Kâtip Çelebi, asıl adı Mustafa olan önemli bir şahsiyet, 1609 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Hacı Halife ve Hacı Kalfa isimleriyle de tanınan Kâtip Çelebi, ailesinin etkisiyle medrese eğitimine yönelmiş, bu sayede Arapça ve Farsça dillerinde derin bir bilgi sahibi olmuştur. Askerlikteki kâtiplik unvanı nedeniyle “kâtip” olarak anılmaya başlamıştır.
Eğitim ve Erken Yaşam
Eğitimine verdiği önemle dikkat çeken Kâtip Çelebi, gittiği her şehirde yeni kitaplar edinmeyi bir görev kabul etmiştir. Hac farizasını yerine getirdikten sonra, kendisini tamamen ilme adamaya karar vererek İstanbul’a geri dönmüştür. Bu dönemde, yazın hayatına hızla atılarak yirmiyi aşkın eser kaleme almıştır. Özellikle tarih, coğrafya ve bibliyografya alanındaki çalışmalarıyla öne çıkmıştır.
Kâtip Çelebi, 6 Ekim 1657’de İstanbul’da hayata gözlerini yummuştur.
Edebi Kişiliği ve Üslubu
Kâtip Çelebi, 17. yüzyıl Divan nesrinin önemli isimlerinden biri olarak kabul edilir. İlk olarak ordu hizmetinde yer almış, sonrasında tüm zamanını bilime ve yazına adamıştır. Bilime olan katkılarıyla tanınan Kâtip Çelebi, bu alanda ilk yazar ve düşünür olarak anılmaktadır. Tarih, felsefe, coğrafya, tıp, sosyoloji ve bibliyografya gibi çeşitli disiplinlerde eserler vermiştir.
Zengin bir kütüphaneye sahip olduğu bilinen Kâtip Çelebi, mirasını kitaplara yatıran bir kişilik olarak anılmaktadır. Yazım tarzı genellikle didaktik amaçlı nesirler içerir. Üslubu, süsten arınmış ve doğrudan bir anlatıma sahip olup, ilmin ciddiyetini ön plana çıkarmaktadır. Kısa cümlelerle ve özlü bir dille yazmaya özen göstermiş, süslü bir anlatımdan kaçınmıştır.
Kâtip Çelebi’ye asıl ün kazandıran eserleri, İslam dünyasında da büyük bir öneme sahip olan Küşfü’z Zünun ve Cihannüma adlı eserleridir. Bu eserler sayesinde hem Osmanlı İmparatorluğu’nda hem de Batı’da büyük ilgi görmüştür. UNESCO, bu bağlamda 2009 yılını “Dünya Kâtip Çelebi Yılı” olarak ilan etmiştir.
Eserleri
Küşfü’z Zünun: Kâtip Çelebi bu eserini Arapça kaleme almış olup, 15,000’e yakın kitabı (yazarlarıyla birlikte) tanıtan dev bir bibliyografya niteliğindedir. Mısır, Almanya ve İstanbul’da basılan bu eser, on bine yakın müellifi de tanıtmaktadır.
Cihannüma: Uzakdoğu’dan Ortadoğu’ya kadar geniş bir coğrafyayı kapsayan coğrafya kitabıdır. Eser, tam altı kıta hakkında detaylı bilgiler sunmaktadır. İbrahim Müteferrika tarafından yayımlanan bu eser, birkaç kez Avrupa dillerine de çevrilmiştir.
Fezleke: Kâtip Çelebi’nin Osmanlı tarihini ele aldığı önemli bir eserdir. 1592-1654 yılları arasındaki olayları kapsamaktadır ve hem Türkçe hem de Arapça olarak kaleme alınmıştır.
Mizanü’l Hak: Bu eser, din, toplum sorunları ve ahlak konularındaki görüşlerini içermektedir. Kâtip Çelebi’nin en son yazdığı eser olarak bilinir.
Düsturu’l Amel: Din ve ahlak ile ilgili görüşleri barındıran kısa dört bölümden oluşan bir eserdir.
Tuhfetü’l Kibar Fi Esfari’l Bahar: Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşundan 1656 yılına kadar olan denizcilik faaliyetlerini anlatan bir eserdir.
Kanun-name: 1654-1655 yılları arasında toplanmış olan kanunların derlemesidir.
Takvim-üt-Tevarih: Hz. Âdem‘den 1648 yılına kadar olan olayların kronolojik sıralamasını içermektedir. Bu eser Arapça ve Farsça dillerinde basılmıştır.
Kâtip Çelebi, bilgiye olan tutkusuyla Türk edebiyatında önemli bir iz bırakmış, eserleriyle hem kendi dönemine hem de sonraki kuşaklara ışık tutmuştur.
Web sitemizde size en iyi deneyimi sunabilmemiz için çerezleri kullanıyoruz. Bu siteyi kullanmaya devam ederseniz, bunu kabul ettiğinizi varsayarız.TamamHayırGizlilik politikası
