Meddah Nedir?

Meddah Nedir?

Sözlükte “aşırı övgüde bulunan kişi” anlamına gelen meddah, omzunda mendil ve elinde bastonla taklitler yaparak hikâyeler anlatan halk sanatçısıdır. Meddahların sahnelediği performanslar ise “meddah oyunu” olarak adlandırılır.

Kısaca meddahlığı “tek kişilik tiyatro” olarak tanımlayabiliriz. Meddah oyunlarında sahne, perde, kostüm ya da dekor bulunmaz. Her şey meddahın zekâsı ve anlatım yeteneğiyle şekillenir.

Meddah Oyununun Özellikleri

• Meddah gösterisi, 17. yüzyıldan sonra popülerleşmiş ve bu dönemde “meddah” terimi kullanılmaya başlamıştır.
• Meddahlar, kahvehanelerde topluca bir araya gelen halka küçük bir sahnede oturarak hikâyeler sunar. Bu hikâyelerde halkı güldürme amacıyla çeşitli taklitler yapılır.
• Meddah, hikâyede yer alan tüm karakterleri canlandırır ve olayları anlatır.
• Perde, kostüm ve dekor gibi unsurlar tek kişide toplanır. Meddahın yanında sadece bir sandalye, mendil ve baston vardır.
• Anlatılan hikâyeler genellikle halkın gerçek yaşamından alınmış olaylardır. Ancak, masal, efsane ve destanlar da meddahın repertuarında yer alır.
• Meddahlar, dönemlerinin toplumsal ve siyasi olaylarını da hicveder. Böylece, meddahlar yaşadıkları çağın eleştirisini dolaylı bir şekilde sunan sanatçılar olarak öne çıkar.
• Meddahın sahne aksesuarları arasında mutlaka bir mendil ve baston bulunur. Mendil, çeşitli sesleri taklit etmekte kullanılırken; baston gürültü çıkarma, tüfek veya at gibi eşyaların yerine kullanılabilir.
• Doğaçlama önemli bir unsurdur; meddahlar sahneye çıkmadan önce hazırlık yapmaz.
• Anlatı, genellikle klişeleşmiş “râviyân-ı ahbar ve nâkılân-ı âsar” gibi ifadelerle başlar.
• Meddahın anlatımı yazılı bir metne bağlı değildir; hikâyeler genellikle düzyazı şeklinde aktarılır.
• Meddah, karakterleri taklit ederken onların şive ve ağız özelliklerini kullanır.
• Taklit yapma yeteneği meddahlığın en önemli becerisidir. İnsan ve hayvan taklitleri yapan meddah, doğayı ve cansız nesneleri de taklit eder.
• Meddahlık geleneği usta-çırak ilişkisiyle nesilden nesle aktarılmıştır ve halk tarafından büyük ilgi görmüştür.
• Anlatım ve oyunculuk birlikte kullanılır; meddah hem anlatıcı hem de oyuncu rolünü üstlenir.
• Yer ve zaman sınırlaması yoktur; gösteriler günler hatta haftalar sürebilir.
• Meddahlık, sözlü gelenek içerisinde günümüze kadar ulaşmıştır, ancak meddah hikâyeleri genellikle yazıya geçirilmediği için bugün hakkında çok az bilgiye sahibiz.
• Tarihteki ünlü meddahlar arasında Kör Hasan, Tıfli, Borazan Tevfik ve Şair Ahmedi sayılabilir. 20. yüzyılın önemli meddahları arasında ise Sururî ve Aşkî öne çıkmaktadır.

Meddah Oyununun Bölümleri

1. Giriş Bölümü: Oyunun başlangıç kısmıdır. Meddah, yüksek bir yere çıkarak ellerini birbirine vurur ve “Haak doktum Hak!” diyerek beyitlerle ya da tekerlemelerle hikâyeye başlar.
2. Geçiş Bölümü: Bu kısımda meddah, hikâyedeki karakterleri tanıtır ve dikkat çekici detaylar verir.
3. Ana Bölüm: Hikâyenin anlatıldığı en önemli bölümdür. Meddah, taklitler yaparak büyük bir heyecanla hikâyeyi anlatır ve bol bol secili cümleler kullanır.
4. Sonuç Bölümü: Oyunun son kısmıdır. Burada kıssadan hisse verilir. Meddah, “Her ne kadar sürç-i lisan ettikse affola” diyerek özür diler, bir sonraki hikâyenin adını ve yerini duyurur ve oyunu bitirir.