Kesme İşareti ( ‘ )

Kesme İşaretinin Kullanımı

Kesme İşareti ( ‘ ), Türkçede özel adlara, sayılara, kısaltmalara ve bazı eklemelere gelen ekleri ayırmak amacıyla kullanılır. Ayrıca, kesme işareti seslerin düşmesini belirtmek ve bazı dil yapılarındaki özel durumları vurgulamak için de kullanılır. İşte kesme işaretinin Türkçede kullanımına dair detaylı açıklamalar:

1. Özel Adlara Getirilen Ekler: Türkçede, özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır. Bu kural, kişi adları, yer adları ve özel kurum adlarına eklenen eklerde de geçerlidir.

   Örnekler:

   • Atatürk’ün hayatı boyunca gerçekleştirdiği devrimler Türk milletine yol gösterici olmuştur.
   • İstiklal Marşı’nı herkes coşkuyla söyledi.
   • Resmi Gazete’de yeni kanunlar yayımlandı.
   • Nazım Hikmet’tir bu dizelerin sahibi.
2. Yer Bildiren Özel İsimlerde Kısaltmalı Söyleyiş: Eğer yer bildiren bir özel isim kısaltmalı bir söyleyişe tabi tutuluyorsa, bu durumda ekten önce kesme işareti kullanılır.

   Örnekler:

   • Hisar’dan (Rumeli Hisarı’ndan) görkemli bir manzara izlenebilir.
   • Köşk’ten (Çankaya Köşkü’nden) halkı selamladı.
3. Yay Ayraç İçindeki Açıklamalar: Özel adlar için yay ayraç içinde açıklama yapıldığında, kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır.

   Örnekler:

   • Orhan Pamuk’un (yazar) son kitabı büyük ilgi gördü.
   • Ziya Gökalp’in (düşünür) eserleri Türk milliyetçiliği için önemlidir.
4. 3. Tekil Kişi İyelik Eki Alan Özel Adlar: Özel adlara 3. tekil kişi iyelik eki dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde, kesme işareti kullanılmaz.

   Örnekler:

   • Van Gölü’nün manzarası etkileyicidir, ancak Van Gölümüzün temizliği de çok önemlidir.
   • Taksim Meydanı’nda kalabalık toplanmıştı, ama Taksim Meydanımızdaki etkinlik daha ilgi çekiciydi.
5. Kurum, Kuruluş, Kurul ve İş Yeri Adlarına Gelen Ekler: Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

   Örnekler:

   • Türk Dil Kurumuna teşekkür mektubu gönderildi.
   • İstanbul Üniversitesi’nden yeni bir araştırma yayımlandı.
   • Cumhuriyet Gazetesine abone olundu.
6. Yapım Ekleri ve Diğer Ekler: Özel adlara getirilen yapım ekleri ve yapım ekinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

   Örnekler:

   • Türkçenin zenginliği herkesçe kabul edilir.
   • İstanbullu gençlerin buluştuğu bir etkinlik düzenlendi.
   • Müslümanlığın temel ilkeleri sadelik ve doğruluk üzerine kuruludur.
7. Çokluk Eki ve Diğer Ekler: Özel adlara gelen çokluk ekleri ve çokluk ekinden sonra eklenen diğer ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

   Örnekler:

   • Türkler dünyanın dört bir yanında tanınan bir millet olmuştur.
   • Müslümanların birliği ve beraberliği tüm dünyada önemlidir.
8. Ünsüz Yumuşaması Durumu: Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden biri bulunan özel adlara, ünlüyle başlayan ek getirildiğinde kesme işaretine rağmen son ses yumuşatılarak söylenir.

   Örnekler:

   • Yazılışı: Konya’dan — Okunuşu: Konyadan
   • Yazılışı: Ahmet’i — Okunuşu: Ahmedi
9. Zamir “o”: “O” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

   Örnek: Dün sahilde tek başına yürüyordu onu gördüm. Düşünceli bir hali vardı.

10. Saygı ve Unvan Sözcüklerine Gelen Ekler: Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine ekler geldiğinde bu ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır.

Örnekler:

• Ahmet Bey’e teşekkürlerini sundu.
• Ayşe Hanım’dan yeni haberler geldi.

11. Kısaltmalara Gelen Ekler: Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır.

Örnekler:

• TBMM’nin kararları ülke için çok önemlidir.
• THY’den biletimi aldım.
• TV’de yeni bir dizi başlıyor.

12. Sayılara Gelen Ekler: Sayılara getirilen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır.

Örnekler:

• 2000’de mezun oldum.
• 5’inci katta oturuyoruz.
• 657’ye tabi olarak çalışıyor.

13. Belirli Tarih ve Günlere Gelen Ekler: Belirli bir tarih veya gün bildiren ay ve gün adlarına gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır.

Örnekler:

• 29 Ekim’de büyük bir tören düzenlenecek.
• 8 Mart’ın anlamı dünya genelinde kutlanmaktadır.

14. Ses Düşmelerini Göstermek: Türkçede, seslerin ölçü veya söyleyiş gereği düştüğü durumlarda kesme işareti kullanılır.

Örnekler:

• Bir ok attım karlı dağın ardına, düştü m’ola sevdiğimin yurduna. (Karacaoğlan)
• Güzelliğin on par’etmez, bu bendeki aşk olmasa. (Âşık Veysel)

15. Ek veya Harften Sonra Gelen Ekleri Ayırma: Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır.

Örnekler:

• Türkçede -lik’le türetilmiş kelimeler çok yaygındır.
• Kitaplar a’dan z’ye kadar incelendi.

Bu kurallar ve örneklerle kesme işaretinin işlevi daha da belirgin hale gelmiş olur. Hem yazım hatalarını önlemek hem de dilin doğru ve etkili kullanımını sağlamak açısından kesme işaretinin kullanımına dikkat edilmelidir.