İyelik Zamirleri Nedir? Örneklerle Konu Anlatımı

İyelik Zamirleri Nedir? Örnekler

İyelik zamirleri, bir isim ya da isim soylu kelimenin kim ya da kimlere ait olduğunu gösteren eklerdir. Türkçede, isim tamlamalarında kullanılan “tamlanan-iyelik” ekleri olarak bilinirler. Bu ekler, varlıkların sahiplerini belirtir. Türkçede en yaygın iyelik ekleri şu şekildedir:

İyelik Ekleri

1. I. tekil şahıs iyelik eki: -m
2. II. tekil şahıs iyelik eki: -n
3. III. tekil şahıs iyelik eki: -ı, -i, -u, -ü
4. I. çoğul şahıs iyelik eki: -mız
5. II. çoğul şahıs iyelik eki: -nız
6. III. çoğul şahıs iyelik eki: -ları, -leri

Örneklerle İyelik Ekleri

• (benim) anne-m
• (senin) anne-n
• (onun) anne-si
• (bizim) anne-miz
• (sizin) anne-niz
• (onların) anne-leri

Bu örneklerde, sahiplik durumunu gösteren ekler, isimlere eklenerek kullanılır.

Kaynaştırma Ünsüzü Kullanımı

Eğer tamlanan sözcük ünlü bir harfle bitiyorsa, iyelik ekinden önce kaynaştırma ünsüzü olan “-s” harfi kullanılır.

Örnekler:

• (benim) ev-i-m
• (senin) ev-i-n
• (onun) ev-i
• (bizim) ev-i-miz
• (sizin) ev-i-niz
• (onların) ev-leri

İyelik ve Hâl Eki Karışıklığı

İyelik ekleri ile belirtme hâl ekleri bazen birbirine karıştırılabilir. Bu karışıklığı önlemek için tamlamaların kullanılışına dikkat edilmelidir. İyelik eki kullanıldığında, sözcüğün önüne “onun” ya da “onların” gibi zamirler gelebilir. Hâl ekinde ise böyle bir kullanım mümkün değildir.

Örnekler:

• Evi her sabah terk eder. (belirtme hâl eki)
  Bu cümlede “evi” kelimesinin önüne “onun” zamiri getirilemez. Çünkü anlam bozulur. Bu durumda, “-i” eki hâl ekidir.
• Evi her zaman düzenlidir. (iyelik eki)
  Bu örnekte ise “onun evi” ifadesi anlamlıdır. Çünkü “-i” burada iyelik ekidir. Bir isim tamlaması oluşturmuştur.

Şiirlerle İyelik Ekleri

Bazı şiirlerde, iyelik ekleri kullanılarak duygusal bağlar kurulabilir. Şairlerin eserlerinde bu eklerin nasıl kullanıldığını görmek, dilin zenginliğini anlamamıza yardımcı olur.

Örnekler:

• “Bir kere dilim yandı bu aşktan, ne yapayım.” (benim dilim)
• “Senin yüzün güllere benzer, ey sevgili!” (senin yüzün)
• “Onun gözü hep yükseklerdeydi.” (onun gözü)
• “Bizim hayatımız hep maceralı geçti bu dünyada.” (bizim hayatımız)
• “Sizin gönlünüz açık olsun, bahtınız daima aydınlık olsun.” (sizin gönlünüz)
• “Onların dertleri bizden farklı değildi.” (onların dertleri)

Şair Karacaoğlan’dan Bir Örnek

Karacaoğlan, şiirlerinde sık sık iyelik eklerini kullanarak duygu dolu ifadeler yaratmıştır:

• “Senin ağacın yapraklarla donanır.”
• “Senin taşların bir bütünlüğü simgeler.”
• “Senin bağrında çiçekler açar.”
• “Senin pınarın dağlardan çağlar.”

Bu dizelerde, şair, doğaya ve insana dair güçlü bir sahiplik duygusunu dile getirir. Karacaoğlan, iyelik eklerini ustalıkla kullanarak sevgi ve özlem dolu ifadeler yaratmıştır.