Ayaz İshaki: Kazan Tatarlarının Sesi

Giriş

Ayaz İshaki, 1878 yılında Tataristan’ın Kazan iline bağlı Yavşirme köyünde doğmuştur. Çocukluk dönemini medreselerde geçirerek, burada aldığı eğitimle fikir dünyasını zenginleştirmiştir. Daha sonra Kazan’daki Öğretmen Okulu’nda dört yıl süren bir öğrenim hayatı geçirerek öğretmenlik mesleğine adım atmıştır. Ancak bu süreç, onun yalnızca eğitim almasıyla sınırlı kalmamış, aynı zamanda politik hareketlerin içinde yer almasıyla da dikkat çekmiştir.

İhtilal Hareketleri ve Sürgün Yılları

Öğrencilik yıllarında, dönemin ihtilal hareketlerinde aktif bir rol üstlenmiş, 1905 yılında gizli siyasi “Tangçılar” örgütünün kurucu üyeleri arasında yer almıştır. Bu faaliyetleri sonucunda uzun yıllar hapis yatmış, sonrasında ise Rus Devrimi’nden sonra ülkesini terk etmek zorunda kalmıştır. Öncelikle İstanbul ve daha sonra Avrupa şehirlerinde yaşamını sürdürmüştür.

Ayaz İshaki, bu dönemde çeşitli gazete ve dergilerde çalışarak, edebi ve siyasi düşüncelerini yaymaya devam etmiştir. “İl” ve “Milli Yol” adlarıyla çıkardığı gazeteler, Sovyet hükümeti tarafından kapatılmıştır. Ancak bu durum, onun mücadele azmini kırmamış, Kazan Türklerinin bağımsızlığı için yürüttüğü mücadelede onu daha da kararlı hale getirmiştir.

Milliyetçilik ve Edebi Çizgi

Ayaz İshaki’nin eserlerinde en belirgin tema milliyetçilik olgusudur. Türkçülük akımından etkilenen yazar, Kazan Türklerinin Ruslara karşı verdikleri mücadeleleri edebi dille aktarmıştır. Eserlerinde işlediği “ulusal ahlak” teması, okuyucularına bir kimlik bilinci kazandırmayı amaçlamıştır. Çağdaş Kazan Türkleri edebiyatının öncülerinden biri olarak, eserleri rejim karşıtlığı içerdiğinden yasaklanmış ve Sovyetlerin dağılmasının ardından yeniden basılmaya başlanmıştır.

Öne Çıkan Eserler

“Üyge Taba” (Eve Doğru) romanı, Ayaz İshaki’nin Türkiye’de en çok tanınan eseridir. Bu roman, iki kez yayımlanmış; önce Kazan Türkçesiyle 1922’de Berlin’de, ardından Türkiye’de basılmıştır. Eserde, Miralaya Demir Ali karakterinin Türkiye’ye karşı savaşması için gönderilmesine rağmen, savaşta taraf değiştirerek Türkiye’nin yanında yer alması işlenir. Bu durum, İshaki’nin eserlerinde sıkça rastlanan tema olan sadakat ve ulusal bilincin önemini vurgular.

Siyasi Faaliyetler ve Son Yılları

Ayaz İshaki, Rus Çarı’nın devrilmesinden sonra “Rusya Müslümanlarının Milli Hürriyetleri” hareketine katılarak, Türk halklarının birliği ve beraberliği için çeşitli kurultaylar düzenlemiştir. Bu kurultaylar, onun siyasi kimliğini pekiştirmiş ve milletvekilliği görevinde bulunarak toplumun meselelerine duyarlılığını artırmıştır. Yazar, gazeteci ve kanaat önderi kimliğiyle Kazan Tatarlarının bağımsızlığına kendini adamış bir figür olarak ön plana çıkmıştır.

1954 yılında Ankara’da hayata gözlerini yuman Ayaz İshaki, vasiyeti gereği İstanbul Edirnekapı Şehitliği’ne defnedilmiştir. Bu durum, onun Türkiye ile olan bağlarını ve Türk milletine duyduğu derin sevgiyi simgelemektedir.

Sonuç

Ayaz İshaki, Kazan Tatarlarının bağımsızlık mücadelesini edebi eserlerinde işleyen, güçlü bir kalem sahibi ve bir aktivist olarak Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Eserleri, sadece Kazan Türklerinin tarihini değil, aynı zamanda Türk milletinin birliği ve beraberliği konularında da derinlemesine düşünceler sunmaktadır. Onun çalışmaları, edebi mirası ve toplumsal mücadeleleriyle günümüzde bile ilham kaynağı olmaya devam etmektedir.

Google Arama Anahtar Kelimeleri

Ayaz İshaki hayatı, Ayaz İshaki kimdir, Ayaz İshaki eserleri, Ayaz İshaki Kazan Tatarları, Ayaz İshaki romanları.