Amaç-Sonuç Cümleleri ile İlgili Açıklamalı Örnekler

Amaç-Sonuç İlişkisi: Anlamı ve Uygulama Yöntemleri

Amaç-sonuç cümleleri, bir amaca ulaşmak için yapılan eylemleri ya da belirli bir sonuca ulaşmak için ortaya konan davranışları ifade eden cümlelerdir. Bu tür cümlelerde, eylemlerin neden yapıldığı veya hangi amaca hizmet ettiği vurgulanır. Amaç-sonuç ilişkisini anlamak için, “Hangi amaca ulaşmak için?” sorusu fiile yöneltilir. Amaç; bireylerin ulaşmak ya da gerçekleştirmek istedikleri düşünce veya hedefleri ifade eder. Bu tür ilişkileri belirtirken genellikle “için,” “diye,” “üzere” gibi edatlar kullanılır.

Püf Noktası: Eğer cümlede “için” edatı varsa, bu edat yerine “amacıyla” kelimesi getirilerek cümlenin anlamı ve yapısı korunuyorsa, bu cümle bir amaç-sonuç cümlesidir. Eğer “için” edatı yerine “amacıyla” getirildiğinde anlam bozuluyorsa, cümlede büyük ihtimalle neden-sonuç ilişkisi bulunmaktadır.

Amaç-Sonuç Cümleleri ile İlgili Açıklamalı Örnekler

Örnek 1

Öğretmenle görüşmek için okula gitti.

Bu cümlede “için” edatı yerine “amacıyla” getirilirse, “Öğretmenle görüşmek amacıyla okula gitti.” şeklinde bir cümle elde edilir. Burada hem şekil hem de anlam açısından bütünlük sağlandığı için bu cümle bir amaç-sonuç cümlesidir.

Örnek 2

Okula gelmediği için yok yazılmış.

Cümlede “için” edatının yerine “amacıyla” getirdiğimizde “Okula gelmediği amacıyla yok yazılmış.” şeklinde bir cümle oluşur ve bu anlam açısından bozuk olur. Bu durumda, cümlede neden-sonuç ilişkisi mevcuttur, çünkü “gelmemek” bir neden olarak kabul edilirken, “yok yazılmak” bir sonuçtur.

Not: Amaç-sonuç ilişkisi olan cümlelerde amaç henüz gerçekleştirilmemiştir. Ancak neden-sonuç ilişkisi cümlelerinde neden gerçekleşmiş ve tamamlanmış durumdadır.

Örnek 1

İşe gitmediği için işten atılmış.

Bu cümlede “işe gitmediği” nedeni ifade ederken, “işten atılma” sonucu ifade eder. Cümlede “için” edatı yerine “amacıyla” getirildiğinde anlam bozulur, dolayısıyla bu cümle neden-sonuç ilişkisini ifade eder.

Örnek 2

İşe gitmek için yola çıktı.

Bu cümlede “için” edatını “amacıyla” değiştirdiğimizde “İşe gitmek amacıyla yola çıktı.” şeklinde bir cümle oluşur. Burada, amaç-sonuç ilişkisi bulunur çünkü amacın henüz gerçekleşmediği ve şekilsel olarak da bütünlük sağlandığı görülür.

Örnek 3

Ders anlatmak için ayağa kalktı.

Burada “hangi amaçla ayağa kalktı?” sorusuna “ders anlatmak için” cevabı verilir. Cümlede “için” edatı yerine “amacıyla” getirilirse “Ders anlatmak amacıyla ayağa kalktı.” şeklinde doğru bir cümle oluşur. Bu, amaç-sonuç ilişkisini gösterir.

Örnek 4

Zengin olmak için sürekli çalışıyordu.

Cümlede “için” edatı yerine “amacıyla” getirildiğinde “Zengin olmak amacıyla sürekli çalışıyordu.” şeklinde doğru bir cümle oluşur. Burada amacın henüz gerçekleşmemiş olması, bu cümlenin amaç-sonuç ilişkisi taşıdığını gösterir.

Örnek 5

Annesini görmek için İstanbul’a gitmiş.

Bu cümlede “Annesini görmek” amaç, “İstanbul’a gitmek” ise sonuç kısmıdır. “İçin” edatının yerine “amacıyla” getirildiğinde cümle anlam ve yapı açısından doğru olur. Bu da cümlenin amaç-sonuç ilişkisi taşıdığını gösterir.

Örnek 6

Sınavda başarılı olayım diye bu yazıyı okuyor.

Burada “diye” edatını “için” edatına dönüştürdüğümüzde “Sınavda başarılı olmak için bu yazıyı okuyor.” şeklinde olur. Daha sonra “için” edatının yerine “amacıyla” getirildiğinde cümle “Sınavda başarılı olmak amacıyla bu yazıyı okuyor.” şeklinde doğru bir anlam taşır. Böylece amaç-sonuç ilişkisi ortaya çıkar.

Örnek 7

Teşekkür almak için son yazılılara daha çok çalıştı.

Cümlede “için” edatını “amacıyla” değiştirildiğinde “Teşekkür almak amacıyla son yazılılara daha çok çalıştı.” şeklinde olur. Anlam bozulmadan, şekilsel ve anlamsal olarak cümle doğru kalır ve bu cümle amaç-sonuç ilişkisi taşır.

Örnek 8

Çeklerini ödemek için arabasını satmış.

Bu cümlede “çeklerini ödemek” amaç, “arabayı satmak” ise sonuç kısmıdır. “İçin” edatı yerine “amacıyla” getirildiğinde cümlede amaç-sonuç ilişkisi kurulur.

Not: Amaç-sonuç ilişkisi cümlelerinde bazen bir sonucun birden fazla amacı, bir amacın da birden fazla sonucu olabilir.

Örnek 1

Amcasını ziyaret etmek ve bir iş görüşmesi yapmak için İstanbul’a gitmiş.

Burada “Amcasını ziyaret etmek” ve “iş görüşmesi yapmak” iki ayrı amaçtır. Sonuç ise tek bir eylem olan “İstanbul’a gitmek” şeklindedir.

Örnek 2

Sınavda istediğini elde etmek için hem dershaneye gidiyor hem de özel ders alıyor.

Bu cümlede “Sınavda istediğini elde etmek” bir amacıdır. “Dershaneye gitmek” ve “özel ders almak” ise bu amacı gerçekleştirmek için yapılan iki sonuç eylemidir.

Not: Bazen sonuç kısmı amaç kısmından önce gelebilir.

Örnek 1

Büyük bir aşkla yola çıkmıştı Veysel Karani, onu görmek için.

Bu cümlede “Onu görmek” amaç, “büyük bir aşkla yola çıkmak” ise sonuç kısmıdır. Burada sonuç kısmı amaç kısmından önce gelir.