Muhammes, “beşli” anlamına gelen bir nazım biçimidir. Bu tür, hemen her konuda yazılabilmesine rağmen, özellikle felsefi düşünceler, aşk, sevgili ve özlem gibi temalar sıkça işlenmektedir.
Muhammesin Yapısı ve Kuralları
Bir muhammesin ilk beşliğindeki son dize, aynı bentteki diğer dört dizeyle uyumlu olma zorunluluğuna sahip değildir. Muhammeslerdeki beşlik sayısı belirli bir kurala bağlı değildir.
İlk bentteki beş dize birbirine uyumlu olurken, sonraki bentlerin son bir veya iki dizesi, ilk bentle uyum sağlamak durumundadır. Eğer bu son bir veya iki dize her bentin sonunda tekrarlanıyorsa, bu tür “muhammes-i mütekerrir” olarak adlandırılır. İlk bentle sadece uyak açısından örtüşen muhammesler ise “muhammes-i müzdeviç” ismiyle anılmaktadır.
Muhammes Nazım Şeklinin Özellikleri
Dizelerin Yapısı: Her muhammes beş dizeden oluşur.
Bölümleme: Muhammes, bentler aracılığıyla oluşturulmuş bir nazım biçimidir.
Kullanım Sıklığı: Türk edebiyatında, murabbalar gibi, sıklıkla kullanılan musammatlar arasında yer alır.
Ölçü: Aruz ölçüsü ile yazılmaktadır.
Bent Sayısı: Her bent beş dizeden oluşur ve en az dört, en fazla yedi bentten oluşabilir. Nadiren 12-13 bente kadar uzayan muhammesler de bulunmaktadır.
Nakarat Kullanımı: 4. ve 5. dizeler, nakarat olarak tekrar edilebilir.
Mahlas Kullanımı: Son bentte şairler, mahlaslarını belirtir.
Deneysel Kullanım: Divan şiirinde neredeyse her şairin denediği bir türdür.
Muhammesin Öne Çıkan İsimleri
Muhammes nazım biçimi ile en çok eser veren şair, Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman) olarak bilinmektedir.
*****************
Muhammes: Beşliklerin Dansı
Beşliklerin Ritmiyle Söylenen Şiirler
Muhammes, Türk edebiyatında sıkça kullanılan ve beş dizeden oluşan bentlerden meydana gelen bir nazım biçimidir. Adını, Arapça’da “beş” anlamına gelen “hamse” kelimesinden alır. Bu beş dizelik yapısı, muhammeslere özgün bir ritim ve akıcılık kazandırır.
Konuların Genişliği
Muhammesler, hemen hemen her konuda yazılabilir. Felsefi derinliklerden aşka, özlemden hayata kadar birçok farklı tema, bu şiir türünde işlenir. Özellikle Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman) gibi şairler, muhammesleri sıklıkla tercih ederek bu türün gelişimine önemli katkılar sağlamışlardır.
Uyak Düzeni ve Yapısal Özellikler
Beş Dizelik Bentler: Muhammesler, beş dizeden oluşan bentlerden oluşur. Bu bentlerin sayısı genellikle dört ile yedi arasında değişir, ancak daha uzun muhammeslere de rastlanabilir.
Uyak Çeşitliliği: Muhammeslerde uyak düzeni oldukça esnektir. İlk beşliğin son dizesi, diğer dört dizeyle uyaklı olmak zorunda değildir. Sonraki beşliklerde ise genellikle ilk beşliğin son dizesi veya son iki dizesi tekrarlanır.
Mütekerrir ve Müzdeviç Muhammes: Son dizeleri tekrarlanan muhammeslere “mütekerrir”, sadece uyak olarak tekrarlananlara ise “müzdeviç” muhammes denir.
Aruz Ölçüsü: Muhammesler, klasik Türk şiirinde yaygın olarak kullanılan aruz ölçüsüyle yazılır.
Mahlas: Şairler, muhammeslerin son bentinde genellikle mahlaslarını (takma adlarını) yazarak şiirlerine imza atarlar.
Divan Edebiyatında Muhammesin Yeri
Muhammes, divan edebiyatının en sevilen ve sık kullanılan nazım türlerinden biri olmuştur. Şairler, muhammesler aracılığıyla hem düşüncelerini ifade etmiş hem de estetik kaygılarını ortaya koymuşlardır. Özellikle aşk, tasavvuf ve felsefe gibi konular, muhammeslerde sıklıkla işlenen temalar arasında yer alır.
Neden Muhammes?
Esneklik: Konu ve biçim bakımından oldukça esnek bir tür olması, şairlere geniş bir ifade alanı sunar.
Duygusallık: Beş dizelik yapısı ve aruz ölçüsü sayesinde şiire duygusal bir derinlik katar.
Felsefi İfade: Soyut kavramları somutlaştırmak ve derin düşünceleri ifade etmek için ideal bir araçtır.
Muhammes, Türk edebiyatının zenginliğini yansıtan önemli bir nazım biçimidir. Beş dizelik yapısı, farklı uyak düzenleri ve geniş konu yelpazesi ile şairlere birçok imkan sunar. Muhammesler, hem edebiyat tarihine ışık tutar hem de günümüzde hala okunup incelenen değerli eserlerdir.
Web sitemizde size en iyi deneyimi sunabilmemiz için çerezleri kullanıyoruz. Bu siteyi kullanmaya devam ederseniz, bunu kabul ettiğinizi varsayarız.TamamHayırGizlilik politikası
