Genel Özel Anlamlı Sözcükler ve Bol Örnekler

Genel Anlamlı Sözcükler

Genel anlamlı sözcükler, ortak özellikleri olan varlıkları ifade eden kelimelerdir. Bu tür sözcükler, kavramları ve nesneleri topluca anlatır ve ayrıntılara inmeden bir nesneyi değil, tüm benzerlerini kapsar. Yani, genel anlamlı sözcükler geniş bir kapsama sahiptir ve geniş bir kategoriye ait olan varlıkları ifade eder.

Örnekler

Örnek 1

Edebiyat – Türk Edebiyatı – Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı – Yaşar Kemal – İnce Memed

Bu örnekte, İnce Memed Yaşar Kemal’in bir eseridir. Yaşar Kemal, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nın bir sanatçısıdır. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, Türk Edebiyatı’nın bir dönemidir. Türk Edebiyatı ise genel edebiyatın bir parçasıdır.

Örnek 2

Spor – Futbol – Türk Futbolu – Galatasaray Futbol Takımı

Bu örnekte, Galatasaray Futbol Takımı Türk futbolu içinde yer alır. Türk Futbolu, futboldan oluşur, ve futbol ise sporu temsil eder.

Örnek 3

Varlık – Canlı – Hayvan – Kuş – Güvercin

Burada, Güvercin bir kuş türüdür; kuşlar hayvanların bir sınıfıdır; hayvanlar ise canlı varlıkların bir kategorisidir.

Özel Anlamlı Sözcükler

Özel anlamlı sözcükler, belirli varlıkları tek tek dile getiren kelimelerdir. Bu sözcükler, kapsam olarak daha dar ve ayrıntılıdır. Özel anlamlı sözcükler, varlıkları küçük parçalar halinde belirtir.

Örnekler

Örnek 1

Güvercin – Kuş – Hayvan – Canlı – Varlık

Burada, her güvercin bir kuş, her kuş bir hayvan, her hayvan bir canlı ve her canlı bir varlıktır.

Örnek 2

Harf – Hece – Kelime – Cümle – Paragraf – Metin

Bu örnekte, her harf bir heceyi oluşturur; her hece bir kelimeyi; her kelime bir cümleyi; her cümle bir paragrafı ve her paragraf bir metni meydana getirir. Burada “metin” ana çatı olarak ele alınmaktadır.

Örnek 3

Hayrabad – Nabi – Divan Edebiyatı – Türk Edebiyatı – Edebiyat

Burada, Hayrabad, Nabi’nin bir eseridir; Nabi, Divan Edebiyatı’nın önemli bir sanatçısıdır; Divan Edebiyatı, Türk Edebiyatı’nın bir dönemidir; Türk Edebiyatı ise genel edebiyatın bir bölümüdür.

Genel ve Özel Anlamlılık İlişkisi

Genel ve özel anlamlılık ilişkisi özneldir ve cümle içindeki kullanıma bağlı olarak değişebilir. Bir kelimenin genel veya özel anlamlı olup olmadığı, kullanıldığı cümlenin bağlamına göre belirlenir.

Örnek 1

“Bitki – Ağaç – Söğüt” sıralamasında, ağaç kelimesi bitki kelimesine göre daha özel, söğüt kelimesine göre ise daha genel anlamlıdır.

Genel ve Özel Anlamlı Cümleler

Genel-özel anlamlı sözcükler olduğu gibi, genel-özel anlamlı cümleler de bulunmaktadır. Bu tür cümlelerde genelden özele veya özelden genele bir geçiş yapılarak ilişkiler ortaya konur.

Örnekler

Örnek 1

“Türk Edebiyatında Yahya Kemal’i daha çok okurum.” (Genelden-özele)

Örnek 2

“Toplum, bireylerin iyi yetişmesiyle ayakta durabilir.” (Genelden-özele)

Örnek 3

“Kuşlardan en çok güvercine hayranlık beslerdi.” (Genelden-özele)

Örnek 4

“Öğrenciler, ilkokullarda artık ‘sözcük‘ kavramını öğrendikten sonra ‘hece‘yi öğrenmeye geçiyorlar.” (Genelden-özele)

Örnek 5

“Fuzuli’yi anlamadan Türk Edebiyatını anlamak mümkün değildir.” (Özelden-genele)

Örnek 6

“Leyla ve Mecnun mesnevisini okumayan mesnevi türünü anlayamaz.” (Özelden-genele)

Örnek 7

“Han Duvarları şiiri kadar hiçbir şiir beni etkilememişti.” (Özelden-genele)

Örnek 8

“Üç Nasihat‘ı okumadan Ömer Seyfettin’in öykü tarzını anlamak oldukça güçtür.” (Özelden-genele)

Bu örneklerde, genel ve özel anlamlı sözcükler arasındaki ilişkileri ve farkları gözlemleyebilirsiniz. Genel anlamlı sözcükler geniş bir kategoriyi ifade ederken, özel anlamlı sözcükler daha belirgin ve dar kapsamlıdır.