Erzurumlu Emrah

Erzurumlu Emrah (1777-1860), 19. yüzyılda yaşamış bir halk şairidir. Hayatı hakkında fazla bilgi bulunmamakla birlikte, Erzurum‘da doğmuş ve burada medrese eğitimi almıştır. Ardından Nakşibendî tarikatına katılarak Arapça ve Farsça kelimeleri ve aruz ölçüsünü öğrenmiştir.

Seyahatleri ve Kişisel Hayatı

Emrah, ömrünün büyük bölümünü Sivas, Kastamonu, Tokat, Konya ve Niğde gibi çeşitli şehirlerde geçirmiştir. Eşinin vefatından sonra Sivas‘tan Niksar‘a geçerek yaşamının geri kalan kısmını burada sürdürmüştür.

Edebi Yetenekleri ve Üslubu

Aldığı medrese eğitimi, onu diğer halk şairlerinden ayıran önemli bir özelliktir. Divan ve tasavvuf geleneğinden etkilenmiş ve bu alanda eserler vermiştir. Erzurumlu Emrah, divan şiirini ve aruz ölçüsünü en iyi kullanan saz şairlerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Ancak, gerçek sanatını ve yeteneğini hece ölçüsü ile yazdığı semai ve koşma türlerinde göstermiştir.

Eserleri ve Yayınları

Her iki edebi geleneği de benimseyen Erzurumlu Emrah, hem divan hem de halk şiiri tarzında eserler kaleme almıştır. Lirik ve akıcı bir üsluba sahip olan Emrah, hece vezniyle şiirler yazmanın yanı sıra aruz veznini de ustaca kullanmış, divan şiiri üslubuyla gazeller de söylemiştir. Şiirleri “Divanı Emrah” adıyla yayımlanmıştır.

Etkileri ve Son Dönemi

Başta Fuzuli, Baki ve Nedim gibi şairlerden etkilenmiş olsa da, bu tarzda yazdığı eserlerde beklenen başarıyı yakalayamamıştır. Tokatlı Nurî ve Beşiktaşlı Gedaî gibi halk şairleri üzerinde önemli bir etki bırakmıştır. Emrah, yaşamının son yıllarını Niksar‘da geçirerek 1860 yılında vefat etmiştir.

Erzurumlu Emrah, 18. yüzyılın sonlarında Erzurum’un Tanbura köyünde doğmuş, 19. yüzyılda yaşamış önemli bir Türk şairidir. Hem klasik divan şiirine hem de halk şiirine hakim olmasıyla bilinir. Bu özelliği sayesinde Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir.

Hayatı ve Eserleri

Erzurumlu Emrah, genç yaşta tasavvufa yönelmiş ve medrese eğitimi almıştır. Bu eğitim, onun şiirlerine derin bir mistik boyut katmıştır. Aynı zamanda halk arasında dolaşarak saz çalmış ve şiirler söylemiştir. Bu sayede hem halkın diline hem de klasik edebiyatın inceliklerine vakıf olmuştur.

Eserlerinde genellikle aşk, ayrılık, doğa, tasavvuf ve toplumsal konulara yer vermiştir. Hem aruz hem de hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır. Divan şiirinde gazel, kaside, kıta gibi türleri kullanırken, halk şiirinde ise koşma, türkü gibi türlere başvurmuştur.

Erzurumlu Emrah’ın Önemi

• Klasik ve Halk Şiirinin Birleşimi: Erzurumlu Emrah, klasik divan şiirinin inceliklerini halk şiirinin canlılığıyla birleştirmiştir. Bu sayede hem edebiyat dünyasında hem de halk arasında büyük beğeni toplamıştır.
• Tasavvufi Boyut: Şiirlerinde tasavvufi düşüncelere sıkça yer vermesi, onun eserlerine derinlik katmıştır.
• Geniş Tematik Düşünce: Aşk, ayrılık, doğa gibi evrensel temaların yanı sıra, dönemin sosyal ve siyasi olaylarına dair de şiirler yazmıştır.
• Dil Kullanımı: Hem halk dilini hem de edebi dili ustalıkla kullanarak, şiirlerine zenginlik katmıştır.

Neden Unutulmaz?

Erzurumlu Emrah, Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir çünkü:

• Eşsiz Bir Stil: Klasik ve halk şiirini bir araya getirerek kendine özgü bir şiir dili oluşturmuştur.
• Geniş Kitleye Hitap: Hem edebiyat çevrelerinde hem de halk arasında sevilen bir şair olmuştur.
• Türkçe’ye Katkısı: Hem klasik edebiyatın inceliklerini hem de halkın dilini kullanarak Türkçeye yeni bir soluk getirmiştir.

Sonuç olarak, Erzurumlu Emrah, Türk edebiyatının en önemli şairlerinden biridir. Hem klasik hem de halk şiirine yaptığı katkılarla Türk kültürüne önemli bir miras bırakmıştır. Şiirlerindeki derinlik, duygusallık ve geniş tematik yelpaze, onu diğer şairlerden ayıran en önemli özellikleridir.

Erzurumlu Emrah’ın En Ünlü Şiirleri

Erzurumlu Emrah, geniş bir şiir repertuvarına sahip olsa da, bazı şiirleri daha çok dikkat çekmiş ve halk arasında daha yaygın olarak bilinmiştir. Bunlardan bazıları:

• “Ne Feryat Edersin Divane Bülbül”: Bu şiirinde aşk acısını bülbülün feryadına benzeterek dile getirmiş, aşkın insanı nasıl etkilediğini anlatmıştır.
• “İki Kaşları Karanın”: Bu şiirinde sevdiği kadının güzelliğini tasvir etmiş, aşkın coşkusunu dile getirmiştir.
• “Güzel Sallanarak Nerden Gelirs”: Bu şiirinde sevdiğinin güzelliğini ve kendisine verdiği mutluluğu anlatmıştır.
• “Gönül Gurbet Ele Çıkma”: Bu şiirinde gönlün gurbete gitmemesi gerektiğini, vatan sevgisini vurgulamıştır.

Bu şiirler, Erzurumlu Emrah’ın hem aşk şiirlerindeki ustalığını hem de vatan sevgisini yansıtması açısından önemlidir.

Erzurumlu Emrah’ın Tasavvuf Anlayışı

Erzurumlu Emrah, derin bir tasavvuf eğitimi almış ve şiirlerinde bu eğitimin izlerini taşımıştır. Onun tasavvuf anlayışı, aşkın sadece dünyevi bir olgu değil, aynı zamanda ilahi bir sevgi olduğunu vurgulamaktadır.

• Aşkın İlahi Boyutu: Emrah’a göre aşk, sadece bir insana duyulan bir duygu değil, aynı zamanda Allah’a duyulan bir sevgidir. Bu sevgi, insanı dünyevî kaygılardan uzaklaştırır ve ilahi bir birliğe ulaştırır.
• Vuslat Arzusu: Emrah’ın şiirlerinde sıkça görülen vuslat arzusu, aslında ilahi bir sevgilinin kollarına kavuşma isteğidir.
• Kadercilik: Emrah, her şeyin Allah’ın takdiri olduğunu düşünür ve kaderine razı olmayı öğütler.
• Fani Dünya: Emrah, dünya hayatının geçici olduğunu ve asıl hayatın ahiret olduğunu vurgular.

Erzurumlu Emrah’ın tasavvufi anlayışı, şiirlerine derinlik katmış ve onu diğer şairlerden ayıran önemli bir özellik haline getirmiştir.

Erzurumlu Emrah’ın Şiirlerinin Günümüzdeki Etkisi

Erzurumlu Emrah’ın şiirleri, yüzyıllar boyunca insanların gönüllerinde taht kurmuş ve günümüzde de etkilerini sürdürmektedir.

• Türkçe’ye Katkısı: Erzurumlu Emrah, hem klasik edebiyatın inceliklerini hem de halkın dilini kullanarak Türkçeye yeni bir soluk getirmiştir.
• Müzik Dünyasında Kullanımı: Birçok şair ve müzisyen, Erzurumlu Emrah’ın şiirlerini bestelemiş ve bu sayede şiirler daha geniş kitlelere ulaşmıştır.
• Edebiyat Çevrelerindeki Etkisi: Erzurumlu Emrah, birçok şaire ilham kaynağı olmuş ve Türk edebiyatının gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.
• Kültürel Miras: Erzurumlu Emrah’ın şiirleri, Türk kültürünün önemli bir parçası haline gelmiştir.

Erzurumlu Emrah’ın şiirleri, evrensel temaları ve güzel diliyle günümüz insanının da gönlüne dokunmaya devam etmektedir. Aşk, ayrılık, doğa, vatan gibi konulardaki şiirleri, insanların ortak duygularına hitap etmektedir.

 Erzurumlu Emrah, hem klasik hem de halk şiirine yaptığı katkılarla Türk edebiyatının en önemli şairlerinden biridir. Şiirlerindeki derinlik, duygusallık ve geniş tematik yelpaze, onu diğer şairlerden ayıran en önemli özellikleridir. Erzurumlu Emrah’ın şiirleri, yüzyıllar boyunca insanların gönüllerinde taht kurmuş ve günümüzde de etkilerini sürdürmektedir.

Erzurumlu Emrah’ın Başlıca Şiirleri

Örnek 1

GÖNÜL GURBET ELE ÇIKMA

Gönül gurbet ele çıkma
Ya gelinir ya gelinmez
Her dilbere meyil verme
Ya sevilir ya sevilmez.

Yöğrüktür bizim atımız
Yardan atlattı zatımız
Gurbet ilde kıymatımız
Ya bilinir ya bilinmez.

Bahçemizde nar ağacı
Kimi tatlı kimi acı
Gönüldeki dert ilacı
Ya bulunur ya bulunmaz.

Deryalarda olur bahri
Doldur ver içeyim zehri
Sunam gurbet elin kahrı
Ya çekilir ya çekilmez.

Emrah der ki düştüm dile
Bülbül figan eder güle
Güzel sevmek birr sarp kale
Ya alınır ya alınmaz.

Erzurumlu Emrah

 

Örnek 2

TUTAM YÂR ELİNDEN TUTAM

Tutam yâr elinden tutam
Çıkam dağlara dağlara
Olam birr yaralı bülbül
İnem bağlara bağlara

Birin bilir birin bilmez
Bu dünya kimseye kalmaz
Yâr ismini desem olmaz
Düşer dillere dillere.

Emrah eder bu günümdür
Arşa çıkan tütünümdür
Yâra gidecek günümdür
Düşem yollara yollara.

 

Örnek 3

DEDİM DİLBER SEN DE SEVDAKAR

Dedim: Dilber, sen de sevdakâr mısın?
Dedi: Senden evvel nâra ben yandım.
Dedim: Doğru söyle, bana yâr mısın?
Dedi: Sadık yârim, gönülde andım.

Dedim: Gel, ağyarı feramus eyle!
Dedi: Terk eyledim, gönlüm hoş eyle.
Dedim: Gam-ı aşkı sen de nuş eyle.
Dedi: Çoktan anı nus edip kandım.

Dedim: Germanına benler dizilmiş.
Dedi: Görenler bağrı ezilmiş.
Dedim: Mahmur musun gözler süzülmüş?
Dedi: Hâb-ı nazdan yeni uyandım.

Dedim: Emrah gibi var mı âşıkın?
Dedi: Elbet benim senin lâyıkın.
Dedim: Halinden bil bağrı yanığın!
Dedi: Bilmez idim, şimdi inandım.

Erzurumlu Emrah

 

Örnek 4

BİR NAZENİN BANA GEL GEL EYLEDİ

Bir nazenin bana gel gel eyledi
Varmasam incinir, varsam incinir.
Nazik miyanından, ince belinden
Sarmasam incinir, sarsam incinir.

Kaşına çekilmiş kudret kalemi
Görmemiş dünyada derd ü elemi
Her sabah herr sabah verir selâmı
Almasam incinir, alsam incinir.

Yine görünüyor yârin illeri
Başımızda esen sevda yelleri
Yârın bahçesinde konca gülleri
Dermesem incinir, dersem incinir.

Nereden nereye sevmişim onu
Ateşi koymuyor yakıyor beni
Âşık Emrah sever böyle birr canı
Sevmesem incinir, sevsem incinir.

Erzurumlu Emrah

 

Örnek 5

ÇAĞRIŞIR BÜLBÜLLER GELMİYOR BAĞBAN

Çağrışır bülbüller gelmiyor bağban
Hoyrat dost bağından gül aldı gitti
Yüz bin mihnet çektim birr bağ bezettim
Yari ben besledim el aldı gitti

Nice mihnet çektim bin daha gerek
Hayli ômür ister birr daha görek
Nazlı yârim aldı o kanlı felek
Aktı gözüm yaşı sel oldu gitti.

Nazlı yardan kem haberler geliyor
Dostlarım ağlıyor düşman gülüyor
Dediler ki sefil Emrah ölüyor
Kimi kazma kürek bel aldı gitti

Erzurumlu Emrah