Mektup

Mektup, bir kişi ya da kuruma belirli bir isteği iletmek amacıyla yazılan özel ve resmi haberleşme yazısıdır. Mektup türünün tarihi, yazının icat edildiği zamana kadar uzanır ve en eski örnekleri Mısır firavunları ile Hititlere aittir.

Mektup Türünün Özellikleri

• Kelime Kökeni: Türkçeye Arapçadan geçmiştir.
• Yazım Biçimi: Mektup, düzyazı biçiminde kaleme alınır ve silinmez kalemle yazılması tercih edilir.
• Tarih ve Yer Bilgisi: Mektupların sağ üst köşesine tarih, yanında yazıldığı yerin adı eklenir. Sağ alt köşede yazarın adı ve soyadı, sol alt köşede ise adres belirtilir.
• Hitap: Mektuplar, hitap ile başlar ve bu hitap, alıcının yaşı, yakınlık derecesi ve kültürel düzeyine göre belirlenir.
• Giriş ve Amaç Bölümü: Hitap kısmından sonra giriş ve mektubun yazılış sebebi açıklanır.
• Kapanış: Mektuplar, sevgi ve esenlik ifadeleriyle sona erer.
• Çeşitli Türler: Mektuplar, içeriğine ve yazım üslubuna göre özel mektup, iş mektubu, resmi mektup ve edebi mektup olarak dört ana kategoriye ayrılır.

Özel Mektup

Özel mektuplar, birbirlerinden uzakta bulunan akraba veya arkadaşların iletişim kurmak amacıyla yazdıkları, sadece yazan ve okuyan kişiyi ilgilendiren yazılardır. Özel mektupların başlıca özellikleri:

• Çeşitli Konular: Her türlü konu hakkında yazılabilir; daha çok güncel konular tercih edilir.
• İçtenlik ve Samimiyet: Anlatımda içtenlik, mektubun etkisini artıran önemli bir unsurdur.
• İsteğe Bağlı Yazım: Yazılışları tamamen isteğe bağlıdır ve yalnızca yazar ile okuyucuyu kapsar.
• Alt Türler: Aile mektupları, özür mektupları, taziye mektupları, davet mektupları ve teşekkür mektupları gibi türlere ayrılır.
• Edebi Mektuplar: Sanatçılar ve edebiyatçılar tarafından yazılan, genel konular üzerine düşüncelerin paylaşıldığı mektuplardır.

İş Mektubu

İş mektubu, özel kişiler ile ticari kurumlar arasında alım-satım gibi işlemlerle ilgili yazılan resmi mektuplardır. Bu tür mektupların temel özellikleri:

• Kurumlar Arası İletişim: İş mektupları, bireyler ile kurumlar veya kurumlar arasında yazılır.
• Çeşitli Başlıklar: Sipariş, satış, şikâyet, tavsiye, alacak ve başvuru mektubu gibi kategorilere ayrılır.
• Dilekçe Kullanımı: İş mektuplarının en yaygın şekli dilekçe olarak adlandırılır.
• Resmi Hitap: Ciddiyet gerektirir; resmi bir hitapla başlar.
• Açıklık ve Yalınlık: Mektubun amacı net bir şekilde ifade edilmeli, açık ve yalın bir anlatım tercih edilmelidir.
• Kullanım Şekli: İş mektupları genellikle antetli kağıtlarla yazılır ve noktalama ile imla açısından kusursuz olmalıdır.
• Son Kısım: Sağ alt köşeye imza atılır ve ekler varsa bu bölümde belirtilir.

Resmi Mektup

Resmi kurumlar arasında veya vatandaşların resmi kuruma yazdığı yazılara resmi mektup denir. Bu tür mektupların özellikleri şunlardır:

• Ciddiyet: Resmi mektuplarda ciddi ve saygılı bir üslup kullanılır.
• Özel İsteklerin Olmaması: Konu dışında kişisel bilgiler yer almaz.
• Yönetmeliklere Uygun Yazım: Yazım şekli, resmi kurallar ve genelgelerle belirlenir.
• Açık ve Anlaşılır Dil: Anlatım, samimiyetten uzak, açık ve net olmalıdır.
• Yazım Biçimi: Genellikle daktilo veya bilgisayar ile yazılır, mümkün olmayan durumlarda silinmeyen kalem kullanılır.
• Yazım Bölümleri: Resmi mektuplar başlık, metin ve sonuç bölümü şeklinde üç kısma ayrılır.
• Son Kısım: “Arz ederim” veya “rica ederim” şeklinde kapanış yapılır.

Edebi Mektup

Sanat, düşünce ve felsefe konularında görüşlerin paylaşıldığı mektuplara edebi mektup denir. Bu tür mektupların özellikleri:

• Dönemin İzleri: Mektuplar, yazıldığı dönemin edebiyat ve düşünce hareketleri hakkında bilgiler içerir.
• Fikir Paylaşımı: Yazarlar, sanat olaylarını ve düşüncelerini mektuplar aracılığıyla aktarır.
• Sanatsal Amaç: Edebi mektuplar, sanat için yazılan metinlerdir ve genellikle yayınlanır.
• Herkese Açıklık: Duygu ve düşünceler, belirli bir kişiye hitaben yazılmasına rağmen, daha geniş bir kitleye ulaştırılma amacı taşır.
• Örnekler: Cahit Sıtkı Tarancı’nın “Ziya’ya Mektuplar” ve Nazım Hikmet’in “Kemal Tahir’e Hapishaneden Mektuplar” gibi eserler edebi mektup örnekleridir.

Dünya Edebiyatında Mektup

Mektup türünün ilk örnekleri Yunan edebiyatında görülmüş, daha sonra Latin edebiyatında gelişim göstermiştir. Fransa, mektup edebiyatında öncü bir rol üstlenmiştir. 18. yüzyılda Voltaire, Rousseau ve Balzac gibi yazarlar, bu alanda önemli eserler vermişlerdir. Goethe’nin “Genç Werther’in Acıları”, Balzac’ın “Vadideki Zambak”, Dostoyevski’nin “İnsancıklar”, Rousseau’nun “Nouvelle Heloise” gibi eserler, dünya edebiyatında mektup türünde dikkat çeken yapıtlar arasında yer alır.

Türk Edebiyatında Mektup

Türk edebiyatında mektup türünün kökeni oldukça eskidir; bu türün en eski örneklerinden biri “Münşeat” olarak bilinir. Fuzuli’nin “Şikâyetname” eseri, Türk edebiyatında mektup türünün ilk örneği kabul edilir.

Tanzimat Dönemi’nden sonra mektup türü önem kazanmaya başlamıştır. Akif Paşa, Namık Kemal, Abdulhak Hamit Tarhan ve Muallim Naci, bu dönemde mektup türü ile öne çıkan önemli şahsiyetlerdir.

Edebiyatımızda mektuplardan oluşan romanlar arasında “Handan” (Halide Edip Adıvar), “Mutallaka” (Hüseyin Rahmi Gürpınar) ve “Bir Kadın Düşmanı” (Reşat Nuri Güntekin) bulunmaktadır. “Hac Yolunda” ve “Avrupa Mektupları” (Cenap Şahabettin) gibi eserler de mektuplardan oluşan gezi yazılarıdır.

Cahit Sıtkı Tarancı’nın “Ziya’ya Mektuplar”, Nazım Hikmet’in “Kemal Tahir’e Hapishaneden Mektuplar”, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Mektuplar” adlı eserleri Cumhuriyet Dönemi’nde önemli mektup eserleri arasında yer alır.

Mektup türü, Türk edebiyatında hem kişisel hem de toplumsal düşüncelerin aktarımında önemli bir araç olarak varlığını sürdürmektedir.