Girişik Birleşik Cümle Nedir? Örneklerle Açıklamalı

Girişik Birleşik Cümle Nedir? Örnekler

Girişik birleşik cümle, içinde fiilimsi bulunduran cümlelerdir. Bu yapıda, yan cümlecik fiilimsinin bulunduğu kısım, temel cümlecik ise yüklemi içeren bölümdür. Girişik birleşik cümlelerde yan cümlecik, temel cümlenin öznesi, nesnesi veya tümleci olarak işlev görebilir.

Açıklamalı Örnekler

1. Söyleyecek bir şeyi olmayan yüksek sesle konuşur.
   • Burada “söyleyecek bir şeyi olmayan” yan cümleciktir. Bu cümledeki yan cümlecik, “-an” sıfat-fiil eki ile oluşturulmuştur ve “özne” görevindedir.
2. Yapmadığı her iyilik için pişman olmuştu Mehmet.
   • “Yapmadığı her iyilik” yan cümleciktir ve “-dık” sıfat-fiil eki ile belirlenmiştir. Burada yan cümlecik “dolaylı tümleç” işlevi görmektedir.
3. Kaybedenler yalnızca vazgeçenlerdir.
   • “Kaybedenler” kısmı yan cümlecik olup sıfat-fiil eki almıştır. Yükleme sorulduğunda bu yan cümlecik “özne” görevindedir.
4. Abdal ata binince bey olduğunu sanır.
   • “Abdal ata binince” yan cümleciktir ve “-ince” zarf-fiil eki ile belirlenmiştir. Bu yapı, cümlede “zarf tümleci” olarak yer alır.
5. Kardeşinin eve gelişini dört gözle bekliyordu.
   • “Kardeşinin eve gelişini” yan cümleciktir ve “-iş” isim-fiil eki ile tanımlanmıştır. Cümlede “belirtili nesne” görevindedir.
6. Yazmak, Mustafa için en önemli uğraştır.
   • “Yazmak” burada yan cümleciktir. “-mak” isim fiil eki ile işaretlenmiş olup, cümlede “belirtisiz nesne” rolündedir.

Diğer Örnekler

• Araba devrildiğinde yol gösteren çok olur. (Yan cümlecik: zarf tümleci)
• Arı, bal alacak çiçeği bilir. (Yan cümlecik: belirtili nesne)
• Ateş, düştüğü yeri yakar. (Yan cümlecik: belirtili nesne)
• Ateş olmayan yerden duman çıkmaz. (Yan cümlecik: dolaylı tümleç)
• Başa gelen çekilir. (Yan cümlecik: özne)

Ekstra Bilgi

Girişik birleşik cümlelerdeki yan cümlecikler, cümlede yer alan fiilimsilere göre belirlenir. Örneğin:

• Ağlayarak yürürken düşüp bacağını kırmış.
  • Burada üç yan cümlecik bulunmaktadır: “ağlayarak,” “yürürken,” ve “düşüp.”
• Gelen, gideni görmeden koşa koşa gitti.
  • Bu cümlede dört yan cümlecik vardır: “gelen,” “giden,” “görmeden,” ve “koşa koşa.”
• Gezmek, çalışanın en doğal hakkıdır.
  • İki yan cümlecik vardır: “gezmek” ve “çalışanın.”

Her cümledeki fiilimsiler, yan cümle sayısını belirler.