EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK) TANIMI VE ÖZELLİKLERİ

 Giriş

Empresyonizm, 19. yüzyılın sonlarına doğru doğmuş ve resim, müzik, edebiyat gibi çeşitli sanat dallarında etkili olmuş bir akımdır. Bu akım, dış dünyanın sanatçı üzerindeki izlenimlerini yansıtmayı hedefler. Sanatçıların varlıklar üzerinde bıraktığı etkiler, bu akımın en temel öğelerinden biri olarak kabul edilir. Bu bağlamda, sanatçılar iç dünyalarını eserlerinde ifade etme yoluna gitmişlerdir. Aynı zamanda, empresyonizm, sembolizmin bir evresi olarak değerlendirilebilir ve gerçeküstücülüğe (sürrealizm) zemin hazırlayan bir aşama niteliğindedir.

Empresyonizm Akımının Özellikleri

• Dış dünyadan alınan izlerin, iç dünyaya yansıması ve bu yansımalar aracılığıyla sanat eseri oluşturulması savunulmuştur.
• Sanatçıların dış dünyadan gördüklerini doğrudan aktarabilmesi imkânsızdır; bu nedenle sanatçı, aklında oluşturduğu hayalleri, etkileyici bir kompozisyon içinde bir araya getirerek anlatır.
• Doğayı olduğu gibi tasvir etmek yerine, edinilen izlenimleri aktararak bir anlatım geliştirmeyi hedeflerler. Çünkü duyularımız, dış dünyayı bize gerçek haliyle değil, değişmiş bir görünümle iletir.
• “Sanat için sanat” anlayışını benimseyerek edebiyatın toplumsal işlevine karşı çıkarlar.
• Sanatçılar, çevrelerindeki dış dünyaya kayıtsızdır; anlatılanlar, dış dünyanın değil, bu dünyanın hayaldeki izlenimleridir.
• İçsel duygulara ve duyularla elde edilen izlenimlere odaklanmışlardır.
• Gerçekçilik ve nesnellik önemsenmez; öznellik ve kişisel yorumlar ön plandadır.
• Hayal gücüne ve soyut tasvirlere geniş yer verilir.
• Anlam kapalılığı önemli bir unsurdur.
• Işık ve renk kaynaklı görsel izlenimler, şiirsel anlatımda büyük bir yer tutar.
• Her sanatçı, kendi izlenimlerini ve duygularını eserlerinde yansıttığı için ortaya çıkan edebi eserler, sanatçının kişiliğini de yansıtır.
• Empresyonizmde önemli olan, objenin kendisi değil, uyandırdığı izlenimlerdir; bu nedenle bu akıma “İntibacılık” da denilmektedir.
• Duyguların ve özgürlüğün sembolü olarak görülen bu akım, etkileyici bir üslup benimsemiştir.
• Empresyonistler, sembolizmin bazı özelliklerini taşırlar; bu nedenle sembolist sanatçılar da bu akımın izlerini taşır.
• Şiir, kısa hikaye ve tek perdelik manzum oyun gibi kısa eserler tercih edilmiştir.

Dünyadaki Temsilcileri

R. Marie Rilke, Arthur Rimbaud, Paul Verlaine ve James Joyce, empresyonizmin önemli temsilcilerindendir.

Türk Edebiyatında Empresyonizm

Türk edebiyatında, bu akımın etkisiyle eser veren sanatçılar sınırlıdır. Ancak, Ahmet Muhip Dıranas ve Cahit Sıtkı Tarancı gibi yazarların eserlerinde bu akımın izleri görülebilir. Sembolizm ile olan benzerlikleri nedeniyle, Ahmet Haşim ve Cenap Şahabettin gibi sanatçılar da izlenimci bir çizgide eserler vermişlerdir.

Türk Edebiyatındaki Temsilcileri

Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Sıtkı Tarancı, Ahmet Haşim ve Cenap Şahabettin, Türk edebiyatında empresyonizmin önemli temsilcileri olarak öne çıkmaktadır.