Bazı kavramlar ve anlamları

Adaptasyon: 1. Yabancı kökenli bir tiyatro eserini, lokal kültüre uygun şekilde uyarlamak. 2. Bir romanın veya hikâyenin sinema ya da televizyon dizisi olarak yeni bir formata dönüştürülmesi.

ahenk: Herhangi bir durumda veya yapıda estetik uyumluluk.

akıcılık: Yazıların veya ifadelerin okurken kesintisiz ve rahat bir şekilde akması.

akrostiş: Her dize başının sıralı bir biçimde okunduğunda gizli bir kelime veya mesaj ortaya çıkaran şiir biçimi.

alegori: 1. Karmaşık bir kavramı veya durumu daha basit ve anlaşılır bir temsil aracılığıyla açıklama yöntemi. 2. Sanatsal bir eserde, gerçek öğelerin sembolik anlatımlarla ifade edilmesi.

aliterasyon: Şiir veya yazıda, ses uyumu yaratmak amacıyla benzer harflerin veya seslerin tekrar edilmesi.

anıştırma: Bir konuyu veya olayı hatırlatıcı bir şekilde dile getirme.

B –

 

bağlam: Olayların, durumların veya ilişkilerin bütününü ve birbirleriyle olan ilişkisini tanımlayan dilbilimsel terim.

bakış açısı: Bir konuyu incelemek için seçilen özel yönlendirme veya düşünce tarzı.

belgesel roman: Toplumsal olaylar veya tarihsel belgelerden esinlenerek yazılan roman türü.

D –

 

deneme: Kişisel görüşler ve eleştirel düşüncelerle süslenmiş, konu üzerine derinlemesine düşündüren düzyazı çalışması.

dramatik: 1. Tiyatro ile özdeşleşen; sahne sanatlarına has özellikler gösteren. 2. İçerisinde çatışmalar ve gergin anlar bulunan; bu tür dramatik yapıların insan ilişkileri üzerinde yarattığı etki. 3. Güçlü duygusal tepkilere neden olan. 4. Duygusal derinliği olan ve izleyiciler üzerinde etkileyici bir his uyandıran.

 

edebi dil: Yazınsal eserlerde kullanılan özgü ve estetik değer taşıyan dil formu.

edebî eser: Edebiyatın çeşitli dallarında üretilmiş, sanatsal bir değeri olan yazılı ya da sözlü eser.

eleştiri: Bir sanat ya da edebiyat eserini tüm yönleriyle değerlendirip detaylı bir şekilde yorumlama ve analiz etme işlemi.

F –

 

fıkra: Gazete ve dergilerde belirli bir alan içinde güncel konuları tartışan, okuyucuya sunulan kısa yazı türü.

G –

 

folklor: Bir toplumun geleneksel bilgilerini, kültürel ögelerini ve yaşam biçimlerini inceleyen bilim dalı.

geleneğe: Toplumun tarih boyunca aktardığı, kuşaktan kuşağa geçen kültürel değerler, bilgiler ve davranış kalıpları.

gelişim romanı: Bir karakterin veya topluluğun hayatının farklı evrelerini, bu evrelerin psikolojik ve toplumsal değişimlerini detaylı bir şekilde anlatan edebi eser türü.

 

H –

 

halk romanı: Genelde toplumun geniş kesimlerince ilgi gören, seri üretim yoluyla yayımlanan ve sıklıkla popüler temaları işleyen roman türü.

İ –

 

iletişim: İnsanlar arasında düşünce, bilgi ve duyguların çeşitli araçlar ve yöntemlerle aktarılması süreci.

inceleme: Belirli bir konu hakkında derinlemesine bilgi sağlayan, detaylı ve analitik yaklaşım içeren yazılı eser veya çalışma.

islev: Bir nesne ya da kişinin belirli bir amaç doğrultusunda üstlendiği görev ya da işlev.

 

izlenim: Bir olayın veya durumun bireyler üzerinde bıraktığı duygusal veya zihinsel etki.

 

– **izlenimcilik**: Gerçekliği olduğu gibi yansıtmak yerine, kişinin duygusal ve bireysel algılarına göre anlatılan sanat akımı.

– **Karagöz**: Geleneksel Türk gölge oyunu, karakterlerin ve hikayelerin gölgeler aracılığıyla anlatıldığı bir tiyatro formu.

– **karşılaştırmalı edebiyat**: Farklı dillerde ve kültürlerde yazılmış eserlerin birbiriyle karşılaştırılması, bu eserler arasındaki benzerlik ve farklılıkların incelenmesi.

– **kavram**: Bir düşünce veya fikrin zihinde oluşturduğu genel ve soyut tasarım.

– **kinaye**: Söylenenin ötesinde anlamlar taşıyan, mecazi kullanımlar içeren ifade biçimi.

– **kuram**: Teorik çerçevede, belirli bir bilgi birikimi üzerine kurulu düşünceler bütünü. Bilimsel hipotezler ve varsayımların sistemli bir şekilde incelenmesi.

– **kurmaca**: Gerçek dışı, hayali; tamamen yazarın yaratıcılığına dayanan kurgusal tasarımlar.

 

– **lirizm**: Kişisel duyguların ve tutkuların esin kaynağı olarak kullanıldığı, duygusal bir anlatım biçimi.

– **metin**: Yazılı veya sözlü iletişimde kullanılan, dil ve anlam özelliklerini barındıran yazılı veya sözlü eser.

– **mitoloji**: Efsaneler ve mitler aracılığıyla, eski uygarlıkların tanrılarını, kahramanlarını ve doğaüstü olaylarını anlatan bilim dalı.

– **monolog**: Sahne sanatlarında bir karakterin tek başına seyirciye ya da kendine hitaben yaptığı uzun konuşma.

 

– **nesnel**: Gerçekleri kişisel duygulardan bağımsız, tarafsız ve objektif bir şekilde yansıtan yaklaşım.

– **nükteli**: Espri yoluyla, genellikle ince bir zeka ürünü olarak karşımıza çıkan sözlü veya yazılı ifade.

 

– **olgu romanı**: Yalnızca gerçek olaylara odaklanan, karakter ve olay gelişiminin derinlemesine incelendiği roman türü.

– **otobiyografi**: Yazarın kendi yaşam öyküsünü anlattığı, kişisel deneyimlerine dayanan yazınsal eser.

 

– **öznel**: Kişisel görüş, duygu ve düşüncelere dayanan; objektif olmayan, bireysel yaklaşım.

– **ritim**: Yazıda veya konuşmada belirli bir akıcılık ve vurgu düzeni; dilin müzikalitesini ön plana çıkaran yapı.

– **röportaj**: Gazetecilerin veya yazarların bir konu hakkında bilgi edinmek amacıyla yaptığı, soru-cevap şeklindeki diyaloglar.

 

– **sahne**: Tiyatro ve gösteriler için özel olarak düzenlenmiş, izleyicilerin olayları rahatça görebileceği alan.

– **sanat**: İnsan duygularını ve düşüncelerini estetik bir biçimde ifade etme çabası.

– **seyahatname**: Seyahat eden kişilerin gördükleri yerler ve yaşadıkları deneyimler üzerine yazdıkları eserler.

– **söyleşi**: İki veya daha fazla kişinin katıldığı, belirli bir konu üzerine yapılan

 

konuşmalar; diyalog formatında ilerleyen edebi tür.

 

– **teknik**: Bir işi gerçekleştirmede kullanılan yöntemler bütünü; belirli bir sanat veya meslek dalında uygulanan pratik bilgiler.

– **türkü**: Anadolu’ya özgü, genellikle halk arasında söylenen, duygusal içerik taşıyan müzik türü.

 

– **üslup**: Bir yazarın veya sanatçının eserlerinde görülen, kişisel karakteristiklerin ve düşünce yapısının baskın çıktığı ifade biçimi.

 

– **yığın romanı**: Kesintisiz bir heyecanı ve olay akışını koruyarak okuyucunun ilgisini sürekli canlı tutmayı hedefleyen roman türü.

 

– **zihniyet**: Bir toplum veya bireyin dünya görüşünü, düşünce ve değer yargılarını ifade eden terim.