Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler Kelimeler ve Örneklerle Açıklama

Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler

A. Birleşik Fiillerin Yazımı

1. Yardımcı Fiillerle Kurulan Birleşik Fiiller: Birleşik fiillerin yazımı, eğer ilk kelimede herhangi bir ses değişikliği veya türeme meydana gelmemişse ayrı yazılır. Bu tür fiillerde, yardımcı fiil olarak kullanılan “etmek,” “edilmek,” “eylemek,” “olmak,” ve “olunmak” fiilleri bulunur.
   • Örnekler:
     • önceki gün: “gün” kelimesinde ses değişikliği olmadan kullanılan yardımcı fiil “önceki” kelimesi ayrı yazılır.
     • yüzmek: “yüz” fiiline “mek” ekinin gelmesiyle oluşan bu fiil ayrı yazılır.
2. Anlam Değişikliğine Uğramayan Birleşik Kelimeler: Birleşme sırasında kelimelerden hiçbiri veya sadece ikinci kelime anlam değişikliğine uğramıyorsa, bu birleşik kelimeler ayrı yazılır.
   • Örnekler:
     • karpuz çekirdeği (karpuzun iç kısmında bulunan çekirdek)
     • tuzlu kurabiye (tuz içeren kurabiye)
     • kuş tüyü (kuşların tüyleri)

   Not: Yol ve ulaşım terimleri ayrı yazılır.

   • Örnekler:
     • şehir içi yol (şehir içindeki yollar)
     • demiryolu (trenlerin kullanıldığı yol)

   Not: “Bilim” ve “bilgi” sözcükleriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

   • Örnekler:
     • biyoloji bilimi (biyoloji alanındaki bilim)
     • matematik bilgisi (matematik hakkında bilgi)

   Not: “Yuvar” ve “küre” kelimeleriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

   • Örnekler:
     • güneş yuvarı (güneşin yuvarlak şekli)
     • atmosfer küresi (atmosferin küresel yapısı)

   Not: Yiyecek ve içecek adlarıyla kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

   • Örnekler:
     • tuzlu kuruyemiş (tuzlu şekilde hazırlanmış kuruyemiş)
     • kuru meyve (suyu alınmış meyve)

   Not: Gök cisimleri ayrı yazılır.

   • Örnekler:
     • Ay Yıldızı (gök cisminden bir yıldız)
     • gök taşı (uzaydan düşen taş)

   Not: Organ veya organ yerine geçen sözcüklerle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

   • Örnekler:
     • göz kapakları (gözlerin üst kısmında bulunan kapaklar)
     • karaciğer hastalığı (karaciğerle ilgili hastalık)

   Not: Zamanla ilgili birleşik kelimeler ayrı yazılır.

   • Örnekler:
     • yıl dönümü (bir yılın tamamlanması)
     • gün sonu (günün bitiş zamanı)
3. Sıfat-Fiil Ekleriyle Kurulan Birleşik Kelimeler:
   • Örnekler:
     • gece yarısı (gecenin ortasında bir zaman dilimi)
     • hızlı hareket (hızla yapılan hareket)
4. Yer ve Kuruluş Adlarında Kişi Adları: Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, şahıs adları ayrı yazılır.
   • Örnekler:
     • Mustafa Kemal Mahallesi (bir mahalle adı)
     • Ahmet Yesevi Caddesi (bir cadde adı)
5. “Dış,” “İç,” ve “Sıra” Sözcükleriyle Oluşturulan Birleşik Kelimeler: Bu tür birleşik kelimeler ayrı yazılır.
   • Örnekler:
     • yasa dışı (kanuna aykırı)
     • sıra dışı (normalin dışında)
6. Somut Olarak Yer Belirten “Alt” ve “Üst” Sözcükleriyle Oluşturulan Birleşik Kelimeler: Bu tür birleşik kelimeler ve terimler ayrı yazılır.
   • Örnekler:
     • yer altı madenleri (yerin altında bulunan madenler)
     • böbrek üstü bezi (böbreklerin üstünde bulunan bez)
7. “Alt,” “Üst,” “Ana,” “Ön,” “Art,” “Arka,” “Yan,” “Karşı,” “İç,” “Dış,” “Orta,” “Büyük,” “Küçük,” “Sağ,” “Sol,” “Peşin,” “Bir,” “İki,” “Tek,” “Çok,” “Çift” Sözlerinin Başa Getirilmesiyle Oluşan Birleşik Kelimeler: Bu tür birleşik kelimeler ve terimler ayrı yazılır.
   • Örnekler:
     • alt yazı (film veya video içindeki yazılar)
     • ön söz (kitapların başında yer alan açıklamalar)