Kelimelerin Yanlış Yerde Bulunmasından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları

Bir sözcüğün cümlede anlamına uygun olmayan bir yerde kullanılması, anlatım bozukluklarına yol açar. Sözcüklerin yanlış yerlerde kullanılması, cümlenin anlamını değiştirebilir ya da yanlış anlaşılmalara neden olabilir. Bu tür anlatım bozukluklarını örneklerle açıklayalım.

Örnekler

1. Bugün çok başım ağrıyor.
   Bu cümlede “çok” sözcüğü yanlış yerde kullanılmıştır. Cümledeki kullanım şekli, sanki bir insanın birden fazla başı varmış gibi bir anlam yaratmıştır. Anlatılmak istenen “ağrının şiddetinin fazla olduğu”dur. Cümledeki bozukluk şu şekilde düzeltilebilir:
   Bugün başım çok ağrıyor.
   Bu şekilde, baş ağrısının şiddeti vurgulanarak anlatım bozukluğu giderilmiştir.
2. İzinsiz inşaata girilmez.
   “İzinsiz” sözcüğü, bu cümlede yanlış yerde kullanıldığı için anlam kaymasına neden olmuştur. “İzinsiz” sıfat ya da zarf göreviyle kullanılabilir, fakat burada inşaata kimin ya da ne zaman girileceği konusunda bir yanlış anlaşılma ortaya çıkmıştır. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
   İnşaata izinsiz girilmez.
   Bu düzenlemeyle, “izinsiz girilme” eylemi doğru bir şekilde ifade edilmiş olur.
3. Geri kalmış ülkemizin bazı şehirlerine öncelik tanınacak.
   Bu cümlede “geri kalmış” söz grubunun yanlış yerde kullanılması, anlatımda bir anlam bozukluğuna yol açmıştır. Geri kalan, ülkenin tamamı değil; ülkenin bazı şehirleridir. Dolayısıyla, bu cümlede şehirlerin geri kalmış olduğunun belirtilmesi gerekir. Cümledeki anlatım bozukluğu şöyle giderilebilir:
   Ülkemizin geri kalmış bazı şehirlerine öncelik tanınacak.
   Bu şekilde, şehirlerin geri kalmış olduğuna vurgu yapılmış ve anlatım bozukluğu ortadan kaldırılmıştır.
4. Eski içişleri bakanı vefat etmiş.
   “Eski” sözcüğü cümlede yanlış yerde kullanılmıştır. İçişleri bakanının eskisi ve yenisi olabilir, ancak “içişleri”nin eski ya da yeni olması mümkün değildir. Bu nedenle, sözcük yerinde kullanılmalıdır. Cümledeki bozukluk şu şekilde düzeltilir:
   İçişleri eski bakanı vefat etmiş.
   Böylece, eski olanın “bakan” olduğu vurgulanarak anlatım bozukluğu düzeltilmiş olur.
5. Cesetler çok denizde kaldığından çürümüş.
   Cümlede “çok” zarfı yanlış yerde kullanılmıştır. Burada “çok deniz” ifadesi kullanılarak anlamsız bir cümle oluşturulmuştur. Oysa anlatılmak istenen cesetlerin uzun süre denizde kalmış olmasıdır. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
   Cesetler denizde çok kaldığından çürümüş.
   Bu şekilde, cesetlerin denizde uzun süre kalmış olduğu ifade edilerek anlatım bozukluğu düzeltilmiştir.
6. Ağrısız kulak delinir.
   “Ağrısız” sözcüğü cümlede yanlış yerde kullanılmıştır. Bu haliyle cümle, kulağı ağrımayan kişilerin kulaklarının delindiği anlamını taşımaktadır. Oysa amaçlanan, delme işleminin ağrı olmadan gerçekleştiğidir. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde düzeltilebilir:
   Kulak ağrısız delinir.
   Böylece, kulağın delinirken ağrı hissettirmediği anlatılarak bozukluk giderilmiş olur.
7. Okuldaki öğrencilerin bütün adlarını ezbere bilirdi.
   “Bütün” sözcüğünün yanlış yerde kullanılması, cümlede anlam kaymasına yol açmıştır. Cümlede anlatılmak istenen, öğrencilerin hepsinin adlarının bilindiğidir, ama burada adların çok olduğu anlamı çıkmaktadır. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde düzeltilebilir:
   Okuldaki bütün öğrencilerin adlarını ezbere bilirdi.
   Bu şekilde, öğrencilerin hepsinin adlarının bilindiği net bir şekilde ifade edilmiştir.
8. Ahmet üç gün içinde petrol üreten ülkeleri ziyaret edecek.
   Petrol üretmek, zaman gerektiren bir süreçtir ve birkaç gün içinde tamamlanamaz. Bu nedenle, “üç gün” ifadesi yanlış yerde kullanılmıştır. Burada kastedilen şey, Ahmet’in üç gün içerisinde bu ülkeleri ziyaret edecek olmasıdır. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde düzeltilebilir:
   Ahmet petrol üreten ülkeleri üç gün içinde ziyaret edecek.
   Bu düzenleme ile cümlenin anlamı netleşir ve anlatım bozukluğu ortadan kalkar.
9. Okulu bitirince doktor olarak doğduğu kasabada çalışmaya başlamış.
   Hiç kimse meslek unvanı ile doğmaz. İnsanlar, eğitimlerini tamamladıktan sonra bu unvanları kazanırlar. Cümlede “doktor olarak” ifadesi yanlış yerde kullanılmıştır. Anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
   Okulu bitirince doğduğu kasabada doktor olarak çalışmaya başlamış.
   Bu düzenlemeyle, doktor unvanının okul bittikten sonra kazanıldığı ifade edilerek anlatım bozukluğu düzeltilmiştir.
10. Mehmet her yolda kalan insana yardım ederdi.
    “Her” sözcüğünün yanlış yerde kullanılması, cümlenin anlamında kaymaya yol açmıştır. Bu haliyle, birden fazla yolun kastedildiği anlamı ortaya çıkmaktadır. Oysa cümlede vurgulanmak istenen, yolda kalan kişilere yardım edilmesidir. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
    Mehmet yolda kalan her insana yardım ederdi.
    Böylece, yolda kalan insanlara yardım edildiği ifade edilerek anlatım bozukluğu düzeltilmiştir.
11. Ekranlar tekrar tekrar ölen kişileri gösteriyordu.
    “Tekrar tekrar” ifadesi cümlede yanlış yerde kullanılmıştır. Cümle bu haliyle, aynı kişinin birden fazla kez öldüğü anlamını taşımaktadır. Ancak burada anlatılmak istenen, ölüm görüntüsünün tekrar tekrar gösterilmesidir. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
    Ekranlar ölen kişileri tekrar tekrar gösteriyordu.
    Bu şekilde, ölüm görüntüsünün tekrarlandığı ifade edilerek anlatım bozukluğu düzeltilmiş olur.