İkilemelerin Yazımı Nasıldır

İkilemelerin yazımıyla ilgili kurallar, Türkçe dilbilgisinde önemli bir yer tutar ve doğru kullanımı sağlamak için bu kurallara dikkat etmek gerekir. İkilemelerde doğru yazım kurallarına uygun hareket edilmediği takdirde, anlam karışıklıkları yaşanabilir. Aşağıda bu kurallar detaylandırılarak ve örneklerle desteklenerek anlatılmaktadır.

1. İkilemeler ayrı yazılır.

İkilemeler, genellikle dilde vurgu ve pekiştirme amacıyla kullanılan sözcüklerdir. Bu sözcükler, birbirinin aynısı olan ya da anlam açısından pekiştirici özelliği bulunan kelimelerle oluşturulur. Önemli bir kural olarak, ikilemeler her zaman ayrı yazılır.

Örnekler:

• adım adım, ağır ağır, sürü sürü, parça parça, tane tane, renk renk, yavaş yavaş
• kucak kucak, kısım kısım, sessiz sessiz, sanki sanki, koca koca, temiz temiz
• bata çıka, gide gide, eğri büğrü, karış karış, eski püskü, çoluk çocuk, serin serin
• eğri büğrü, sağa sola, öne arkaya, yokuş yukarı, çıkış çıkış, yana yana

Burada dikkat edilmesi gereken önemli nokta, bu tür ikilemelerde iki kelimenin arasında herhangi bir noktalama işaretinin kullanılmaması gerektiğidir. Eğer noktalama işareti kullanılırsa, ikilemenin anlamı ve yazımı bozulur. Bu kurala uyulmazsa yazım yanlışına düşülebilir.

---

2. “m” sesiyle yapılan ikilemeler de ayrı yazılır.

Bazı ikilemeler, sözcüğün başına “m” harfi eklenerek oluşturulur. Bu tür ikilemeler de ayrı yazılmalıdır. “M” harfiyle başlayan bu tür kelimeler genellikle küçümseme ya da alay içerikli ifadeler taşır.

Örnekler:

• kitap mitap, adam madam, kahve mahve, bardak mardak, masa masa, ders mers, yol mol
• çanta manta, plan man, telefon mol, defter mefter, bilgisayar mal, ayakkabı makka
• çorba morba, meyve moy, koltuk moltuk, çatal matal, yemek memek

Bu tür ikilemelerin kullanım amacı, söylenen şeyin önemsiz ya da alaycı bir şekilde ifade edilmesidir. Aynı zamanda bu tür ikilemelerin arasında da noktalama işareti kullanılmaz.

---

3. İsim durum ekleri ve iyelik ekleriyle yapılan ikilemeler ayrı yazılır.

Türkçede, isim durum ekleriyle veya iyelik ekleriyle oluşturulmuş olan ikilemeler de her zaman ayrı yazılmalıdır. İkilemeyi oluşturan kelimeler, farklı ekler alabilir ve bu ekler de cümlede belirli bir anlam ya da vurgu katar.

Örnekler:

• el ele, baş başa, diz dize, göz göze, omuz omuza, yan yana, kapı kapıya
• baştan başa, daldan dala, günden güne, yıldan yıla, iç içe, karşın karşıya, sınır sınır
• ardı ardına, boşu boşuna, peşi peşine, sırt sırta, omuz omuza, ucu ucuna

Bu tür ikilemeler, genellikle karşılıklı veya birlikte yapılan işleri anlatmak amacıyla kullanılır. Yine, bu tür ikilemelerin de ayrı yazılması gerektiğini unutmamak önemlidir. Eğer bu kurala dikkat edilmezse, yazım yanlışı yapılmış olur.

---

Uyarı: Son hecede vurgusu bulunan ikilemeler bitişik yazılır.

Türkçede bazı ikilemeler, ses vurgusunun son hecede bulunması sebebiyle bitişik yazılır. Bu tür ikilemeler genellikle bir anlam yoğunluğu ya da dilde ses benzerliği oluşturmak amacıyla kullanılır.

Örnekler:

• cırcır böceği, çıtçıt, dırdır, fırfır, fısfıs, cızbız, hımhım
• şıpşıp, yüzgöz olmak, altüst etmek, fırfır dönmek, pırpır uçmak, şırıl şırıl
• takır tukur, civciv, cicim, harıl harıl, patır patır, homur homur, bıcır bıcır

Bu tür ikilemelerde sözcüklerin bitişik yazılması gerektiğini unutmamak gerekir. Bu durum, ikilemelerin yazım kurallarında önemli bir istisna oluşturur.

---

Uyarı: Eş anlamlı ikilemelerde vurgu ikinci kelimede olur, fakat vurgu ilk heceye kaymışsa bitişik yazılır.

Eş anlamlı kelimelerin bir araya getirilmesiyle oluşturulan ikilemelerde vurgu genellikle ikinci kelimenin üzerinde olur. Ancak, vurgunun ilk heceye kaydığı durumlarda bu tür ikilemeler de bitişik yazılmalıdır.

Örnekler:

• darmadağın, karmakarışık, darmaduman, kıpkırmızı, sapsarı, kapkara, mosmor, kupkuru
• kıpır kıpır, karmakarışık, parparlayıp, hoşturup, hapırşır, ötleme, kanap çapçıp

Bu tür ikilemelerde, ses vurgusu ikilemenin yazım biçimini etkiler ve bu vurgunun yer değiştirmesi durumunda sözcükler bitişik yazılır.

---

Uyarı: İkilemelerde sözcükler arasına noktalama işareti konmaz.

Türkçede ikilemelerin yazımı sırasında araya herhangi bir noktalama işareti gelmemesi gerekir. Noktalama işareti kullanımı, ikilemenin anlamını bozarak yazım yanlışı yapılmasına yol açar.

Yanlış Örnek:

• Adım, adım merdivenleri çıkıyordu. (yanlış)

Doğru Örnek:

• Adım adım merdivenleri çıkıyordu. (doğru)

Bu kurala uyulmadığı takdirde yazım hatası yapılmış olur. Özellikle ikilemelerin sık kullanıldığı yazılarda bu kurala dikkat edilmelidir.