İlahi Nedir?

“İlahi” kelimesinin anlamı, “Allah’a mahsus” ya da “Allah’a ait” olarak tanımlanabilir. Bu tür, Allah’ı yüceltmek ve ona yakarışta bulunmak amacıyla yazılan, insan sevgisi ile Allah aşkını bir araya getiren lirik şiirlerdir. Her dinin ve inancın kendine özgü ilahileri bulunur.

İlahi Türü ve Türk Edebiyatı

Dini-Tasavvufi Halk Edebiyatı içerisinde yer alan ilahi türü, belirli bir makamda seslendirilerek okunur. Türk edebiyatında ilahi denilince akla gelen ilk isim, kuşkusuz Yunus Emredir. Yunus Emre, ilahi türü ile özdeşleşmiş ve bu alanda ustalık kazanmış bir şairdir. İlahi eserlerini, halkın rahatça anlayabileceği sade bir dil ile kaleme almıştır.

İlahi Türünün Özellikleri

• Ezgi ile Söyleme: İlahiler, özel bir ezgi eşliğinde söylenir.
• Dörtlük Yapısı: Dörtlükler şeklinde yazılır; dörtlük sayısı genellikle üç ile yedi arasında değişiklik gösterir.
• Nazım Biçimi: Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı şairlerinden bazıları, az sayıda da olsa aruz ölçüsü ile ilahi yazmıştır.
• Hece Ölçüsü: İlahiler, 7’li, 8’li ve 11’li hece ölçüsü kullanılarak kaleme alınır.
• Kafiye Düzeni: Kafiye düzeni, koşma türü ile benzerdir. (abab/cccb/dddb…)
• Şairin Mahlası: Şiirlerde genellikle şairin mahlası yer alır.
• Farklı İsimlendirmeler: İlahiler, Bektaşi geleneğinde “nefes”, Mevlevi geleneğinde “ayin”, Alevi topluluklarda “deme” olarak adlandırılırken, Gülşeni tekkelerinde ise “tapuğ” ismini alır.

Bu şekilde ilahi türü, hem tarihsel derinliği hem de kültürel zenginliği ile Türk edebiyatının önemli unsurlarından biridir.

 

İlahi Nedir? Detaylı Bir İnceleme

İlahi, genellikle dini metinlerden veya dini konulardan esinlenerek yazılmış, dini duyguları ve inançları ifade eden bir tür şiirdir. Bu şiirler, genellikle ilahi bir varlığa veya dine duyulan sevgi, saygı ve bağlılığı dile getirir. İlahiler, müzikle birlikte söylendiğinde daha etkili bir hale gelir ve dini ritüellerde, ibadetlerde veya özel günlerde kullanılır.

İlahinin Özellikleri

• Dini İçerik: İlahilerin temel özelliği, dini konuları ve inançları içermesidir. İlahi yazarları, genellikle kendi dinlerinin temel inançlarını, değerlerini ve öğretilerini şiirlerinde dile getirirler.
• Duygusallık: İlahiler, dinin insan üzerindeki derin etkisi nedeniyle genellikle duygusal bir ifadeye sahiptir. Sevgi, umut, teslimiyet, pişmanlık gibi duygular, ilahi sözlerinde sıklıkla yer alır.
• Müzikal Yapı: İlahiler, genellikle basit ve akılda kalıcı melodilerle söylenir. Bu sayede cemaat tarafından kolayca öğrenilebilir ve birlikte söylenebilir.
• Ritmik Yapı: İlahilerin ritmik yapısı, dinleyicide bir coşku ve heyecan uyandırmayı amaçlar. Bu sayede ibadet esnasında katılımı artırır.
• Tekrar: İlahilerde belirli kelimeler, cümleler veya dizelerin tekrarı sıklıkla kullanılır. Bu tekrarlar, dinleyicinin zihninde kalıcı bir izlenim bırakır ve ilahiyi daha etkili hale getirir.

İlahi Türleri

İlahiler, farklı kültürlerde ve dinlerde farklı özelliklere sahip olabilir. Ancak genel olarak aşağıdaki türlerde sınıflandırılabilir:

• Tesbih İlahileri: Allah’ın veya tanrının sıfatlarını öven ve yücelten ilahi türüdür.
• Naat İlahileri: Hz. Muhammed’i öven ve onun güzel ahlakını anlatan ilahi türüdür.
• ** Mevlit İlahileri:** Hz. Muhammed’in doğumunu kutlayan ve onun hayatını anlatan ilahi türüdür.
• Salavat İlahileri: Hz. Muhammed’e salat ve selam getiren ilahi türüdür.
• Zikir İlahileri: Allah’ın isimlerini zikrederek ibadet eden ilahi türüdür.
• Marş İlahileri: Dini bir topluluğun birlik ve beraberliğini vurgulayan ve coşkulu bir şekilde söylenen ilahi türüdür.

İlahilerin Toplumdaki Rolü

İlahiler, toplumların dini ve kültürel hayatında önemli bir yere sahiptir. İnsanları bir araya getirir, ortak değerler etrafında birlik oluşturur ve dini duyguları pekiştirir. Ayrıca, zor zamanlarda insanlara moral verir ve umut aşılar. İlahiler, aynı zamanda bir toplumun tarihini, kültürünü ve geleneklerini yansıtan önemli bir kültürel miras olarak da kabul edilir.

Sonuç olarak, ilahi, dini duyguları ifade eden ve müzikle birleşen özel bir şiir türüdür. İnsanların inançlarını pekiştirmesine, topluluk duygusunu güçlendirmesine ve kültürel değerleri yaşatmasına katkı sağlar.

Not: Farklı dinlerde ilahi kavramı farklı anlamlara gelebilir ve farklı türlerde ilahi örnekleri bulunabilir. Bu açıklama, genel bir çerçeve sunmaktadır.

 

• İlahi nedir
• İlahi türleri
• Dini şiir
• Mevlit
• Naat
• Tesbih ilahisi
• İlahilerin özellikleri

İlahi Türü ile İlgili Örnekler

Örnek 1

AŞKIN ALDI BENDEN BENİ

Aşkın aldı benden beni

Bana seni gerek seni
Ben yanarım dün ü günü
Bana seni gerek seni

Ne varlığa sevinirim
Ne yokluğa yerinirim
Aşkın ile avunurum
Bana seni gerek seni

Aşkın âşıklar oldurur
Aşk denizine daldırır
Tecelli ile doldurur
Bana seni gerek seni

Aşkın şarabından içem
Mecnun olup dağa düşem
Sensin dünü gün endişem
Bana seni gerek seni

Sufilere sohbet gerek
Ahilere ahret gerek
Mecnunlara Leyla gerek
Bana seni gerek seni

Eğer beni öldüreler
Külüm göğe savuralar
Toprağım anda çağıra
Bana seni gerek seni

Cennet cennet dedikleri
Birkaç köşkle birkaç huri
İsteyene ver anları
Bana seni gerek seni

Yunus’durur benim adım
Gün geçtikçe artar odum
İki cihanda maksudum
Bana seni gerek seni

Yunus EMRE

 

Örnek
2

ADI GÜZEL, KENDİ GÜZEL MUHAMMED

Canım kurban olsun senin yoluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed,
Şefâat eyle bu kemter kuluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Mü’min olanların çokk tur cefâsı,
Ahirette olur zevk-u sefâsı,
On sekiz bin âlemin Mustafâ’sı,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Yedi kat gökleri seyrân eyleyen,
Kûrsûnün üstünde cevlân eyleyen.
Mi’râcda ümmetin Hak’dan dileyen,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Ol çâriyâr anın gökler yâridir,
Anı seven günahlardan beridir,
On sekiz bin âlemin serveridir,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Aşık Yunus neyler iki cihânı sensiz,
Sen Hak Peygambersin şeksiz, gümânsız
Sana uymayanlar gider imânsız,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Yunus EMRE

Örnek
3

BİR
KEZ GÖNÜL YIKTIN İSE

Bir kez gönül yıktın ise
Bu kıldığın namaz değil
Yetmiş iki millet dahi
Elin yüzün yumaz değil

Bir gönülü yaptın ise
Er eteğin tuttun ise
Bir kez hayır ettin ise
Binde birr ise az değil

Yol odur ki doğru vara
Göz odur ki Hak’kı göre
Er odur alçakta dura
Yüceden bakan göz değil

Erden sana nazar ola
İçin dışın pür nur ola
Beli kurtulmuştan ola
Şol kişi kim gammaz değil

Yunus bu sözleri çatar
Sanki balı yağa katar
Halka matahların satar
Yükü gevherdir tuz değil

Yunus EMRE