Gösterge Nedir? Göstergelerin Çeşitleri, Yeri ve Önemi

Gönderici – Alıcı İlişkisinde Göstergelerin Yeri ve Önemi

• Kendisi dışında başka bir şeyi gösteren, düşündüren, onun yerine kullanılan sözcük, nesne, sembol vs.ye gösterge denir. İletişim esnasında gönderici iletiyi göstergeler yardımıyla aktarır.
• Göstergelerin ses ve anlam olmak üzere iki yönü bulunur. Örneğin, “b/a/r/d/a/k” harflerinden oluşan “bardak” sözcüğü, göstergenin ses yönüdür; su, çay vb. içmeye yarayan, genellikle camdan yapılan kap ise onun anlam yönüdür.
• Göstergelerin gerçek dünyadaki karşılığına gönderge denir.

Göstergelerin Çeşitleri:

1. Dil Göstergesi:
   • Söz veya yazıyla gerçekleştirilen her türlü iletişimsel eylemdir.
   • Dil göstergeleri nedensizdir. Örneğin, doğadaki çiçeğin onu meydana getiren “ç/i/ç/e/k” sesleriyle hiçbir ilgisi yoktur.
   • Farklı dillerde aynı göndergenin farklı dil göstergeleriyle ifade edilmesi de bundandır (örneğin, çiçek – flower – blume – lule).
   • Ses taklidi yoluyla oluşturulan kelimeler için nedensizlik ilkesi geçerli değildir (şırıl şırıl, hor, hav, pat, çat, me vb.).
   • Dil göstergeleri çizgiseldir. Göstergeyi meydana getiren seslerin belirli bir düzeni vardır. Doğadaki çiçeği ifade eden biri, bunu aynı seslerle ama farklı bir sıralamayla veremez.
2. Doğal Gösterge (Belirti):
   • İnsanların, hayatın doğal akışı içinde gerçekleşen kimi olay veya durumlara anlam yüklemesiyle ortaya çıkan göstergelerdir.
     • Trafikte seyir halindeki bir aracın motorundan sesler gelmesi (arıza belirtisi).
     • Leyleklerin görülmeye başlanması (ilkbaharın belirtisi).
     • Elektronik bir eşyanın kendisine dokunan insanı çarpması (elektrik kaçağının belirtisi).
     • Ateş ve sürekli öksürük (hastalığın belirtisi).
     • Sokaktaki bir su birikintisinin donması (sıcaklığın sıfırın altına düştüğünün göstergesi).
3. Sosyal Gösterge:
   • İnsan tarafından oluşturulan -yapay- göstergelerdir.
   • a. Belirtke:
     • Bilgi verme amacı taşıyan göstergelerdir.
     • Gösterenle gösterilen arasındaki ilişki nedensizdir.
     • Taşıdığı anlam bakımından toplumun bütün bireyleri arasında uzlaşma vardır.
       • Trafik ışıkları.
       • Mors alfabesi.
       • Siren, korna sesleri.
       • Araba sinyalleri.
       • Elektrik, su sayaçları.

   b. İkon (Görsel gösterge):

   • Benzerlik ilişkisiyle oluşturulan göstergelerdir.
   • Doğrudan anlattığı varlığı düşündürür.
     • Kimlik belgelerimizdeki fotoğraflar.
     • Portreler.
     • Kamera görüntüleri.
     • Gerçeğe dayalı heykeller.

   c. Simge:

   • Hem benzerlik hem de uzlaşmaya dayalı göstergelerdir.
   • Doğrudan anlattığı varlığı düşündürmez, o varlığa yüklenen özel bir anlamı düşündürür.
     • Şehirlerarası yolların kenarındaki çatal, kaşık resimli bir tabela (lokantayı simgeler).
     • Kanarya, aslan, kartal (Fenerbahçe, Galatasaray ve Beşiktaş’ı simgeler).
     • Zeytin dalı ve güvercin (barışı simgeler).
     • Terazi (adaleti simgeler).
     • Kalp (aşkı simgeler).

Bu metin, gönderici ve alıcı ilişkisi içindeki göstergelerin çeşitlerini ve önemini açıklamaktadır.