Düşsel (Fantastik) Anlatım

Düşsel (Fantastik) Anlatımın Tanımı ve Özellikleri

Düşsel anlatım, olağanüstü, tamamen hayal ürünü ve kurmaca olayların dile getirildiği anlatım türüdür. Bu anlatım türü, sınırsız ve sonsuz bir hayal gücü ile oluşturulur ve genellikle fantastik özellikler içerir.

Düşsel (Fantastik) Anlatımın Özellikleri

1. Olağanüstü Olaylar ve Karakterler: Düşsel anlatımda, olaylar, kişiler, zaman ve mekân genellikle olağanüstü ve hayal ürünü özellikler taşır. Bu anlatımda, günlük hayatın ötesinde ve gerçeklikten uzak olaylar ve varlıklar karşımıza çıkar.
2. Hayalî Zaman: Zaman, masallarda anlatılan zamana benzer şekilde “zaman ötesi” olarak tanımlanabilir. Bu tür zaman, gerçek değil, hayali bir özellik taşır. Masallardaki gibi “evvel zaman içinde” gibi başlangıç ifadeleriyle sunulabilir. Gerçek hayatta yaşanıyormuş izlenimi vermektense, hayal gücünün bir ürünü olarak sunulur.
3. Kurmacı Mekân: Mekân, genellikle olağanüstü olup, gerçekte var olmayan bir yer olarak tasvir edilir. Bu mekânlar, Kaf Dağı’nın arkası, cinlerin ülkesi, perilerin memleketi gibi hayalî yerler olabilir. Yani, mekân tamamen kurmacadır.
4. Olağanüstü Karakterler: Kişiler, günlük hayatımızda karşılaşmadığımız olağanüstü varlıklardır. Kahramanlar, insanlardan hayvanlara, bitkilere ve hayali varlıklara kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. Bu karakterler, vampirler, üç başlı ejderhalar, cadılar gibi hayalî varlıklar olabilir.
5. Hayali Olaylar: Olaylar, tamamen hayalî, kurgusal ve olağanüstü özellikler taşır. Bu, anlatımın kurmaca ve sürreal olmasını sağlar.
6. Heyecana Bağlı Dil: Düşsel anlatımda, dil, genellikle heyecana bağlı olarak kullanılır. Ayrıca, şiirsel işlev de bu anlatımda yer alabilir. Bu, anlatımın estetik ve etkileyici olmasını sağlar.
7. Geçmiş Zaman Kipi: Anlatımda genellikle görülen ve öğrenilen geçmiş zaman kipi kullanılır. Bu, anlatımın geçmişe ait bir havada olmasını sağlar.
8. Hayal, Varsayım ve Abartma: Hayal, varsayım, imge, mecaz ve abartma gibi öğelere bolca başvurulur. Bu, hayal gücünün sınırsızlığını ve anlatımın zenginliğini artırır.
9. Mit ve Efsaneler: Anlatıcı, mit ve efsanelerden yararlanarak anlatımında derinlik ve özgünlük sağlar. Bu, kültürel ve tarihi ögeleri de anlatıma katar.
10. Kurmaca Metinler: Metinler, genellikle fantastik ve kurmaca içerik taşır. Bu, düşsel unsurlar ve hayal gücünün yoğun olarak kullanıldığı metinlerdir.
11. Motifler: Düşsel anlatımda, rüya, ayna, büyü, sandık ve anahtar gibi motiflere yer verilir. Bu motifler, gerçek ile hayali olanı ayıran unsurlar olarak kullanılır.
12. Sanat Dallarında Kullanım: Düşsel (fantastik) anlatım, heykel, resim ve diğer sanat dallarında başvurulan bir anlatım türüdür. Bu, sanat eserlerinde hayal gücünün yansımasını sağlar.
13. Edebiyat Türleri: Edebiyat tarihinde, düşsel anlatım fabl ve masal türlerinde ilk olarak kullanılmıştır. Ayrıca, postmodern edebiyatın bazı ürünlerinde de düşsel özellikler ön plandadır.
14. Edebiyat Örnekleri: Düşsel (fantastik) anlatım, Yüzüklerin Efendisi, Gora, Yıldız Savaşları, ve Harry Potter gibi eserlerde örneklenmiştir. Bu eserler, hayal gücünün geniş kapsamını ve fantastik unsurları sergiler.
15. Önemli İsimler: Dünya edebiyatında J. R. R. Tolkien ve Türk edebiyatında Nazlı Eray gibi isimler, düşsel anlatımın önemli temsilcileridir.
16. Süper Kahramanlar: Örümcek Adam ve Süpermen gibi karakterler, düşsel (fantastik) anlatımla ilişkilendirilebilir. Bu karakterler, hayalî ve olağanüstü özellikler taşır.

Düşsel Anlatım ile Düşsel Olmayan Anlatımın Farklılıkları

1. Mekân: Düşsel anlatımda mekân, olağanüstü ve hayalî ögeler içerir. Örneğin, gökyüzünde asılı kentler veya yeraltı periler ülkesi gibi. Düşsel olmayan anlatımda ise mekân, günlük yaşamda karşılaşılan, bilinen yerlerdir.
2. Konu: Düşsel anlatımda konu, tamamen hayal ürünü ve olağanüstü nitelikler taşır. Düşsel olmayan anlatımda ise konu, günlük yaşamın içinde yer alan, gerçek olayları yansıtır.
3. Kişiler: Düşsel anlatımda kişiler, olağanüstü ve hayalî varlıklar olup, günlük yaşamda karşılaşmadığımız yaratıklardır. Düşsel olmayan anlatımda ise kişiler, günlük yaşamda rastladığımız insanlardır.

Uyarı: Düşsel anlatım ile gelecekten söz eden anlatım genellikle karıştırılır. Gelecekten söz eden anlatımda anlatılanlar kesinlikle ileriki bir zamanda olur. Düşsel anlatımda ise zaman sınırlaması yoktur ve anlatılanlar “bir varmış bir yokmuş” şeklinde ifade edilir.

Düşsel (Fantastik) Anlatım ile İlgili Örnekler

Örnek 1

Yüzüklerin Efendisi’nden

Açıklama: Bu metin, olağanüstü, tamamen hayal ürünü ve kurmaca bir düşsel anlatım örneğidir. Özellikle sarılmış kısımlar, düşsel anlatımın sınırsız ve sonsuz hayal gücü ile oluşturulduğunu göstermektedir. Metin, “gri ülke” gibi hayalî mekânlar, “ağaçların kolları kadar sayısız uzun yıllar!” gibi zaman ötesi ifadeler ve “Fanuilos” gibi olağanüstü karakterlerle doludur. Bu unsurlar, metnin fantastik ve hayalî doğasını vurgular.