Kıt’a Nedir? Özellikleri ve Örnekleri

Kıt’a Nazım Şeklinin Tanımı ve Özellikleri

Kıt’a Nedir?

Kıt’a, Divan Edebiyatı’na ait olan ve beyitlerle oluşturulan bir nazım biçimidir. Sözlük anlamı olarak “parça, bölüm, cüz” anlamına gelir. Bu nazım şekli içerisinde farklı temalar işlenebilir; örneğin nükte, eleştiri, toplumsal ve felsefi düşünceler, hikmet ve dünya görüşü gibi konular ele alınır.

Kıt’a Nazım Şeklinin Özellikleri

• Kıt’a, genellikle iki beyitten meydana gelir.
• Beyitler arasında bir konu bütünlüğü bulunur. Bu anlam birliği, beyitlerin birbirini tamamlayıcı bir nitelikte olmasını sağlar.
• Kıt’a nazımında, ikinci ve dördüncü dizeler kendi aralarında kafiyeli iken, birinci ve üçüncü dizeler serbesttir. Yani, uyak düzeni (xaxa) şeklindedir.
• Şairler genelde kıt’a biçiminde mahlas kullanmazlar; ancak çok az sayıda mahlas içeren kıt’a örnekleri de bulunmaktadır.
• Birinci beyti musarra’ olarak adlandırılan, yani birinci, ikinci ve dördüncü dizeleri birbirine uyaklı olan kıt’alar ise “nazım” olarak tanımlanır.
• Beyit sayısı iki veya daha fazla olan kıt’alar “kıt’a-i kebire” olarak adlandırılır.
• Kıt’a, matla beyti bulunmayan bir gazel türüdür. Gazelden sadece konu açısından farklılık gösterir. Kıt’a-i kebire’de şairler mahlaslarını herhangi bir beyitte kullanabilirler. Genellikle tarihler, bu kıt’a biçiminde yazılır.
• Kıt’alar, Divanlarda “mukataât” başlığı altında toplanmıştır.

 

Kıt’a Nazım Şekli ile İlgili Örnekler

Örnek 1

 

Erzan meta-ı fazl ü hüner ta o denlü kim

Bin
marifet zamanede birr aferinedir
Ebna-yı
dehr herr hünere aferin verir
Ya
Rab bu aferin ne tükenmez hazinedir

Nâbî

Örnek 2

Tahir Efendi bana kelp demiş
İltifatı
bu sözde zahirdir
Mezhebim
Malikidir zira benim
İtikadımca
kelp tahirdir

Nef’i

Örnek 3

Dost bâğından belâlı bülbüle birr gül yeter
Gözlerim kan ağlasın tek yüzüme birr gül
yeter
Gerçi söz bağında çokk nev-rûz olur güller
biter
Bir gül-istandan nişan vermeğe birkaç gül
yeter

 

Ahmet Paşa

Örnek 4

Ey felek maksadın ülfet mi adâvet mi nedir
Yoksa ol mâh ile uşşâka felaket mi nedir
Ermeden vuslata hicrâna eriştik ammâ
Anlasam bâri bidâyet mi nihayet mi nedir

Şeyh Galip

Örnek 5

Âteş-i hasret benim kâr ettiğini cânıma
Yana yana hâlimi arz eylesem cânânıma
Hem-demim sâyem durur akşam olıcak âh kim
Okumazsam mum ile ol dahi gelme yanıma

Zatî