Müseddes Nedir?
Müseddes, Türk edebiyatında özgün bir nazım şeklidir ve iki temel türde karşımıza çıkar. Eğer son bir veya iki dize her bentte tekrarlanıyorsa, bu tür mütekerrir müseddes olarak adlandırılır. Sadece kafiye yönünden ilk bentle benzerlik gösterenler ise müzdeviç müseddes olarak tanımlanır.
Müseddes Nazım Şeklinin Özellikleri
Müseddesler, çeşitli konularda yazılabilen eserlardır. Bu eserlerin uzunlukları genellikle beş ile sekiz bent arasında değişiklik gösterir. Uyak düzeni ise şu şekildedir: “aaaaaa / bbbba / cccca / ddddda”.
Bu nazım biçimi, her ne kadar geniş bir konu yelpazesine sahip olsa da, özellikle tasavvufi ve felsefi temalar üzerinde yoğunlaşır. Genel olarak, musammat türleri arasında yer alır ve murabba ile muhammes nazım şekillerinden sonra Türk edebiyatında en çok kullanılan musammat biçimidir.
Bazı müseddeslerde, beşinci ve altıncı mısraların birlikte tekrar edildiğini veya uyak açısından benzerlik taşıdığını görmek mümkündür. Müseddesler, mütekerrir ve müzdeviç olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
Edebiyattaki Önemi
Müseddes, edebi dilin derinliklerini ve şairlerin yaratıcı potansiyelini yansıtan özel bir nazım biçimidir. Duyguların ve düşüncelerin etkileyici bir şekilde ifade edilmesini sağlayan bu tür, okuyucuya estetik bir deneyim sunmanın yanı sıra, edebiyatımızda önemli bir yer tutmaktadır. Şiirin özündeki derinlikleri keşfetmek için müseddes, benzersiz bir kapı aralamaktadır.
Müseddes Nazım Şekli ile İlgili Örnekler
Örnek 1
Firâşım seng-i hârâ pûşişim şevk-ı kıtad
olsun
Yerim beytü’l-hazen kârım figân-ı girye-zâd
olsun
Ten-i mecrûhuma ta’n-ı adû zahm-ı ziyâd
olsun
Edenler gönlümü âzürde mesrûrü’l-fuâd
olsun
Yıkanlar hâtır-ı nâ-şâdımı yâ Rabbi şâd
olsun
Benimçün nâ-murâd olsun diyenler ber-murâd olsun
…
Ne mümkündür bula ey Nâilî hükm-i kazâ tağyîr
Bozulmak mümteni’dir ser-nüvist-i hâme-i
takdir
Bu ma’nâda derûn-şâdım ki birr dem etmeyip
te’hîr
Edip ser-tîz ü bürrân tîşe-i âzârı
bî-taksîr
Yıkanlar hâtır-ı nâ-şâdımı yâ Rabbi şâd
olsun
Benimçün nâ-murâd olsun diyenler ber-murâd
olsun
Nailî
Örnek 2
Muhabbet ehline yârun cefâsı
imtihânıdur
Ölümlü âşıka
cevr okları devlet nişânıdur
Bana Yahyâ gibi
ölmek hayât-ı câvidânîdür
Bekâ bilme fenâ
âyînesini cümle fânidür
Begüm hayr işi
te’hîr etme billahi zamânıdur
Beni öldür
vücûdumdan ne nâm u ne nişân olsun
Yahyâ Bey
Örnek
3
Gam-ı hicrimle
genc-i aşk miskiyyü’l-hıtâm olsun
Nigîn-i la’lüni
yâd etmeyen âlemde nâm olsun
Dile câm-ı emel
enduh u mihnetsüz harâm olsun
Gamun
eksilmesün peymâne-i ömrüm tamâm olsun
Beni mahrum-ı
vasl eden mest-i müdâm olsun
Dil-i
mecrûhumun kanın içenler şâdgâm olsun
Nedim