Nefes Türü Özellikleri ve Örnekleri

Nefes, özellikle Bektaşi şairlerinin lirik duygularını dile getirdikleri şiir türüne verilen addır. Bu şiirlerde, derin bir vahdet-i vücut felsefesi, yani Tanrı’nın varlığının her şeyde olduğu inancı işlenir. Alevi-Bektaşi tarikatının ilkeleri ve kuralları da nefeslerde yer bulur. Ayrıca, Hz. Muhammed ve Hz. Ali’yi öven şiirler bu türün önemli bir parçasıdır.

Nefes Türünün Başlıca Özellikleri

1. Hece Ölçüsü: Nefesler, hece ölçüsünün 8’li ya da 11’li kalıpları ile yazılır. Yani, her mısra belirli bir sayıda heceyle tamamlanır.
2. Aruz Ölçüsü: Nadiren de olsa aruz ölçüsüyle yazılmış nefeslere rastlanır. Ancak bu türde aruz ölçüsü kullanımı yaygın değildir.
3. Dil ve Üslup: Nefesler, sade ve anlaşılır bir Türkçe ile kaleme alınır. Şiirlerde kalenderane ve alaycı bir üslup benimsenir, yer yer nükteli söyleyişler kullanılır. Bu, nefeslerin okuyanı düşündürmek kadar güldürme özelliğine de sahip olduğunu gösterir.
4. Nazım Biçimi: Nefeslerde genellikle dörtlük biçimi kullanılır. Şiirlerdeki dörtlük sayısı genellikle 3 ile 8 arasında değişiklik gösterir. Bu sayede şiirler, kısa ve öz bir yapıya sahiptir.
5. Biçim ve Muhteva: Nefes türü, biçim açısından koşma nazım şekline benzer; içerik olarak ise ilahi türüne yakınlık gösterir. Her iki türde de derin bir manevi boyut ve dini ögeler baskındır.
6. Öncü Şairler: Pir Sultan Abdal ve Kaygusuz Abdal, nefes türünün en büyük ustaları olarak kabul edilir. Onların eserleri, nefes türünün en güzel örneklerini oluşturmaktadır.

Nefesler, hem dini ve tasavvufi öğretileri aktarması hem de halk diliyle derin duyguları yansıtması açısından büyük önem taşır.

 

 

 

Nefes Türü ile İlgili Örnekler

Örnek 1

EŞREFOĞLU AL HABERİ

Eşrefoğlu al haberi
Bahçe biziz bağ bizdedir
Biz de mevlanın kuluyuz
Yetmiş iki dil bizdedir

Erlik midir eri yormak
Irak yoldan haber sormak
Cennetteki ol dört ırmak
Coşkun akan sel bizdedir

Âdem vardır cismi semiz
Abdes alır olmaz temiz
Halkı dahleylemek nemiz
Bilcümle vebal bizdedir

Biz erenler gerçeğiyiz
Has bahçenin çiçeğiyiz
Hacı Bektaş köçeğiyiz
Edep erkân yol bizdedir

Kuldur Hasan Dede’m kuldur
Manayı söyleyen dildir
Elif hakka doğru yoldur
Cim ararsan dal bizdedir

Hasan Dede

Örnek 2

DEMEDİM Mİ?

Güzel âşık cevrimizi,

Çekemezsin demedim mi?

Bu birr rıza lokmasıdır,

Yiyemezsin demedim mi?

Yemeyenler kalır naçar,

Gözlerinden kanlar saçar.

Bu birr demdir, gelir geçer,

Duyamazsın demedim mi?

Bak şu aşıkın haline,

Ne gelse söyler diline.

Can ü başı Hakk yoluna,

Koyamazsın demedim mi?

Âşıklar harabat olur,

Hakk yanında hürmet bulur.

Muhabbet baldan tatlı olur,

Doyamazsın demedim mi?

Girelim Ali serine,

Çıkalım meydan yerine.

Küfrümüz iman yerine,

Sayamazsın demedim mi?

Dervişlik ulu dernektir,

Görene büyük örnektir.

Yensiz yakasız gömlektir,

Giyemezsin demedim mi?

Pir Sultan, Ali şahımız,

Hakk’a ulaşır ahımız.

On iki imam katarımız,

Uyamazsın demedim mi?

Pir Sultan Abdal