan kurtulmaya çalışıyorsunuz. İkinci durumda ise, arkanızdaki araçtan inen bir taksi şoförü, diğer araçları yönlendirerek sizin aracınızı çekmenize yardımcı oluyor. Her iki durumda da, gerginlik ve telaş ortadan kalkıyor. İşte bu örnekte olduğu gibi, bir toplumun gelişmişlik düzeyini belirleyen en önemli şey, insanlar arasındaki iletişim biçimidir.

ÇÖZÜM: Bu paragrafta önce yardımcı düşünceler sıralanmıştır ve ana fikir son cümlede ifade edilmiştir. Ana düşünce, paragrafın sonunda yer aldığı için bu paragraf bir tümevarım paragrafıdır.

 

 

10. Paragrafa Cümle Yerleştirme

Paragraf sorularında bazen, paragrafa dahil edilmemiş bir cümle verilir ve bu cümlenin paragrafın anlam akışına nasıl uyduğunu belirlemeniz istenir. Bu tür sorularda, özellikle paragrafın gelişme kısmında eksik olan bir cümle ile önceki ve sonraki cümleler arasında anlam bağı kurmaya yönelik sorular sorulur. Paragrafı dikkatlice incelediğinizde, bazı noktalarda bir kopukluk hissedilebilir. Kısaca, paragrafa cümle yerleştirme, anlatımın akışını bozan veya uyumsuz olan cümleleri bulmakla ilgilidir. Uygun seçenekleri belirleyerek bu sorular doğru bir şekilde çözülebilir.

Paragrafa eklenen cümle, hem önceki hem de sonraki cümlelerle anlamsal ve dilbilgisel uyum içinde olmalıdır. Ayrıca, paragrafın genel bakış açısı da göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin, olumlu bir bakış açısına sahip bir paragrafta negatif veya nötr bir cümle uygun olmaz. Benzer şekilde, genel bir konuyu işleyen bir paragrafta özel bir cümlenin yer alması anlatım akışını bozabilir. Ayrıca, noktalama işaretleri de ipucu olabilir.

SORU 1

(I) Çağdaş Türk öykücülüğünün önemli kilometre taşlarından biri olan Sait Faik, hem kendi kuşağını hem de sonraki kuşakları derinden etkilemiştir. (II) Onun adına düzenlenen ödüllerin dağıtımı yazara yakışır bir saygınlıkla sürüyor. (III) Ama ben ilk öykülerimi yazdığım seksenli yılların başlarında bir gün bu ödülü alabileceğimin hayalini bile kuramazdım. (IV) Hatta on beş yıl sonra kitabım bu ödüle değer bulununca sevindiğim ölçüde şaşırmış ve korkmuştum. (V) Çünkü öyküye daha sıkı sarılmam gerektiğini, sorumluluklarımın arttığını biliyordum.

Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine düşüncenin akışına göre “Böyle bir ödülle onurlandırılmayı aslında her öykü yazarı ister.” cümlesi getirilmelidir?

A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V

ÇÖZÜM: Paragrafa eklenen cümle, hem önceki hem de sonraki cümlelerle anlam ve dilbilgisi açısından uyumlu olmalıdır. Burada “ama” bağlacının da kullanıldığı cümle göz önüne alındığında, “Böyle bir ödülle onurlandırılmayı aslında her öykü yazarı ister.” cümlesinin en uygun şekilde (III) numaralı cümleden sonra yerleştirilebileceği görülmektedir. Bu cümle, hem anlamsal hem de dilbilgisel olarak uyum sağlamaktadır. Dolayısıyla doğru cevap “C” seçeneğidir.

SORU 2

(I) Geçmiş çağlardan günümüze kalan büyük yapıtlar, örneğin Tolstoy’un Savaş ve Barış, Stendhal’ın Parma Manastırı, Dostoyevski’nin Budala adlı yapıtları çağlarının birer tanığıdır. (II) Ancak yazarlar bu yapıtları çağın tanığı olmak isteğiyle yazmamıştır. (III) Çağlarının havasını kendi kişiliklerinde erittiklerinden ister istemez çağın etkileri yapıtlarında belirir. (IV) Ne var ki çağına tanıklık etmenin çeşitli yolları vardır. (V) Bu yollara başvurulmadan yazılanlar bu işlevi yerine getiremez, kısa zamanda unutulur, öte yandan yaratma isteğiyle yazılan yapıtlarsa kalıcılığa ulaşır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinden sonra “Kızıl ve Kara’yı okuyan günümüz insanının, Napolyon çağının anlayışını bu kitapta bugün de bulması, yapıtın kalıcılığını sağlayan sanatsal ve dilsel değerinin bir göstergesidir.” cümlesi getirilebilir?

A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V

ÇÖZÜM: Paragraftaki cümlelerin konularına baktığınızda, I, II ve III numaralı cümleler geçmiş çağların tanıklığını işleyen yapıtlarla ilgilidir. “V” numaralı cümle ile bu paragrafın tamamlayıcı bir örnekle zenginleştirilmesi gerektiği görülmektedir. Dolayısıyla, “V” numaralı cümleden sonra örnek vermek için uygun bir yer olduğunu belirtmek mümkündür. Doğru cevap “E” seçeneğidir.

11. Metni İki Paragrafa Bölmek

Bir metindeki her paragraf, ele alınan konuyla ilgili bir ana düşünceyi temsil eder. Metinde farklı bir düşünceye veya konuya geçiş yapıldığında, yeni bir paragrafa başlanması gerekir. Bu tür sorularda, paragraflar arasındaki geçişlerin belirlenmesi ve iki ana düşünce arasında nasıl bir ayrım yapıldığı önemlidir.

Paragrafı ikiye bölme sorularında, iki ayrı düşüncenin işlendiği kısımlar arasında ayrım yapmak esastır. İkinci paragrafın başlangıç cümlesi, genellikle bir giriş cümlesi özelliği taşımalıdır. Bu tür sorularda doğru cevabı bulmak için genellikle paragrafın ortasında yer alan cümleler dikkate alınır.

SORU 1

(I) Editör, bir yayınevinin ayrılmaz bir parçasıdır. (II) Yayımlanacak bir eseri düzenlemek, yayıma hazırlamak ve yayımlamak gibi birçok iş ve işlevi vardır. (III) Yazarın ve eserinin seçilmesinden, nasıl yayımlanacağına kadar yayımlama işinin tüm aşamalarını kapsayan zorlu bir iştir bu. (IV) Günümüzde editörlük, yayıncılık alanında kurumsallaşamamış işlerden biridir. (V) Yazarların çoğu, editörün yaptığı işi küçümseyip onu yalnızca bir düzeltmen olarak algılar. (VI) Bu yüzden editörlüğü böyle algılayan birçok yazarın yayımlanan kitaplarında yanlışlar gözden kaçırılmaktadır.

Bu metin iki paragrafa ayrılmak istenirse, ikinci paragraf hangi cümle ile başlamalıdır?

A) II
B) III
C) IV
D) V
E) VI

ÇÖZÜM: Bu tür sorularda, metnin ana düşüncesinin değiştiği nokta belirlenir. I, II ve III numaralı cümleler editörlüğün genel işlevlerini ve zorluklarını anlatmaktadır. IV numaralı cümle ile konu, editörlüğün kurumsal statüsü ile ilgili bir bakış açısına geçmektedir. Dolayısıyla, doğru cevap “C” seçeneğidir.

SORU 2

(I) İngiliz şairi Browning, sayfa sayfa, her kelimeyi ayrı ayrı inceleyerek sözlük okurmuş. (II) Sözlükte tavsiyeler, eğlendirici şeyler de bulurmuş. (III) Hatta bu çalışmaya romantik bir yön de katar, ay ışığında oturup bir bir çevirirmiş sözlüğün sayfalarını. (IV) Bizde sözlükler, kütüphanelerin en kuytu köşelerinde uyuklayarak ömür tüketir. (V) Günler ve geceler boyunca “Bilinmeyen bir kelime çıksın da hatırlanalım.” diye dua ederler âdeta. (VI) Sözcüklerin bu uzun ve sessiz bekleyişleri iki kapak arasında geçer.

Bu metin iki paragrafa ayrılmak istenirse, ikinci paragraf hangi cümle ile başlamalıdır?

A) II
B) III
C) IV
D) V
E) VI

ÇÖZÜM: Burada, metnin konu değişimi göz önüne alındığında, I, II ve III numaralı cümleler İngiliz şairinin sözlük okuma alışkanlıklarını anlatmaktadır. IV numaralı cümle ile konunun değiştiği ve bizdeki sözlük kültürü ile ilgili bir değerlendirme yapıldığı görülmektedir. Dolayısıyla, doğru cevap “C” seçeneğidir.

SORU 3

(I) Bir zamanlar geceleri oturur, anılarımı, izlenimlerimi küçük defterlere yazardım. (II) Sonra nasıl oldu bilmem, ne o küçük defterler kaldı ne de bende o sayfalara bir şeyler karalama isteği. (III) Belki de yaşamın bin bir türlü zorluğu bana bu gündelik eğlenceyi unutturdu. (IV) Yıllardan beri çeşitli günlükler okuyorum: Gide’in, Green’in… (V) Alfred de Vigny’nin “Bir Şairin Güncesi”ni okurken adeta eski günlerime dönüyorum. (VI) Onların sayfalarındaki satırlarda bana çok tanıdık gelen şeyler buluyorum.

Bu metin iki paragrafa ayrılmak istenirse, ikinci paragraf hangi cümle ile başlamalıdır?

A) II
B) III
C) IV
D) V
E) VI

ÇÖZÜM: Metinde, I ve II numaralı cümlelerde anlatıcının kişisel deneyimleri ve yazma alışkanlıkları ele alınmaktadır. III numaralı cümle ile bu kişisel deneyimlerin nedenleri üzerinde durulmakta, IV numaralı cümle ise başka bir konuya, güncel günlükler okumaya geçiş yapmaktadır. Bu nedenle, ikinci paragraf IV numaralı cümle ile başlamalıdır. Dolayısıyla doğru cevap “C” seçeneğidir.

 

 

13. Paragraftaki Cümlelerin Yerini Değiştirme

 

 

Paragraf düzenlemesi, cümlelerin mantıklı bir sıraya konmasını gerektirir. Bu tür sorularda, verilen cümlelerin anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde sıralanması istenir. Bu sürecin başarıyla tamamlanması için dil ve düşünce birliğine özen gösterilmelidir. Aşağıda bu konuda dikkat edilmesi gereken noktaları bulabilirsiniz:

1. Giriş Cümlesi: Her paragrafın başlangıcında bir giriş cümlesi bulunmalıdır. Bu cümle, paragrafın ana fikrini veya konusunu tanıtır. Giriş cümlesi, kendisinden önce başka bir cümlenin gelmesini gerektiren bir ifade içermemelidir. Yani, giriş cümlesi bağımsız olmalı ve önceden başka bir bilgiye ihtiyaç duymamalıdır. Örneğin, “bu nedenle,” “fakat,” “ama” gibi ifadeler genellikle giriş cümlesinde bulunmamalıdır.
2. Cümlelerin Bağlantısı: Cümleler arasında mantıklı bir geçiş olmalıdır. Paragrafın ana fikri ve destekleyici cümlelerin sıralaması, paragrafın düşünce akışını ve dil bütünlüğünü korumalıdır.
3. Giriş ve Sonuç Cümleleri: Paragrafların genellikle bir giriş cümlesi ve bir sonuç cümlesi bulunur. Sonuç cümlesi, genellikle ana fikri özetler ve paragrafı tamamlar.
4. Yapısal Özellikler: Paragrafın tümdengelim (genelden özele) veya tümevarım (öelden genele) yapısında olup olmadığını göz önünde bulundurun. Bu yapı, cümlelerin sıralamasında önemli bir rol oynar.
5. Bağlayıcı Bağlaçlar: “Ama,” “fakat,” “çünkü,” gibi bağlaçların bulunduğu yerlerde cümlelerin uyumuna dikkat edilmelidir. Bu bağlaçlar, cümleler arasındaki ilişkiyi gösterir.

Örnek 1:

I. Kehribar, milyonlarca yıl boyunca bir ağacın reçinesinin katılaşmasıyla oluşur.

II. Bu malzemenin sadece iki ülkede bulunması ve gelecekte artık kalmayacağını düşünerek, bu reçinenin yurt dışına çıkarılması yasaklanmıştır.

III. Bu kıymetli reçinenin, sarılık, guatr ve stres gibi birçok hastalığa önemli ölçüde fayda sağladığı belirtilir.

IV. Doktorlar, guatr hastalarına kehribar kolyesi takmalarını önermektedir.

V. Kehribarın bu kadar uzun süre oluşmuş olması, onun fiyatını oldukça yüksek yapar.

Cümlelerin mantıklı bir bütün oluşturması için doğru sıralama şu şekildedir:

I, V, III, IV, II

Bu sıralama doğrultusunda, “D” seçeneği, yani II ile V’in yer değiştirmesi gerektiği görülür.

Örnek 2:

I. Memleketine hizmet edebilmek için ileride öğretmen olmayı hayal ediyordu.

II. İyi bir öğretmenin öncelikle iyi bir okuyucu olması gerektiğini düşünerek çevredeki tüm kütüphaneleri araştırmaya başladı.

III. Sınavı kazandıktan sonra, öğretmen olarak atanacağı okula gidip kaydoldu.

IV. Bu kütüphanelerden her hafta bir iki kitap alarak okumaya başladığında, anlama ve anlatma becerilerinin her geçen gün daha da geliştiğini fark etti.

V. Nihayetinde, iyi bir öğretmen olarak tüm hayallerini gerçekleştirdi.

Bu cümlelerin anlamlı bir bütün oluşturması için doğru sıralama şu şekildedir:

I, II, IV, III, V

Bu sıralama doğrultusunda, “B” seçeneği, yani II ile III’ün yer değiştirmesi gerektiği sonucuna varılır.

Bu yöntemlerle, cümlelerin doğru sıralanması ve anlamlı bir bütün oluşturulması sağlanabilir. Her zaman cümlelerin mantıklı bir geçiş sağlayıp sağlamadığını kontrol etmek önemlidir.

 

 

14. Paragraf Cümlelerini Sıralama

Paragrafların düşünce akışını doğru bir şekilde anlamak, metindeki cümlelerin yerlerini belirlemek için önemlidir. Paragrafın her bir cümlesi, belirli bir düşünce sıralamasına sahip olabilir ve bu sıralama dil bilgisi ve düşünce bütünlüğü açısından uyumlu olmalıdır. Paragraflardaki genel anlamı ifade eden cümleler genellikle paragrafın başında veya sonunda yer alır; bu cümleler, genellikle paragrafin ana fikrini ortaya koyan cümlelerdir.

Örnek:

I. Evet, İzmit ve Bursa gibi büyük sanayi şehirlerini ve körfezdeki dev fabrikaları hatırlatan bir görüntü bu.

II. Sabaha karşı şehre girerken yolun solunda sis, duman ve alevler içindeki Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın silo şeklindeki dev bacaları hafızalarımızı yokluyor.

III. Gece yollara düşüyoruz, sabahın erken saatlerinde Safranbolu’dayız.

IV. Yolda birkaç dakika seyrettiğimiz bu devasa fabrikayı geçtikten sonra Karabük şehir merkezine giriyoruz.

V. Yalnız Safranbolu’dan önce Karabük’ten kısaca bahsetmek istiyorum.

Yukarıdaki cümleler anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde sıralandığında hangisi baştan üçüncü olur?

A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

ÇÖZÜM: Paragrafın doğru bir şekilde sıralanabilmesi için, cümlelerin mantıklı bir sıralama oluşturması gerekir. Bu durumda doğru sıralama şu şekildedir:

1. Gece yollara düşüyoruz, sabahın erken saatlerinde Safranbolu’dayız. (III)
2. Yalnız Safranbolu’dan önce Karabük’ten kısaca bahsetmek istiyorum. (V)
3. Sabaha karşı şehre girerken yolun solunda sis, duman ve alevler içindeki Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın silo şeklindeki dev bacaları hafızalarımızı yokluyor. (II)
4. Evet, İzmit ve Bursa gibi büyük sanayi şehirlerini ve körfezdeki dev fabrikaları hatırlatan bir görüntü bu. (I)
5. Yolda birkaç dakika seyrettiğimiz bu devasa fabrikayı geçtikten sonra Karabük şehir merkezine giriyoruz. (IV)

Bu sıralamaya göre, baştan üçüncü cümle II numaralı cümle olur. Bu da “B” seçeneğine karşılık gelir.

15. Paragrafın Şifreleri ve Paragraf Sorularını Çözme Teknikleri

1. Soru Önce Okunmalı: Paragraf sorularında ilk olarak sorunun kendisi okunmalıdır. Sorunun olduğu bölüm koyu yazılmıştır. Sorunun okunmadan paragrafın okunması, zaman kaybına neden olabilir. Sorunun kökünü anlamadan, paragrafı birkaç kez okuma gerekliliği ortaya çıkabilir.
2. Paragrafın Yapısı ve Bakış Açısı: Paragrafta yapı ve bakış açısı hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir. Giriş cümlesi genellikle anahtar cümledir ve giriş cümlesinin anlaşılması, paragraf sorularını doğru bir şekilde çözmeyi kolaylaştırır. Ayrıca, “ana fikir” ve “yardımcı fikir” kavramlarını da iyi bilmek gerekir.
3. Anahtar Kelimeler: Paragraf okunurken önemli görülen kelime ve ifadelerin altını çizmek faydalı olacaktır. Paragraflarda belirli anahtar kelimeler ve bakış açıları bulunur.
4. Gözle Hızlı Okuma: Paragrafları dudaklarımızla değil, gözlerimizle ve mümkün olduğunca hızlı bir şekilde okumalıyız. Bu yöntem, zihnin metni daha çabuk algılamasını sağlar.
5. Dikkat Dağıtıcı Faktörlerden Kaçınma: Okuma sırasında su içme, parmak çıtlatma, diz sallama gibi dikkat dağıtıcı hareketlerden kaçınılmalıdır. Beynin aynı anda iki şeye yoğunlaşması dikkat dağınıklığına yol açabilir.
6. Soru Kökleri Üzerinde Dikkat: Paragraf sorularında, özellikle yardımcı düşüncelerle ilgili sorularda olumsuz soru köklerine dikkat etmek gerekir. Olumsuzluk ekleri (“-me”, “-ma”) içeren sorular doğru bir şekilde okunmalıdır.
7. Cevaplar Paragraftan Gelir: Paragraf sorularının cevapları genellikle paragrafın içindedir. Bu nedenle, en kolay sorular da genellikle paragraf sorularıdır. Paragraflar genellikle olay ağırlıklı olduğundan, anlamak genellikle daha kolaydır.
8. Sözlük Kullanımı: Anlamını bilmediğimiz kelimeleri ve deyimleri öğrenmek için sözlüğe başvurmalıyız. Türk Dil Kurumunun (TDK) kaynakları en güvenilir olanlarıdır.
9. Bolca Soru Çözme: Paragraf sorularını doğru yapmanın bir yolu da bolca soru çözmektir. Özellikle ÖSS/YGS/LYS/ALES/TYT/AYT sorularını çözmek, sınavlara daha iyi hazırlanmaya yardımcı olabilir.
10. Önyargıları Bir Kenara Bırakma: Paragraf sorularında önyargılar ve kişisel kabuller bir kenara bırakılmalıdır. Paragraf metni nesnel bir veri olarak değerlendirilmelidir. Metnin dışına çıkmadan somut ve objektif bir düşünce yaklaşımı benimsenmelidir.
11. Sürekli Okuma: Paragraf sorularını doğru yapmanın bir diğer yolu da sürekli okuma alışkanlığı edinmektir. İyi bir okuyucu, metni anlamada zorluk çekmez. Okuma alışkanlığı kazanmak, sınavlarda daha başarılı olmayı sağlar.
12. Düzenli Soru Çözümü: Paragraf sorularını düzenli aralıklarla çözmek önemlidir. Süreklilik arz eden bir çalışma, başarıyı artırır.
13. Anahtar Kelimelerle Çalışma: Paragraf sorularında yalnızca anahtar kelimeler veya kelime grupları altı çizilmelidir. Tüm paragrafın altını çizmek, çözüme katkı sağlamayacaktır.
14. Karşıt Düşünceler: Bazı paragraf sorularında karşıt düşünceler içeren cümleler olabilir. Bu tür cümleler genellikle ayrı seçeneklerde bulunur. Diğer seçeneklerden en yakın olanı doğru cevap olabilir.
15. Sınavın İlk Soruları: Eğer sınavda ilk sorular paragraf soruları ise, bunları çözmeden önce bilgi isteyen sorulara yönelmek faydalı olabilir. İlk dakikalardaki konsantrasyon eksikliği, paragraf soruları için dezavantaj oluşturabilir.
16. Kalem Kullanımı: Paragraf soruları çözülürken kurşun kalem dışında kalem kullanmamaya özen gösterilmelidir.
17. İdeal İnsan Tipi: ÖSYM, genellikle paragraflarda ideal bir insan tipini betimler. Bu ideal tip şu özelliklere sahip olabilir:

• Akıl ve bilime önem verir.
• Sömürü ve savaşa karşıdır.
• Batıl inançlara ve hurafelere karşıdır.
• Yenilikçi ve değişimi savunur.
• Düşünce özgürlüğünü destekler.
• Doğanın tahribatına karşı çıkar ve sanayileşmeyi eleştirir.
• Hoşgörülü ve saygılıdır.
• Doğa ile iç içe yaşamayı tercih eder.
• Eğitim ve gelişmeye önem verir.
• Her şeyin merkezine insanı alır.
• Evrenselliği vurgular ve milliyetçilikle dengeler.
• Okuma alışkanlığına sahiptir.
• Müziğin birleştirici gücüne inanır.
• Çocukluk günlerine özlem duyar.
• Sanatın değerini bilir ve destekler.
• Geçmişe bağlılık gösterir ve geleceğini geçmişin izleri üzerine inşa eder.
• Sürekli iyimserdir ve küçük şeylerden mutlu olur.
• Azimli ve kararlıdır; umutsuzluğa kapılmaz.

18. Okuma Alışkanlığı: İyi bir okuyucu olmanın yollarından biri, sürekli okuma alışkanlığı geliştirmektir. Küçük yaşlardan itibaren okuma alışkanlığı edinmek önemlidir. İyi bir okuyucu, metinleri anlamada zorluk çekmez. Hızlı okuma teknikleri kullanmak ve aktif okuma becerilerini geliştirmek, paragraf sorularında başarıyı artırır. Uzun süreli okuma çalışmaları, sınavlarda uzun paragraf soruları için hazırlıklı olmayı sağlar.