İrsalimesel (Darb-ı mesel) Nedir? İrsalimesel Örnekleri

İrsal ve Mesel

İrsal, “göndermek” anlamına gelirken mesel, “atasözü” anlamında kullanılmaktadır. İrsali mesel, yazıda ya da sözde bir atasözü ya da özlü söz kullanma sanatıdır. Bu sanatın amacı, fikirleri daha güçlü ve inandırıcı hale getirerek, dinleyiciyi ya da okuyucuyu etkilemek, aynı zamanda düşünceyi daha anlaşılır kılmaktır.

İrsali Mesel Sanatının Temel Nitelikleri

• Mecaz üzerine kurulu bir söz sanatı olarak, bir şeyi daha açık hale getirme amacıyla örneklendirme yapılır.
• Darb-ı mesel olarak da bilinir; bu terim, halk arasında kabul görmüş ve sıkça kullanılan sözleri ifade eder.
• Eski zamanlardan beri sevilen ve kabul görmüş bu sanat, sözlerin etkileyici olmasını sağlar.
• Düşünceye dayalı bir söz sanatıdır; duygudan ziyade düşünceye hitap eder.
• Sadece Türkçe değil, Arapça ve Farsça gibi dillerdeki atasözleri de irsali mesel sanatında kullanılabilir.

 

İrsali Mesel Sanatına Örnekler

Örnek 1:

“Deme olmaz küçüktür büyük,
Damlaya damlaya göl olur zira.”

Açıklama: Bu dizelerdeki “Damlaya damlaya göl olur.” atasözü, düşüncenin güçlendirilmesi amacıyla kullanılmıştır. Böylece irsali mesel sanatı oluşturulmuştur.

Örnek 2:

“Allah’a sığın şahs-ı halimin gazabından,
Zira yumuşak huylu atın çiftesi pektir.”
(Ziya Paşa)

Açıklama: Şair burada sakin görünen insanlardan korkulması gerektiğini vurgulamaktadır. “Yumuşak huylu atın çiftesi pektir.” atasözü, şairin düşüncesini pekiştirmek için kullanılmıştır. Bu da irsali mesel sanatına örnek teşkil etmektedir.

Örnek 3:

“Âyînesi iştir kişinin lâfa bakılmaz,
Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde.”
(Ziya Paşa)

Açıklama: Bu dizelerde şair, kişinin gerçek değerini yaptığı işlerle belirleyeceğini ifade etmektedir. “Âyînesi iştir kişinin lâfa bakılmaz.” atasözü kullanılarak düşünce güçlendirilmiş ve irsali mesel sanatı ortaya çıkmıştır.

Örnek 4:

“Eğer olsa derler kelin merhemi,
Sürer kendinin başına ol emi.”
(İzzet Molla)

Açıklama: “Kel kişi merhem bulsa önce kendi başına sürer.” atasözü burada şairin düşüncelerini desteklemek için kullanılmıştır. Bu da irsali mesel sanatının bir örneğidir.

Örnek 5:

“Ey güzellik göğüne hurşid olan yakma bizi,
Yerde kalmaz çün bilirsin dûd-ı âhı kimsenin.”
(Necâtî)

Açıklama: Şair, sevgiliyi güneşe benzetip, sevgilinin kendisini yakmamasını dilemektedir. Dizeler “Kimsenin ahı yerde kalmaz.” atasözü ile tamamlanmıştır. Bu da irsali mesel sanatının bir örneğidir.

Örnek 6:

“Cihân-ârâ cihan içindedir arayı bilmezler,
O mâhiler ki deryâ içtedir deryâyı bilmezler.”
(Hayalî Bey)

Açıklama: Bu beyitte, “Balık denizin içinde yaşar ama denizi bilmez.” atasözü ile düşünce örneklendirilmiştir. Bu da irsali mesel sanatına bir örnek teşkil eder.

Örnek 7:

“İnsana sadakat yaraşır görse de ikrah,
Yardımcısıdır doğruların Hazret-i Allah.”
(Ziya Paşa)

Açıklama: Şair, doğru kişilere Allah’ın yardım edeceğini vurgulamak için “Allah doğruların yardımcısıdır.” atasözünü kullanmıştır. Bu söz, irsali mesel sanatının bir örneğidir.

Örnek 8:

“Meseldir, gülşen-i âlemde bir gülle bahar olmaz.”
(İzzet Molla)

Açıklama: Büyük işler, tek bir kişinin kararıyla değil, çoğunluğun katılımıyla olur. Bu düşünceyi pekiştirmek için “Bir gülle bahar gelmez.” atasözü kullanılmıştır ve irsali mesel sanatı ortaya çıkmıştır.

Örnek 9:

“Kirpikleri uzundur yârin hayâle sığmaz,
Meşhur bir meseldir mızrak çuvala sığmaz.”
(Hevâî)

Açıklama: Şair sevgilinin kirpiklerinin hayal edilemeyecek kadar uzun olduğunu söylemektedir ve bu durumu “Mızrak çuvala sığmaz.” atasözü ile desteklemiştir. Bu da irsali mesel sanatının bir örneğidir.

Örnek 10:

“Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir,
Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötekdir.”
(Ziya Paşa)

Açıklama: Şair burada öğütle yola gelmeyeni azarlamak, azarla da uslanmayanı dövmek gerektiğini ifade etmektedir. Bu düşünceyi güçlendirmek için atasözlerine başvurulmuş ve irsali mesel sanatı kullanılmıştır.

İrsali mesel sanatı, atasözleri veya özlü sözlerle desteklenen düşünceleri daha etkili bir şekilde sunmak için kullanılan güçlü bir ifade yöntemidir. Bu sanat, hem Türkçe hem de Arapça ve Farsça gibi dillerdeki özlü sözlerden faydalanarak, etkileyici bir anlatım sağlar.