Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler

Türkçede birleşik sözcüklerin yazım kuralları, sözcüklerin doğru bir şekilde bitişik yazılmasını sağlar. İşte bu kurallar ve örnekler:

1. Ses Düşmesine Uğrayan Birleşik Sözcükler

Ses düşmesine uğrayan birleşik sözcükler bitişik yazılır. Bu durum, genellikle sözcüklerin birbiriyle birleşmesiyle ortaya çıkar.

Kahvaltı → kahve altı
Niçin → ne için
Cumartesi → cuma ertesi

2. Tek Heceli Arapça Kökenli Kelimeler

Bazı Arapça kökenli kelimeler, etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak gibi yardımcı fiillerle birleştiğinde ses değişimine, ses düşmesine veya ses türemesine uğrar ve bitişik yazılır.

Emretmek, hamdetmek, hissetmek, affetmek, reddetmek, darbemek, kaybolmak

3. Zarf Fiil Ekleriyle Yapılan Tasvirî Fiiller

-a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf fiil ekleriyle yapılan tasvirî fiiller bitişik yazılır. Bu fiiller genellikle belirli bir eylemi ifade eder.

Düşünebilmek, alıvermek, uyuyakalmak, çıkagelmek, düşeyazmak, gidedurmak

4. Emir Kipiyle Kurulan Kalıplaşmış Birleşik Sözcükler

Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik sözcükler bitişik yazılır. Bu tür sözcükler genellikle günlük dilde kullanılan terimlerdir.

Albeni, ateşkes, kapkaç, çekyat, örtbas, veryansın, yapboz

5. Sıfat-Fiil Ekleriyle Kurulan Kalıplaşmış Birleşik Sözcükler

-an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez, -mış/-miş sıfat-fiil ekleriyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Cankurtaran, gökdelen, barışsever, varyemez, güngörmüş, çok bilmiş

6. Belirli Geçmiş Zaman Ekleriyle Kurulan Birleşik Kelimeler

İkinci kelimesi -dı (-di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü) kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Gecekondu, imambayıldı, külbastı, mirasyedi, şıpsevdi

7. Belirli Geçmiş Zaman veya Geniş Zaman Ekleriyle Kurulan Birleşik Kelimeler

Her iki kelimesi de -dı (-di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü) belirli geçmiş zaman veya -r / -ar / -er geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Dedikodu, kaptıkaçtı, oldubitti, biçerdöver, okuryazar, uyurgezer

8. Somut Yer Bildirmeyen Kelimeler

Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst, üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Ayakaltı, bilinçaltı, akşamüstü, ayaküstü, olağanüstü, öğleüzeri, akşamüzeri

9. Kişi Adları ve Lakaplar

İki veya daha çok kelimeden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır.

Alperen, Gülnihal, Gülseren, Şenol, Birol, Atatürk, Abasıyanık, Gökalp, Karaosmanoğlu

10. İl, İlçe, Semt Yer Adları

İki veya daha çok kelimeden oluşmuş il, ilçe, semt gibi yer adları bitişik yazılır.

Çanakkale, Gümüşhane, Beşiktaş, Kabataş

NOT: Şehir, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su, çay vb. kelimelerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim tamlaması kalıbındaki yer adları da bitişik yazılır.

Eskişehir, Yenişehir, Batıkent, Çengelköy, Çukurova, Uludağ, Akdeniz, Kızılırmak

11. Mahalle, Meydan, Köy Yer Adları ve Ünvanlar

Kişi adları ve ünvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy gibi yer ve kuruluş adlarında, ünvan kelimesi sonda ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.

Bayrampaşa, Gazi Osmanpaşa (mahalle)
Ertuğrulgazi, Kemalpaşa (ilçe)
Mustafabey, Necatibey (cadde)

12. Ara Yönleri Belirten Kelimeler

Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır.

Güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu

13. “Ev” ile Kurulan Birleşik Kelimeler

Ev kelimesi ile kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Aşevi, huzurevi, öğretmenevi, polisevi, yayınevi

14. “Hane, Name, Zade” ile Oluşturulan Birleşik Kelimeler

Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Beyanname, kanunname, seyahatname, dershane, kahvehane, amcazade, dayızade

15. “Zede” ile Oluşturulmuş Birleşik Kelimeler

Zede ile oluşturulmuş birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Depremzede, afetzede, kazazede

16. Arapça ve Farsça Kurala Göre Oluşturulan Sözcükler

Arapça ve Farsça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır.

Âlemşümul, ehlibeyt, suikast, ehvenişer, gayrimenkul, erkânıharp, misakımilli, darülaceze, fevkalade, bismillah, inşallah, velhasıl

17. Kanunda Bitişik Geçen Kuruluş Adları

Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır.

İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim, Açıköğretim

18. Renk Adlarıyla Kurulan Bitki, Hayvan veya Hastalık Adları

Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan veya hastalık adları bitişik yazılır.

Alabalık, bozayı, beyazsinek, karadut, sarıçiçek, aksu, maviküf, akbasma

19. Anlam Değişimine Uğrayan Birleşik Kelimeler

Sözcüklerden her ikisi veya ikincisi birleşme sırasında anlam değişimine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Bitki adları → aslanağzı, keçiboynuzu, kuşburnu
Hayvan adları → danaburnu (böcek), akbaş (kuş)
Hastalık adları → itdirseği, delibaş
Alet ve eşya adları → kargaburnu (alet), kedigözü (lamba)
Biçim, tarz, tür, motif vb. adları → balıksırtı (desen), kazkanadı (oyun)
Yiyecek adları → tavukgöğsü (tatlı), alinazik (kebap)
Oyun adları → beştaş, dokuztaş
Gök cisimlerinin adları → Samanyolu (yıldız kümesi), Demirkazık (yıldız)
Renk adları → yavruağzı, gülkurusu, kavuniçi
“Oğlu, kızı” sözleri → çapanoğlu, eloğlu, elkızı

20. Gelenekleşmiş Bitişik Kelimeler

Dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu halde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler bulunmaktadır:

Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları → başbakan, başhekim, başkent, başköşe, başparmak, başrol
Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları → aşçıbaşı, binbaşı, elebaşı, ustabaşı
Ağa, baba, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelimeler → ağabey, beyefendi, hanımanne, hanımefendi, hacıağa
Bazı belirsizlik sıfat ve zamirleri → biraz, birçok, birkaç, birtakım, herhangi, hiçbir, hiçbiri

Bu kuralları ve örnekleri dikkate alarak, birleşik kelimeleri doğru bir şekilde bitişik yazabilirsiniz.