Gevheri (?-1720), doğum ve ölüm tarihleri hakkında kesin bilgiler bulunmayan bir şairdir. 17. yüzyılın ikinci yarısı ile 18. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olduğu düşünülmektedir. Asıl adı Mehmet olan Gevheri’nin Kırımlı olduğu tahmin edilmektedir.
Seyahatleri ve Ünü
Gevheri’nin şiirlerinden anlaşıldığına göre, Arabistan, Şam ve Rumeli gibi yerler dahil olmak üzere yurt içinde geniş bir coğrafyada seyahat etmiştir. Kendisi, en yüksek mekanlarda bile adını duyurmuş tanınmış bir şair olarak bilinir.
Eğitim ve Şiir Anlayışı
Medrese eğitimi aldığı anlaşılan Gevheri, aruz ölçüsüyle yazdığı şiirlerinde hece ölçüsüne göre daha az başarılı olmuştur. Şiirlerinde hece veznini semai ve koşma türlerinde kullanırken, divan, kalenderi, semai ve gazel türlerinde ise aruz veznini tercih etmiştir.
Şiirlerinin Teması
Gevheri, toplumsal olaylara pek ilgi göstermemiştir; onun şiirlerinde aşk, sevgili, ayrılık ve doğanın güzellikleri ön plandadır. Divan Edebiyatı‘nın özellikle Fuzuli‘nin etkisinde kalarak kaleme aldığı şiirlerinde aruz ölçüsü, yabancı kelimeler ve mazmunlar sıkça görülmektedir. Arapça ve Farsça kelimelerin bolca kullanılması dikkat çekmektedir.
Hece Ölçüsü ve Sanatı
Gevheri, sanatında en büyük gücünü hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerde göstermektedir. Bu türdeki eserleri, saz şairleri için birer örnek teşkil etmektedir. Koşma, türkü ve semai türlerinde divan şiirinin izleri bariz bir şekilde görülmektedir.
Musiki ile İlişkisi
Gevheri, ince bir üslup benimsemiş olup, musikiyle yakından ilgilenen bir şairdir. Pek çok makam kullanan Gevheri’nin, adını taşıyan bir müzik makamı da bulunmaktadır.
Gevheri: 17. Yüzyılın Önemli Halk Ozanlarından Biri
Gevheri, Türk halk edebiyatının en önemli isimlerinden biri olarak kabul edilir. 17. yüzyılda yaşamış olan Gevheri, hem aruz hem de hece ölçüsüyle şiirler yazmış, geniş bir kitleye hitap etmiştir.
Hayatı Hakkında Bilinmeyenler
Gevheri hakkında kesin doğum ve ölüm tarihleri bilinmemektedir. Hatta asıl adının bile kesin olarak bilinmemesi, onun hakkında merak uyandıran bir figür olmasını sağlamıştır. Bazı kaynaklarda Mustafa, bazı kaynaklarda ise Mehmet olarak geçmektedir. Nereli olduğu konusunda da kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, İstanbul, Kırım veya devşirme olduğu yönünde tahminler bulunmaktadır.
Eserleri ve Özellikleri
Gevheri, hem divan şiirleri hem de halk şiirleri yazmıştır. Özellikle koşma, türkü ve mani türündeki şiirleriyle tanınır. Şiirlerinde aşk, ayrılık, doğa, sosyal eleştiri gibi birçok temaya yer vermiştir.
Aruz ve Hece Ölçüsü: Gevheri, hem aruz hem de hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır. Ancak daha çok hece ölçüsüyle yazdığı şiirler ile tanınır.
Halk Dili: Şiirlerinde halkın günlük konuşma dilini kullanmış, bu sayede şiirleri herkes tarafından kolayca anlaşılır hale getirmiştir.
Geniş Tematik Düşünce: Aşk, ayrılık, doğa gibi klasik temaların yanı sıra, dönemin siyasi ve sosyal olaylarına dair de şiirler yazmıştır.
Musiki İlişkisi: Gevheri, sadece bir şair değil, aynı zamanda musikiyle de yakından ilgilenmiştir. Hatta kendi adını taşıyan bir de musiki makamı bulunmaktadır.
Neden Önemli?
Gevheri, Türk halk edebiyatında önemli bir yere sahiptir çünkü:
Üretkenliği: Çok sayıda şiir yazmış ve geniş bir şiir repertuvarına sahip olmasıyla bilinir.
Dil Kullanımı: Halk dilini şiire başarıyla yansıtarak, halkın gönlünde taht kurmuştur.
Çok Yönlülüğü: Hem divan şiirleri hem de halk şiirleri yazmasıyla Türk edebiyatına önemli katkılar sağlamıştır.
Musikiyle İlişkisi: Şiirlerini müziğe uyarlayarak, halk arasında daha yaygın bir şekilde bilinmesini sağlamıştır.
Sonuç olarak, Gevheri, 17. yüzyılın önemli halk ozanlarından biridir. Hem aruz hem de hece ölçüsüyle yazdığı şiirler, geniş bir kitleye hitap etmiş ve Türk edebiyatının zenginleşmesine katkıda bulunmuştur.
Web sitemizde size en iyi deneyimi sunabilmemiz için çerezleri kullanıyoruz. Bu siteyi kullanmaya devam ederseniz, bunu kabul ettiğinizi varsayarız.TamamHayırGizlilik politikası
