Dil Dışı Göstergeler ve Örnekleri

Dilin yanı sıra, gösterge çeşitleri günlük yaşamda çeşitli biçimlerde karşımıza çıkar. Bu göstergeler arasında hareket, jest, mimik, resim, şekil ve işaretler yer alır ve her biri belirli bir iletişim işlevi görür.

1. Belirti (Doğal Gösterge):

Bu tür göstergeler doğaldır ve insan müdahalesi olmadan oluşur. İçinde herhangi bir yapay unsur bulunmayan bu göstergeler, gösteren ile gösterilen arasında doğrudan bir nedensellik ilişkisi barındırır. Bu göstergelerin anlamları, doğrudan gözlemlerle anlaşılabilir.

Örnekler:

• Yüksek ateş: Vücut sıcaklığının 40 dereceye çıkması, bir hastalığın belirtisi olabilir.
• Öksürük: Genellikle bir sağlık sorununun, örneğin soğuk algınlığının belirtisi olarak görülür.
• Sel: Yoğun yağışların bir sonucu olarak meydana gelen su baskını.
• Gök gürültüsü: Fırtına veya şiddetli hava hareketlerinin bir göstergesidir.
• Ağaç yapraklarının gürleşmesi: İlkbaharın geldiğinin işareti olarak kabul edilir.
• Romatizma hastalığı ve bacak ağrıları: Bazı durumlarda yağmurun yaklaşmakta olduğuna dair eski bir inanış.
• Yaprakların sararması: Sonbaharın başladığını gösteren bir işarettir.

2. Belirtke (Sosyal Gösterge):

Belirtke, insanların iletişim kurma amacıyla geliştirdiği yapay göstergelerdir. Gösteren ile gösterilen arasında sosyal bir uzlaşma bulunur ve bu göstergeler belirli bir topluluk tarafından anlaşılır. Trafik işaretleri, uyarı levhaları ve Mors alfabesi gibi iletişim araçları bu kategoriye girer.

Örnekler:

• Trafik işaretleri ve levhaları: Yollar üzerindeki yönlendirme ve bilgi verme işaretleri.
• Mors alfabesi: Nokta ve çizgilerden oluşan kodlama sistemi ile iletişim sağlanır.
• Uyarı ve bilgi işaretleri: Çeşitli sosyal ve teknik amaçlar için kullanılan semboller.

3. İkon (Görsel Gösterge):

İkonlar, gösteren ile gösterilen arasında benzerlik ilişkisi kuran görsel göstergelerdir. Bu göstergeler genellikle haritalar, fotoğraflar, resimler ve şehir planları gibi görsel temsilleri içerir.

Örnekler:

• Süleymaniye Camisi’nin resminin tabloya dönüştürülmesi: Gerçek bir yapının sanatsal temsili.
• Sonbaharı gösteren bir ressamın tablosu: Mevsimsel değişimi görsel olarak ifade eder.
• Fatih Sultan Mehmet’in fotoğrafı: Tarihî bir kişiliğin görsel temsilidir.

4. Simge:

Simgeler, toplumsal bir uzlaşma ile anlam kazanan görsel biçimlerdir. Bu tür göstergelerde içerik ile şekil arasında nedensellik bulunmaz. Simgeler genellikle kültürel ve toplumsal değerlerle ilişkilendirilir ve soyut kavramları ifade eder. Simge ile ikon arasındaki fark, simgenin daha çok anlam ifade eden ve kültürel olarak belirli bir anlama sahip olmasıdır.

Örnekler:

• Barış simgesi olarak güvercin: Barışı temsil eden bir görsel, belirli bir kültürel anlama sahiptir.
• Kum saati resmi: Zamanı temsil eden bir simgedir.
• Denge terazi: Adaletin simgesidir.
• Aslan: Galatasaray Spor Kulübü’nün simgesidir, bir kültürel bağlamda kullanılır.

Bu çeşitler, göstergelerin anlam ve kullanım biçimlerini anlamamıza yardımcı olur ve iletişim süreçlerinde nasıl farklı roller üstlendiklerini gösterir.