Tanım

Tanım

yazar

Varlıkların ya da kavramların özelliklerini açıklayarak ifade etmeye tanım; herhangi bir şeyin ne olduğunu belirten cümlelere de tanım cümleleri denir. Tanım cümleleri, “Bu nedir?” ve “Bu kimdir?” gibi sorulara yanıt verir. Bu tür cümleler, hem nesnel hem de öznel olabilirler. Genellikle “denir” sözcüğü ve “-dır” ekiyle son bulurlar.

Bir paragrafın ilk cümleleri, çoğu zaman tanım cümleleri özelliği taşır. Bu tür cümlelerde “bundan dolayı”, “bu nedenle”, “bunun için” gibi bağlayıcı sözcükler kullanılmaz.

Tanım Cümleleriyle İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler

Örnek 1

Mısra, şiirde yer alan en küçük nazım birimidir.

Bu cümlede “Mısra nedir?” sorusunu sorduğumuzda, “Şiirde yer alan en küçük nazım birimidir.” şeklinde bir cevap alırız. Burada mısra tanımlanmıştır. Cümlenin “-dır” ekiyle bitmesi ve “… nedir?” sorusunun sorulabilmesi, cümlenin bir tanım cümlesi olduğuna dair ipuçlarıdır.

Örnek 2

Cümle, bir yargıyı ifade eden anlam birimidir.

“Cümle nedir?” sorusuna “Bir yargıyı ifade eden anlam birimidir.” yanıtını alırız. Bu, tanım cümlesidir. Cümlenin yükleminde yer alan “-dir” eki, cümlenin tanım cümlesi olduğunun işaretidir.

Örnek 3

Lirik şiir, duyguların coşkulu ve etkili bir biçimde dile getirildiği şiir türüdür.

Bu cümlede “Lirik şiir nedir?” sorusunu yönelttiğimizde “Duyguların coşkulu ve etkili bir biçimde dile getirildiği şiir türüdür.” cevabını alırız. Lirik şiir burada tanımlanmıştır. Cümlenin sonundaki “-dir” eki ve “Bu nedir?” sorusunun sorulabilir olması, cümlenin bir tanım cümlesi olduğunu gösteren önemli işaretlerdir.

Örnek 4

Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını kastedip, bunu benzetme yapmadan ifade etme sanatına kinaye denir.

“Kinaye nedir?” sorusu yöneltildiğinde; “Bir sözün hem gerçek hem mecaz anlamını kastedip, bunu benzetme yapmadan ifade etme sanatıdır.” cevabını alırız. Bu cümle de bir tanım cümlesidir. Cümlenin “denir” sözcüğüyle bitmesi ve “Bu nedir?” sorusunun sorulabilmesi, tanım cümlesi olduğuna dair kanıt niteliğindedir.

Örnek 5

Realizm, gerçeği olduğu gibi anlatmayı amaçlayan bir edebiyat akımıdır.

Bu cümlede “Realizm nedir?” sorusunu yönelttiğimizde; “Gerçeği olduğu gibi anlatmayı amaçlayan bir edebiyat akımıdır.” cevabını alırız. Bu da bir tanım cümlesidir. Cümlenin yükleminde bulunan “-dir” eki ve “Bu nedir?” sorusuna cevap verebilmesi, cümlenin bir tanım cümlesi olduğunu işaret eder.

Örnek 6

Günlük, bir kişinin her gün tuttuğu, kişisel hayatından kesitler sunduğu, tarih belirterek yazdığı notlardır.

Bu cümlede “Günlük nedir?” diye sorulduğunda “Bir kişinin her gün tuttuğu, kişisel hayatından kesitler sunduğu, tarih belirterek yazdığı notlardır.” cevabı alınır. Bu da bir tanım cümlesidir. “Nedir?” sorusu ve cümlenin yükleminde bulunan “-dir” eki, cümlenin tanım cümlesi olduğunun kanıtıdır.

Tanımlanan Kavramlar Üzerine İnceleme

Aşağıdaki tanım cümlelerinde farklı kavramlar belirgin bir şekilde yer almaktadır. Bu cümlelerdeki unsurların tanım cümlesi olmasına yol açan ipuçlarını inceleyelim:

Dekor, tiyatroda eserin konusuna uygun olarak sahnenin düzenlenmesinde kullanılan eşyaların genel adıdır.

Deneme, yazarın herhangi bir konu üzerinde kesin yargılara varmadan, kendisiyle konuşuyormuş gibi kaleme aldığı yazılardır.

Epizot, trajedide yer alan diyalog bölümlerinden her birine verilen isimdir.

Feeri, doğaüstü olayların, cinlerin ve perilerin rol aldığı tiyatro eserlerine verilen addır.

Şiir, duygu ve düşüncelerin etkili ve estetik bir biçimde dile getirildiği yazın türüdür.

Edebi mektup, sanat, ideoloji veya felsefe gibi konulara dair düşüncelerin yazıya aktarıldığı mektuplardır.

Tarihi roman, geçmiş dönemleri ya da tarihe mal olmuş önemli kişilikleri konu alan romanlara verilen addır.

Forum, geniş bir izleyici kitlesi önünde, kamuoyunu ilgilendiren bir konunun tartışıldığı etkinliktir.

Tanım Cümlelerine Dair Uyarılar

Örnek 1

Lirik şiir, akıldan çok hayal gücüne dayanan, duygu ağırlıklı bir şiir türüdür.

Bu cümle her ne kadar tanım cümlelerine benziyor olsa da, tam anlamıyla bir tanım cümlesi değildir. Tanım cümleleri kapsamlı ve genelleyici cümlelerdir. “Lirik şiir nedir?” sorusuna verilen yanıt bu cümlede kısmi bir özelliği yansıttığından, genel bir tanım sağlamaz.

Örnek 2

Natüralizme göre, toplum büyük bir laboratuvar, insan ise bu laboratuvarda incelenen bir denek gibidir.

Bu cümlede “Natüralizm nedir?” sorusu sorulduğunda, “Toplum büyük bir laboratuvar, insan ise bu laboratuvarda incelenen bir denek gibidir.” cevabı alınır. Ancak bu cümle de tam anlamıyla bir tanım cümlesi değildir. Çünkü, Natüralizm tanımlanmamış, sadece bir bakış açısı aktarılmıştır.

Örnek 3

Empresyonizm, varlığın sanatçıda yarattığı izlenimleri aktarmayı amaçlayan bir akımdır.

Bu cümlede “Empresyonizm nedir?” sorusuna “Varlığın sanatçıda yarattığı izlenimleri aktarmayı amaçlayan bir akımdır.” cevabı verilir. Ancak bu, tam olarak bir tanım cümlesi değildir. Çünkü bu cümlede bir tanımlama değil, bir amacın ifade edilmesi söz konusudur.

Yanlış Tanım Cümleleri Üzerine İncelemeler

Aşağıdaki cümlelerde tanımlanan kavramlar ve ifadeler yer almakta, ancak bu cümleler tanım cümlesi değildir. Nedenlerini inceleyelim:

Kübizm, sadece dış görünüşü değil, aynı zamanda duyguları da ifade eden bir akımdır.

Gezi yazıları, insanların merak ettiği yerleri keşfetmek amacıyla yazdıkları yazılardan doğmuştur.

Edebiyat metinleri, yan anlam zenginliği taşıyan, duygu ve düşüncelerin ön planda olduğu yazılardır.

Masallar, eğitici nitelikte olup, sonunda iyilerin ödüllendirilip kötülerin cezalandırıldığı anlatılardır.

Fabl türünde, insan dışı varlıklar karakter olarak yer alır, ancak bu varlıklar insan davranışlarını yansıtır.

Panelde, bir sorun üzerinde ortak bir karara varmak değil, konuyu farklı açılardan değerlendirmek esastır.

Yukarıdaki cümleler her ne kadar tanım cümlesi gibi görünebilse de, kavramları tam anlamıyla tanımlamadıkları için **tanım cümlesi değildir

Dilbilgisi

Yorum yapın