Tam Uyak (Kafiye) Nedir?

Tam Uyak (Kafiye) Nedir?

Tam uyak, dizelerin sonundaki iki ses benzerliğine dayalı bir kafiye türüdür. Bu ses benzerliği, biri ünlü diğeri ünsüz olmak üzere en az iki harften oluşur. Ayrıca, uzun ünlüler (â, î, û) de tam kafiye sayılır. Tam uyak, Türk şiirinde yaygın olarak kullanılan uyak türlerinden biridir.

Tam Uyak Örnekleri ve Açıklamaları

Örnek 1

Tekerlekler yollara bir şeyler anlatıyor
Uzun yollar bu sesten silkinerek yatıyor
(Faruk Nafiz Çamlıbel)

Açıklama: Yukarıdaki dizelerde “-at” sesleri hem yazılış hem de telaffuz açısından aynı olduğundan tam kafiye oluşturur. Ayrıca “-yor” eki şimdiki zaman eki olduğu için redif sayılır.

Örnek 2

Yollarda kalan gözlerimin nurunu yordum
Kimdir o, nasıldır diye rüzgârlara sordum
Hulyamı tutan bir büyü var onda diyordum
(Yahya Kemal Beyatlı)

Açıklama: “-or” sesleri biri ünlü biri ünsüz iki harften oluştuğu için tam uyak oluşturur. “-du” geçmiş zaman eki ve “-m” şahıs eki ise redif olarak değerlendirilir.

Örnek 3

On atlıya karar verdim yaşını
Yenice sevdaya salmış başını
El yanında yakar gider kaşını
Tenhalarda gülüşünü sevdiğim.

Açıklama: “-aş” sesleri ünlü ve ünsüzden oluşan iki harf olduğu için dizelerde tam kafiye oluşturur. “-ını” ekleri ise redif sayılır.

Örnek 4

Nasihatim sana herzeyle iştigali bırak
Adamlığın yolu nerdeyse bul da girmeye bak
(Mehmet Akif Ersoy)

Açıklama: “-ak” sesleri iki ses benzerliği içerdiği ve yazılışları aynı olduğu için tam kafiye oluşturur.

Örnek 5

Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik
Bina atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik
(Yahya Kemal Beyatlı)

Açıklama: “-en” sesleri ünlü ve ünsüzden oluştuğu için tam kafiye oluşturur. “-dik” eki ise geçmiş zaman ve şahıs eki olduğu için rediftir.

Örnek 6

Sen bizim köyleri görmedin ki hiç
Yollar toz, çamur, evleri kerpiç
O kirli kabukta en temiz iç
Hele bir yakından bakılsın da gör.
(Abdurrahim Karakoç)

Açıklama: “-iç” sesleri yazılış açısından aynı olduğundan tam uyak oluşturur.

Örnek 7

Gel bakma kimseye hor
Halkı yorma kendin yor

Açıklama: “-or” sesleri bir ünlü ve bir ünsüzden oluştuğu için tam kafiye sayılır.

Örnek 8

Orhan zamanından kalma bir duvar
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar
(Ahmet Hamdi Tanpınar)

Açıklama: “-ar” sesleri ünlü ve ünsüzden oluştuğu için tam kafiye oluşturur.

Örnek 9

Dedem koynunda yattıkça benimsin, ey güzel toprak!
Neler yapmış bu millet, en yakın târihe bir sor bak.
(Süleyman Nazif)

Açıklama: “-ak” sesleri iki harften oluştuğu için dizelerde tam kafiye vardır.

Örnek 10

Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol
Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol
(Yahya Kemal Beyatlı)

Açıklama: “-ol” sesleri aynı yazılış ve telaffuza sahip olduğu için tam kafiye sayılır.

Örnek 11

Semaî’m kavuştuk bahara yaza
Güzeller kendini çekerler naza
Hayran oldum yeşil dalda avaza
Bülbüller ötüşür güller ne güzel
(Kul Semaî)

Açıklama: “-az” sesleri tam uyak oluşturur, “-a” yönelme hal eki ise rediftir.

Örnek 12

Hörü melek var mı senin soyunda
Kız nazarım kaldı usul boyunda
(Karacaoğlan)

Açıklama: “-oy” sesleri ünlü ve ünsüzden oluştuğu için tam kafiyedir, “-unda” çekim eki ise rediftir.

Örnek 13

Mâzî köyünde, hâtıralar gölgesinde hal
Yaklaştığın tabiatı günlerce seyre dal
(Yahya Kemal Beyatlı)

Açıklama: “-al” sesleri ünlü ve ünsüz iki harften oluştuğu için tam kafiye oluşturur.

Örnek 14

Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker!
Gökten ecdâd inerek öpse o pâk alnı değer
(Mehmet Akif Ersoy)

Açıklama: “-er” sesleri ünlü ve ünsüzden oluştuğu için tam kafiyedir.

Örnek 15

Çiçek ülkesinden girerken yaza
Örer her doğan gün bir altın koza

Açıklama: “-za” sesleri iki harften oluştuğu için tam kafiyedir.

Tam Uyakta Uzun Ünlüler

Arapça ve Farsça kökenli kelimelerde, uzun ünlüler (â, î, û) de tam kafiye kabul edilir. Uzun ünlüler, iki ses gibi değerlendirilir.

Örnek

Ne aceb eylese esrâr-ı derûnun ifşâ
Goncadan söz getirir bülbül-i şeydâya sabâ
(Nedim)

Açıklama: “â” sesleri uzun ünlü olduğu için iki ses değerindedir ve bu nedenle tam kafiye oluşturur.