İsim Tamlamaları:
Bir ismin neye ait olduğunu ya da neyin parçası olduğunu belirlemek için başka bir isimle tamamlanan söz gruplarına isim tamlaması denir. Bir isim tamlamasında, ilk unsur “tamlayan”, ikinci unsur ise “tamlanan” olarak adlandırılır.
- Sınıfın dolabı: Bu örnekte, “dolap” ismi, “sınıf” isminin parçası ya da ona ait olduğunu gösterir. Burada “sınıf” tamlayan, “dolap” ise tamlanandır.
Belirtili İsim Tamlaması:
Belirtili isim tamlamalarında, tamlayan durumundaki kelimeler ilgi eklerini (-ın/-in/-un/-ün, -(n)ın/-(n)in/(n)un/(n)ün, -im) alır. Tamlanan durumundaki kelimeler ise iyelik eklerini (-ı/-i/-u/-ü, -(s)ı/-(s)i/-(s)u/(s)ü, -im, -in) alır. Bu tür tamlamalarda tamlayan, tamlananın kime ya da neye ait olduğunu belirler. Ancak bu ait olma durumu geçici olabilir ve aynı tamlanan başka isimlerle de kullanılabilir.
- Ağacın (tamlayan) yaprağı (tamlanan): Burada yaprağın ağaca ait olduğu açıkça belirtilmiştir.
- Evin (tamlayan) çatısı (tamlanan): Burada çatının eve ait olduğu görülmektedir.
NOT: Belirtili isim tamlamasında tamlayan ile tamlanan arasında başka bir kelime de bulunabilir.
- Ali’nin siyah çantası
- Kitabın son sayfası
Belirtisiz İsim Tamlaması:
Belirtisiz isim tamlamasında, tamlayan herhangi bir ek almazken, tamlanan kelime iyelik eki (-ı/-i/-u/-ü, -(s)ı/-(s)i/-(s)u/(s)ü, -im, -in) alır. Bu tür tamlamalarda tamlayanın tamlanana ne ölçüde ait olduğu kesin olarak bilinmez. Bu nedenle “Belirtisiz İsim Tamlaması” olarak adlandırılır.
- Ağaç yaprağı: Bu örnekte, yaprağın hangi ağaca ait olduğu net bir şekilde belirtilmemiştir. Yaprağın genel anlamda ağaç ile ilişkili olduğu anlaşılmaktadır.
- Sokak lambası
- Su deposu
- İlkokul öğretmeni
NOT: Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ile tamlanan arasına başka bir kelime giremez.
Zincirleme İsim Tamlaması:
Zincirleme isim tamlamasında, en az üç isim bulunur. Bu tür tamlamada, tamlayan ya da tamlanan, hatta her ikisi birden bir isim tamlaması oluşturur.
- Yusuf’un kitabının (tamlayan) sayfası (tamlanan): Burada “Yusuf’un kitabı” bir isim tamlaması oluşturur ve bu tamlamanın sayfası, zincirleme tamlamanın bir parçasıdır.
- Oturma odasının (tamlayan) halısı (tamlanan): Burada “oturma odası” bir isim tamlaması oluşturur ve bu tamlamanın halısı, zincirleme tamlamanın bir ögesidir.
- Anadolu insanının (tamlayan) hoşgörüsü (tamlanan): Burada “Anadolu insanı” bir isim tamlaması oluşturur ve bu tamlamanın hoşgörüsü, zincirleme tamlamanın bir parçasıdır.
